İçeriğe atla

Orcohuli

Orcohuli (Gürcüce: ორჯოხული; okunuşu: "orcoh'uli"), tarihsel Klarceti bölgesine özgü beyaz asma cinsidir.[1] Türkiye'de Artvin ilinde ve Gürcistan'da Acara bölgesinde yetişmektedir.[2] Adını, Artvin ilinin merkez ilçesinde, bağcılığıyla bilinen Sirya (Tsria) bölgesindeki Orcohi (bugün Oruçlu) köyünden almıştır. Orcohuli, Orcohi (ორჯოხი) köyüne özgü anlamına gelir.

Orcohuli, Artvin bölgesinden götürüp Acara'da da yetiştirildiği tahmin edilmektedir. Orcohuli günümüzde Türkçe "Orcukul" olarak adlandırılmaktadır. Günümüzde Orcohuli Ardanuç ilçesinin Avcılar köyünde yetişmektedir. Dallı ve konik salkıma sahip olan üzümün taneleri oval olup 1-2 çekirdek içermektedir.[3]

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Acara Özerk Cumhuriyeti</span> Gürcistana bağlı özerk bölge.

Acara Özerk Cumhuriyeti, Gürcistan'ın güneybatı kesiminde yer alan özerk cumhuriyet. Yönetim merkezi Batum'dur. Türkiye'nin hemen kuzeydoğusunda Artvin ve Ardahan illeri sınırında yer alır. Artvin'in Kemalpaşa ilçesinde bulunan Sarp Sınır Kapısı Batum'a açılır. Bir süre Osmanlı İmparatorluğu yönetiminde kalmış olan Acara Özerk Cumhuriyeti, 1921'de imzalanan Kars Antlaşması'nın bir sonucu olarak Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adıyla kurulmuş, Sovyetler Birliği'nin dağılıp Gürcistan'ın bağımsız olmasından sonra bugünkü adını almıştır. Gürcistan'ın merkezî yönetimine tabi olan Acara Özerk Cumhuriyeti, Türkiye ile tarihî, dinî ve kültürel yakınlığa sahiptir. 1921 Kars Antlaşması metnine göre Türkiye, bölgeyi dinî toplulukların bütün haklarını garanti altına alan geniş bir yönetimsel özerkliğe sahip olması ve Batum limanından vergisiz şekilde serbest ticaret yapabilmesi koşuluyla Gürcistan'a bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çveneburi</span> Türkiye’de yaşayan muhacir Gürcülerin kendilerini tanımladığı sözcük

Çveneburi, ataları 93 Harbi sonrasında Artvin ve Batum yöresinden Osmanlı İmparatorluğu'nun iç kısımlarına göç etmiş, Türkiye Gürcüleri içindeki Müslüman muhacir topluluğun kendi aralarında kullandıkları bir öz tanımlamadır. Bu tanım, Türkiye Gürcüleri içerisindeki tarihi Tao-Klarceti bölgesinin yerlisi olarak yaşayan Gürcüleri ve Gürcü Katoliklerini kapsamamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Orucuk, Oltu</span>

Orucuk, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Oruçlu, Artvin</span> Artvin, Merkez köyü

Oruçlu, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Adagül, Borçka</span>

Adagül, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Ilıcaköy, Şavşat</span>

Ilıcaköy, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Gürcistan sınırında yer alan bir köydür. Cinal köyün bilinen en eski adıdır. Rus idaresi köyün adı Cinal (Джинал) olarak kaydetmiştir. Cinal, Türkçe bir yer adı olmadığı için 1925'te köyün adı Ilıca olarak değiştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Posof</span> Ardahanda bir ilçe

Posof, Ardahan iline bağlı bir ilçe ve bu ilçenin merkezidir. Osmanlı dönemindeki adı Poshov'dur ve bu ad 1929 yılında Posof olarak değiştirilmiştir. İlçe, Türkiye-Gürcistan sınırında yer alır; Türkgözü Sınır Kapısı ilçe sınırları içindedir.

<span class="mw-page-title-main">Nigali Vadisi</span>

Nigali veya Nigali Vadisi, sonraki bir metatez sonucu Ligani (ლიგანი) veya Livana, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimindeki tarihsel bölgelerden biridir. Çoruh Havzası'nın orta ve aşağı kısmını kapsıyordu. Günümüzde Türkiye ile Gürcistan arasında bölünmüştür.

Ampelografi, botaniğin asmaların tanımlanması ve sınıflandırılmasıyla ilgili alanıdır. Geleneksel olarak bu alandaki çalışmalar, asma yapraklarının ve meyvelerinin şekil ve renk açısından karşılaştırılmasıyla yapılır.

Klarculi, bugün Türkiye sınırları içinde bulunan tarihsel Klarceti bölgesinden adını aldığı kabul edilen asma cinsidir. Gürcistan'da asıl olarak Guria, Acara ve Maçaheli bölgelerinde yetişmektedir. Klarculi, Gürcü beyaz asma cinsleri arasında sayılmaktadır. Klarculi, Klarceti gibi Gürcüce "klarci" (კლარჯი) kelimesinden türemiştir ve Klarceti bölgesine özgü anlamına gelir.

Livanura, Gürcistan'ın Acara bölgesinde yetişen sofralık üzüm cinsidir. Adını Artvin bölgesinin eski adı olan Livana’dan alır. Livanura, "Beyaz Livanura" ve "Siyah Livanura" olmak üzere iki ayrı asma cinsi kabul edilmektedir. Her iki üzüm cinsi de Gürcü asma cinsleri arasında sofralık üzüm kategorisinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü üzüm cinsleri</span>

Gürcü üzüm cinsleri veya Gürcü asma cinsleri, sekiz bin yıllık bir geçmişi olan bağcılık ve şarap imal geleneğine dayanmaktadır. Çoğu şaraplık olmak üzere ülkede 527 cins asma bulunmaktadır. 1946 ve 1960 yıllarında yayımlanan ampelografik eserlerde bu asmaların kapsamlı tanımlamaları yapılmıştır.

Şişvela, Gürcistan'ın Acara bölgesi ile Türkiye'de Artvin bölgesinde yetişen siyah asma cinsidir. Tiflis'te 1960 yılında yayımlanan Gürcistan’ın Ampelografisi adlı eserde Gürcü asma cinsleri arasında sayılmıştır. Gürcüce bir kelime olan "şişvela" (შიშველა), çıplak anlamına gelir.

Şavşura, Gürcü beyaz asma cinslerinden biridir. Sofralık olduğu gibi şarap da yapılıyordu. Şavşura adı, Şavşeti gibi “şavşi” (შავში) kelimesinden türemiştir ve Şavşeti bölgesine özgü anlamına gelir. Bu cins üzümün vatanının bugünkü Şavşat bölgesi olduğu ve orada yetiştiği bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Artvin'de bağcılık</span> bağcılık kültürü

Artvin'de bağcılık, dünyanın en eski bağcılık geçmişine sahip Gürcistan'ın tarihsel bölgeleri olan Lazeti, Klarceti ve Şavşeti bölgelerindeki geleneğe dayanmaktadır. Nitekim geleneksel Gürcü şarap küpleri olan Kvevri (ქვევრი) kalıntıları Şavşat ilçesinin Otluca, Ardanuç ilçesinin Güleş, Artvin'in merkez ilçesinde Bağcılar gibi yerlerde ortaya çıkarılmıştır. Öte yandan Gürcistan'ın Acara ve Guria bölgeleri ile Artvin'de benzer asma cinslerinin varlığı da bunu işaret etmektedir. Bu asma cinslerinin bazılarının adları, bugünkü Artvin bölgesindeki yer adlarıyla ilişkilidir. Livanura, Klarculi, Şavşuri, Orcohuli, Hopaturi gibi üzüm türleri bunların başında gelir. Klarceti-Şavşeti bölgelerinden Gürcistan'a götürülen asma cinslerine, götüldüğü yerlere atfen Livanura, Klarculi, Şavşuri gibi adlar sonradan verilmiş olup özgün adları bilinmemektedir. Bunların dışında, Gürcistan'ın genelinde yaygın olan şaraplık üzüm Saperavi, Artvin ilinin Berta vadisinde, "Gverda (Güverda) Bağları" olarak bilinen bağlarda yetiştirilmektedir.

Suereki, tarihsel Klarceti bölgesine özgü siyah asma cinsidir. Bu bölgenin başta gelen üzümüdür. Türkçede adı "Sörek" veya "Söğdek"e dönüşmüştür.

Aheleki, tarihsel Klarceti bölgesinin beyaz asma cinslerinden biridir. Sofralık ve şaraplık üzüm olarak yetiştirilmektedir. Türkçe adı "Akalek"e dönüşmüştür. Gürcistan'da ise Ahalaki (ახალაკი) adıyla Gürcü asma cinsleri arasında yer alır.

Hopaturi, Gürcistan'daki beyaz asma cinslerinden biridir. Asıl olarak Gürcistan'ın Acara bölgesinde yetiştirilir. Bu asmanın özgün adı olan Hopaturi, Artvin ilindeki bir yerleşim ve bölge olan Hopa’nın Gürcüce adı olan Hopati’den (ხოფათი) türemiştir ve "Hopa'ya özgü", "Hopa'ya ait" anlamına gelir.

Turvandi, beyaz Gürcü asma cinslerinden biridir. Günümüzde Acara bölgesinde az miktarda yetiştirilmektedir. Turvanda (თურვანდა) olarak da bilinen bu asma cinsi ayrıca Artvin bölgesinde yetiştirilen asma cinslerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Adesa</span>

Adesa, Amerika kökenli siyah asma cinsidir. Doğal hibrit üzüm olarak bilinir. "İzabela" (იზაბელა) olarak da bilinir.