İçeriğe atla

Orangutan

Orangutan
Yaşadığı dönem aralığı: 2,58-0 myö
Pleyistosen-Günümüz[1] 
PreЄ
J
Dişi bir Borneo orangutanı (Pongo pygmaeus) ve yavrusu
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Primates
Alt takım:Haplorhini
İnfra takım:Simiiformes
Familya:Hominidae
Alt familya:Ponginae
Cins:Pongo
Lacépède, 1799
Tip tür
Pongo pygmaeus
Lacépède, 1799 (Simia satyrus Linnaeus, 1760)
Türler
Pongo pygmaeus
Pongo abelii
Pongo tapanuliensis
Pongo hooijeri
Pongo weidenreichi
Üç türün dağılım haritası
Sinonimler
Faunus Oken, 1816
Lophotus Fischer, 1813
Macrobates Billberg, 1828
Satyrus Lesson, 1840

Orangutan (Pongo), Primates (primatlar) takımının Hominidae (büyük insansı maymunlar) familyasına dahil olan bir cinstir ve şu üç türü içerir:

  • Pongo abelii (Sumatra orangutanı); Endonezya'nın Sumatra adasına özgü, daha ufak yapılı ve doğadaki sayısı çok daha az (doğada 7,000-7,500 birey) olan tür.
  • Pongo pygmaeus (Borneo orangutanı); Borneo adasına özgü, daha iri yapılı ve doğadaki sayısı daha çok (doğada yaklaşık 50,000 birey) olan tür.
  • Tapanuli orangutanı (Pongo tapanuliensis) Sumatra'daki Toba gölünün güneyinde yaşayan, yaklaşık 800 bireyden oluşan tür.

Etimoloji

"Orangutan" adının kökeni, Malezya ve Endonezya dillerine özgü olan ve "orman adamı" anlamına gelen "orang hutan" ifadesidir. Orangutan, Malezya'nın Sabah eyaletinin resmi simgesidir.

Açıklama

Pongo (Orangutan) cinsi, Hominidae familyasının, insan, şempanze ve gorili barındıran Homininae ile birlikte iki alt familyasından biri olan Ponginae alt familyasını soyu tükenmiş bazı cinslerle birlikte (örn. atası olabilecek Sivapithecus ve dev maymun Gigantopithecus) paylaşır. Orangutanların genomunun %97'si insanlarınkiyle aynıdır – bu, şempanze ile insanın benzerliğinden (%99) daha azdır.[2]

Günümüzde Borneo ve Sumatra'ya özgü olsalar da Cava, Vietnam ve Çin'de fosillerine rastlanmıştır. Uzun kolları ve kırmızımsı kahverengi kılları ile dikkat çeken orangutanlar, büyük insansı maymunların ağaçta en çok yaşayanıdır. Bu canlılar, zamanlarının neredeyse tamamını Borneo ve Sumatra'nın yağmur ormanlarındaki ağaçların üstünde geçirirler ve her gece ağaçlarda yeni yuvalar yaparlar. Erişkin erkeklerin boyu ortalama 1.4 metredir ve ağırlıkları ise 82 kilograma kadar çıkabilir.

Orangutanların başlıca besin kaynağı yapraklar ve meyvelerdir. Ağaçlarda dal parçalarından hazırladıkları düz bir yuvada uyur, aynı yuvayı günlerce kullanabilirler.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Pongo". paleobiodb.org. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021. 
  2. ^ "Orangutan Genome Sequenced". National Institutes of Health (NIH) (İngilizce). 22 Mayıs 2015. 5 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021. 

Kitap

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Endonezya</span> Güneydoğu Asya ve Okyanusyada yer alan bir ada ülkesi

Endonezya, resmî adıyla Endonezya Cumhuriyeti, Hint ve Pasifik okyanusları arasında, Güneydoğu Asya ve Okyanusya'da toprakları bulunan bir ülkedir. 17 binden fazla adadan oluşur. Bu adaların en büyükleri Sumatra, Cava ve Sulavesi ile kısmen Borneo ve Yeni Gine'dir. Endonezya dünyanın en büyük ada ülkesidir, 1.904.569 km²'lik yüzölçümüyle dünyada 14. sıradadır. 280 milyon civarında nüfusuyla dünyanın en kalabalık dördüncü ülkesi ve aynı zamanda en kalabalık Müslüman ülkesidir. Cava dünyanın en kalabalık adasıdır ve nüfusun yarıdan fazlasına ev sahipliği yapar.

<span class="mw-page-title-main">Bonobo</span> Şempanze ile birlikte oluşturduğu Pan cinsine ait, insansı türü

Bonobo, Primates (primatlar) takımının Hominidae familyasına dahil Pan (şempanze) cinsini oluşturan iki türden biridir ve yakın geçmişe dek daha çok "pigme şempanze" ya da "cüce şempanze" adları ile anılmıştır. Pan cinsinin diğer türü olan Pan troglodytes , iki türün daha iri yapılı olanıdır ve "şempanze" adı daha çok bu türü ifade etmek için kullanılır. Bu maddede ise bu konuda artış göstermekte olan eğilim tercih edilmiş ve "şempanze" terimi Pan cinsini ifade edecek şekilde kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük insansı maymunlar</span> i̇nsansı familyası

Büyük insansı primatlar veya İnsangiller, primatlar (Primates) takımının insansılar (Hominoidea) üst familyasına ait bir familyadır. Familyanın dört cinsi iki ayrı alt familyaya bölünür; bunlar, Ponginae alt familyası bünyesinde gruplandırılan Pongo (orangutan) ile Homininae alt familyası bünyesinde gruplandırılan Gorilla (goril), Homo (insan) ve Pan (şempanze) cinsleridir.

<span class="mw-page-title-main">Primat</span> memeli takımı

Primatlar veya iri beyinli yüksek memeliler, memeliler sınıfının Euarchontoglires üst takımına ait bir takımdır. Maymun adı kimi zaman bütün primatları kapsarken yalnızca simiyenler için de kullanılabilir. Primatları inceleyen bilim dalı primatolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Şempanze</span> Pan (şempanze) cinsini oluşturan iki türün daha iri yapılı olanı

Şempanze ya da Bayağı şempanze (Pan troglodytes), primatlar (Primates) takımının büyük insansı maymunlar (Hominidae) familyasına dahil ''Pan'' (şempanze) cinsini oluşturan iki türün daha iri yapılı olanıdır. "Şempanze" adı daha çok bu türü ifade etmek için kullanılsa da bu durum teknik açıdan hatalıdır. Yakın geçmişe dek daha çok "pigme şempanze" ya da "cüce şempanze" adları ile anılmış olan bonobo, Pan cinsinin diğer türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Ponginae</span> hominid alt familyası

Ponginae, Primates (Primatlar) takımının Hominidae familyasını oluşturan iki alt familyadan biridir. Hominidae familyasını Homininae alt familyasıyla paylaşan Ponginae içinde sınıflanan cinslerden yalnızca Pongo (orangutan) günümüzde varlığını sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Borneo</span> ada

Borneo yüzölçümü açısından dünyanın en büyük üçüncü adasıdır. Güneydoğu Asya'da bulunur ve Endonezya, Malezya ve Brunei tarafından paylaşılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İnsansılar</span> Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası

İnsansılar veya insansı maymunlar (Hominoidea), Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası. İnsansılar üst familyası iki familyaya bölünür: Gibongiller veya küçük insansı maymunlar (Hylobatidae) ve insangiller veya büyük insansı maymunlar (Hominidae).

<span class="mw-page-title-main">Homininae</span> hominid alt familyası

Homininae veya Afrika insansıları, ilk kez John Edward Gray tarafından 1825 yılında tanımlanmış bir Hominidae alt familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sivri sincapçık</span> memeli takımı

Sivri sincapçıklar, Güneydoğu Asya'da yaşayan bir memeli takımı. Bilimsel adları Tupaia, Malezyaca sincap anlamına gelen "tupai" kelimesinden alınmıştır. Sincapgillere benziyor olsalar da daha çok primatlarla ve kolugolarla ilişkilidirler. Sincapgiller genelde ağaçta yaşarken, sivri sincapçıkgiller tek bir türün dışında hepsi, yerde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Hominini</span> memeli oymağı

Hominini veya homininler, Homininae ("hominineler") alt familyasının taksonomik bir oymağıdır. Hominini, mevcut Homo (insanlar) ve Pan cinslerini içerir ve standart kullanımda Gorilla (goriller) cinsini hariç tutar.

<span class="mw-page-title-main">Sumatra orangutanı</span> bir orangutan cinsi

Sumatra orangutanı orangutanların iki cinsinden biridir. Sadece Endonezya'daki Sumatra adasına özgü bir türdür ve adadaki Tapanuli orangutanı ile Bornea orangutanıyla birlikte üç türden biridir. Ayrıca Bornea orangutanından daha az görülen bir türdür.

<span class="mw-page-title-main">Maymun</span> bazı primatlar için kullanılan terim

Maymun, Primatlar takımındaki kimi memelileri kapsayan bir terimdir. Kimi kullanımlarda terim tüm primatları kapsarken genelde Simiiformes infra takımındaki primatlar için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Wallacea</span> Adalar grubu

Wallacea çoğunluğu Endonezya'ya bağlı olan ve Asya ile Avustralya kıta sahanlıklarından derin boğazlarla ayrılmış olan bir grup ada için kullanılan bir biyocoğrafya tanımlamasıdır. Wallacea grubu içinde en büyük olan Sulawesi'nin yanı sıra Lombok, Sumbawa, Flores, Sumba, Timor, Halmahera, Buru, Seram ile birlikte çok sayıda adacık da bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Tapanuli orangutanı</span>

Tapanuli orangutanı veya Pongo tapanuliensis, Endonezya'nın Sumatra adasına özgü orangutan türlerinden biridir. Sumatra orangutanı ve Bornean orangutanı ile birlikte bilinen üç orangutan türünden biridir. 2017'de ayrı bir tür olarak belirlendi.

<span class="mw-page-title-main">Borneo orangutanı</span> Borneoya özgü bir orangutan türü

Borneo orangutanı, Borneo adasına özgü bir orangutan türüdür. Sumatra orangutanı ve Tapanuli orangutanı ile birlikte, Asya'ya özgü tek büyük insansı maymun cinsi olan Pongo'ya aittir. Diğer büyük insansı maymunlar gibi, orangutanlar da son derece zekidir, vahşi doğada alet kullanımı ve farklı kültürel kalıplar sergiler. Orangutanlar, DNA'larının yaklaşık %97'sini insanlarla paylaşırlar.

<i>Sivapithecus</i> Miyosen hominidi

Sivapithecus soyu tükenmiş bir büyük insansı maymun cinsidir. 12.2 milyon yıl öncesine tarihlenen, bu cinse atanan hayvanların fosil kalıntıları, şimdi genellikle geç Miyosen'e tarihlenir. İlk fosiller 19. yüzyılda Hint Yarımadası'nın Siwalik Tepelerinde ve Kutch'ta bulunmuştur.Bu cinsteki türlerden herhangi biri modern orangutanların atası olabilir.

<i>Dryopithecus</i> Avrupadan soyu tükenmiş büyük insansı maymun

Dryopithecus, Avrupa'nın orta - geç Miyosen döneminde yaşamış, soyu tükenmiş bir büyük insansı maymun cinsidir. 1856'daki keşfinden bu yana, cins, aralarındaki çok küçük farklılıklara dayalı olarak tek kalıntılardan tanımlanan, sayısız yeni tür ile taksonomik kargaşaya maruz kalmıştır ve holotip örneğinin parçalı doğası, fosil örneklerini ayırt etmeyi zorlaştırmaktadır. Şu anda tek bir tartışmasız tür vardır, D. fontani tip türü, ancak daha fazlası da olabilir. Cins, Afrika insansı maymunlarının grubu olan Homininae alt familyasında bir dal olarak Dryopithecini oymağında ya da kendisine özel bir alt familyada (Dryopithecinae) sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Gibon ve insanın son ortak atası</span> Gibbon ile İnsanın son ortak atası

Hominoidea üst familyasının Hylobatidae (gibongiller) ve Hominidae familyalarına filogenetik bölünmesi (GİSOA) kabaca 20 ila 16 milyon yıl öncesine, erken Miyosen'e tarihlenmektedir. Hylobatidae familyası 20 farklı türü barındırır. Hominidae, Ponginae (orangutanlar) ve Homininae [insan soyu ve Afrika insansı maymunları ] olmak üzere iki alt familyaya sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Orangutan ve insanın son ortak atası</span> Yaklaşık 16 milyon yıl önce yaşamış bir büyük insansı

Hominidae'nin Homininae ve Ponginae alt familyalarına filogenetik bölünmesi, kabaca 18 ila 14 milyon yıl önce, orta Miyosen'e tarihlenir. Bu bölünme aynı zamanda Pittsburgh Üniversitesi Sanat ve Bilim Okulu'nda antropoloji profesörü olan Jeffrey H. Schwartz ve Buffalo Müzesi'nde bilim direktörü John Grehan tarafından "orangutan- insan son ortak atası" olarak anılır.