Opiza Manastırı
 Opiza Manastırı 19. yüzyılın son çeyreğinde büyük ölçüde ayakta duruyordu. Fotoğraf: Andrey Mihailoviç Pavlinov, 1888. | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Bağcılar, Artvin |
| Koordinatlar | 41°13′25″K 42°02′07″D / 41.22361°K 42.03528°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Harabe |
| Mimari | |
| Mimari tür | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | 5. yüzyıl (inşa) 8. yüzyıl (yenileme) |
Opiza Manastırı (Gürcüce: ოპიზის მონასტერი; okunuşu: “op’izis monast'eri”), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Opiza olan Bağcılar köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır.[1]
Tarihçe
Opiza Manastırı, Kartlis Tshovreba adlı Gürcistan tarihinin yazarlarından biri olan tarihçi Cuanşeri’nin verdiği bilgiye göre, Gürcü kralı Vahtang Gorgasali’nin girişimiyle 5. yüzyılda kurulmuştur.[2] Manastır, 7. yüzyılda Arap istilasında talan edilmiş, 8. yüzyılda yenilenmiştir.[1] Nitekim Vahtang Gorgasali’nin Ardanuç’taki kalesini ve çevresindeki kenti yeniden inşa edip başkent edinen Kral Aşot’un Opiza Manastırı’nda dört yıl süren onarım ve yenileme çalışmaları yaptırdığı kilisedeki kitabeden anlaşılmaktadır. Giorgi Merçule’nin eseri Grigol Hantsteli’nin Yaşamı ile Opiza Manastırı’nın ilahiler yazmasına (1093) düşülen nota göre manastır Vaftizci Yahya’ya adanmıştır. Manastır yapı topluluğu oldukça geniş bir alanı kaplamaktadır. Ne var ki bu yapıların asıl kısımları tamamen yıkılmış veya işlevleri anlaşılmayacak derecede zarar görmüştür. Opiza Manastırı, sadece Klarceti’deki manastırlar arasında değil, Orta Çağ'da bütün Gürcistan’da en erken kurulmuş manastırlardan biridir. Manastırın ana kilisesi 1960’larda köyün yolunun yapımı sırasında dinamitle yıkılmıştır.[3]
Opiza Manastırı el yazmaları merkezi olarak da tanınıyordu. 913 yılında Opiza Manastırı’nda kopyalanmış olan ve Opiza İncili denilen İncil, günümüzde Yunanistan’daki İviron Manastırı’nda korunmaktadır. 13,9 × 12,4 cm ebatlarında olan ve 261 yapraktan oluşan Opiza İncili, Grigol adında biri tarafından kopyalanmıştır.[4]
Mimari
Opiza Manastırı bir ana kilise, küçük kilise, çan kulesi, yemekhane, mezarlık binası, sarnıç ve başka yapılardan oluşmaktadır. Manastırın ana kilisesi olan Opiza Kilisesi, 10. yüzyılda inşa edilmiştir. Kubbeli ve yarı serbest haç planlı (29x13 m) bir yapı olan kiliseden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır. Kalan izlerden kilisenin duvar resimlerine sahip olduğu anlaşılmaktadır.[5] Nitekim 19. yüzyılın ikinci yarısında ayakta duran kilisenin kubbesi içindeki dinsel sahnelerin ya da figürlerin varlığı çeşitli yayınlardan bilinmektedir.[6] Yıkılmış olan kilisenin taşları hemen yanı başında bulunan caminin inşasında kullanılmıştır ve bu taşlardaki süslemeler bugün de fark edilmektedir. Kilisenin taşlarının ayrıca evlerde de kullanıldığı tespit edilmiştir. Hücreler küçük bir koridor ve bazıları birbirine açılan küçük odalardan oluşmaktadır. Opiza Manastırı’nın tek nefli bir yapı olan küçük kilisesinin bugüne sadece yıkıntıları kalmıştır. Manastırın elyazması odası büyük ölçüde yıkılmış, kalabilmiş duvarların üzerine ise bir ev oturtulmuştur. Yemekhanenin çatı örtüsü tamamen yıkılmış, yüksekliği 2-6 metre arasında değişen yıkık duvarlar kalmıştır. Ayrıca Opiza ile Hantsta manastırları arasındaki alanda, son yıllardaki araştırmalarla beş küçük kilisenin yıkıntıları ortaya çıkarılmıştır. Ancak bu kiliselerin hangi manastıra ait olduğu henüz tespit edilmemiştir.[5][7][8]
Galeri
Giorgi Kazbegi'nin Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay adlı kitabına yer alan Opiza Manastırı çizimi.
Opiza Manastırı'nın bugünkü kalıntıları
Opiza Manastırı, Fotoğraf: Andrey Mihailoviç Pavlinov, 1888
Opiza Manastırı, Fotoğraf: Andrey Mihailoviç Pavlinov, 1888
Opiza Manastırı, Fotoğraf: Andrey Mihailoviç Pavlinov, 1888
Opiza Manastırı, Fotoğraf: Andrey Mihailoviç Pavlinov, 1888
Opiza Manastırı, Fotoğraf: Andrey Mihailoviç Pavlinov, 1888
Opiza Manastırı, Fotoğraf: Andrey Mihailoviç Pavlinov, 1888
Opiza Manastırı, Fotoğraf: Andrey Mihailoviç Pavlinov, 1888
Opiza Manastırı, Fotoğraf: Andrey Mihailoviç Pavlinov, 1888
Opiza Manastırı, Fotoğraf: Andrey Mihailoviç Pavlinov, 1888
Kaynakça
- ^ a b Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 37, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Mine Kadiroğlu - Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, 2010, s. 8, ISBN 9789944579216.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 37, 143, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 412, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ a b Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 143, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Mine Kadiroğlu - Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, 2010, s. 163, ISBN 9789944579216.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 31-41. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Fahriye Bayram, Artvin'deki Gürcü Manastırlarının Mimarisi, 2005, İstanbul, s. 25-31, ISBN 9758071149.
