İçeriğe atla

Operet

Paris'te operetlerinin dogum yeri olduğu kabul edilen Offenbach eserlerinin oynadığı "Théâtre des Bouffes-Parisiens" (1860).

Operet, olayları gülünç ve toplumsal, siyasal yergi öğeleri içererek anlatan müzikal sahne oyunudur.[1]

Dünya'da operet

Olay ve kişilerin özelliklerinin sınırı çok belirgin olmadığından operakomikle ayrımını çizmek zordur.

Fransızca operet

Operet, 19. yüzyılın ortasında, gittikçe ciddi konulara eğilmeye başlayan ve temsil zamanları gittikçe uzayan operakomik janrındaki eserlere bir reaksiyon olarak ortaya çıktı. Sıfatları "comique" olmakla beraber bu janr ismi yanıltıcı olmaya başlamıştı; örneğin Bizet'nin popüler Carmen adlı eseri opera comique olarak nitelendirilmekte ise de içeriği bir trajediyi sahnelemekteydi. Operet daha kısa ve daha hafif konuları içeren müziksel eser olarak Fransız seyircisi için Jacques Offenbach tarafından kurulduğu kabul edilmektedir (örneğin 1863 de temsil edilen Güzel Helen (La Belle Helene) eseri). Offenbach operetleri Fransa'da İkinci İmparatorluk boyunca Paris'te çok tutulan bir eğlenceydi.

"Emmanuel Chabrier" (örneğin Fisch-Ton-Kan), "Edmond Audran" (örneğin La Mascotte), Hervé (örneğin Chilpéric), "Charles Lecocq" (örneğin Giroflé-Girofla), "Robert Planquette", "André Messager" (örneğin Monsieur Beaucaire), "Louis Varne" ve diğerleri bu operet geleneğini sürdüren diğer Fransız bestecilerdir.

Almanca operet

Viyana'da 1870'lerde daha duygusal ve sıcak melodik karakterlerde, yeni bir Almanca diliyle söylenen bir operet tipi ortaya çıktı.ref name="OperaTarihi"/> Bu janrın en tanınmış bestecisi Johann Strauss (oğul) idi. İlk operet eseri 1871'de Indigo und die vierzig Räuber olup en ünlü ve dünya sahnelerinde en çok oynanmış operet eseri olan üçüncü opereti Yarasa (Die Fledermaus)dir.ref name="OperaTarihi"/> Hayatı boyunca yazdığı valsler, polkalar, marşlar yanında 16 tane de operet yazmış olup Avusturya milli bestecisi olarak kabul edilmektedir. Bu operetlerin sahnelendiği Viyana'daki Theater an der Wien çok büyük seyirci çekmiştir ve bu seyirciler çok melodik hafif parçaları ankor ile tekrar dinlemeleri tiyatro tarihine geçmiştir.

Strauss'un zamanında yaşayan Franz von Suppé'in operetlerinin Offenbach eserlerinden modellendiği söylenebilir. Bu Viyana tipi operet geleneği Franz Lehár, Oscar Straus, Carl Zeller, Karl Millöcker, Leo Fall, Richard Heuberger, Edmund Eysler, Ralph Benatzky, Robert Stolz, Emmerich Kálmán, Nico Dostal, Fred Raymond, Ludwig Schmidseder, Igo Hofstetter ve Sigmund Romberg ta 20. yüzyıl ortalarına kadar devam etmiştir. Ama giderek yergisel özelliğini yitiren operet, yumuşak müziğiyle müzikal komediye dönüşmüştür.[1]

İngilizce operet

Gilbert ve Sullivan opereti Mikado için afiş
Gilbert ve Sullivan opereti Mikado için afiş

İngiltere'de Fransız ve Alman operet isminden ayrılmak için comic opera adı verilen operetler 19. yüzyıl sonlarında liberetto'yu yazan W.S.Gilbert ve müziği besteleyen Arthur Sullivan tarafından çok popüler hale getirilmiştir. Gilbert-ve-Sullivan ikilisi Kraliçe Viktorya çağında İngiltere'de, ABD'de ve diğer İngilizce konuşulan ülkelerde hâlâ çok tutulan 14 tane "comic opera" hazırlamışlardır.ref name="OperaTarihi"/> Bu operetleri sahnelemek için empresaryo Richard D'Oyly Carte özel olarak Londra'da Savoy Tiyatrosunu inşa ettirmiştir. Bu nedenle Gilbert-ve-Sullivan operetlerine Savoy Operası ismi de kullanılmaktadır. Bunlar arasında "H.M.S. Pinafore", "Penzance Korsanları (The Pirates of Penzance)", "Mikado" v. b uzun yıllar aynı "D'Oyly Carte Kumpanyası" tarafından hiç değişmeden tekrarlanmış ve devamlı seyirci çekmiştir. Aynı zamanda İngiltere'de Gilbert-ve-Sullivan operetleri amatör yerel grupların en çok temsil ettikleri müziksel eğlencelerden olmuşlardır.

"Comic opera" veya Savoy operası tipi İngilizce operetler ABD'de de bestelenip sahnelenmiştir (örneğin Victor Herbert). İngilizce operet geleneği 20. yüzyılda da devam etmiştir (örneğin Edward German, Lionel Monckton, Harold Fraser-Simson). Fakat gerek İngiltere'de gerek ABD operet ile müzikal arasındaki farklar ortadan kalkmış ve özellikle ABD seyircisinin taleplerine uygun olan müzikal geleneğine dönüşmüştür. Yine de "müzikal" ismini taşıyan Brigadoon, Candide, Batı Yakası Hikâyesi (West Side Story) gibi eserlerle operetler arasındaki farkları bulmak zor olmaktadır.

Türkiye'de operet

Operet, Türkiye'de 19. yüzyılın ikinci yarısı ve 20. yüzyılın ilk yarısında yaygın bir tür oldu. Operet besteleyen ilk müzikçi Dikran Çuhacıyan Efendi oldu. Özellikle Leblebici Horhor operetiyle yaygın bir ün kazandı. İsmail Hakkı Bey, doğu müziği sistemleri içinde operetler besteledi. Daha sonra Dr. Suphi Ezgi, Hasan Ferit Alnar, Muhlis Sabahattin Ezgi, Cemal Reşit Rey bu türden ürünler verdiler. 1933'te bestelenmiş olan Cemal Reşit Rey'in Lüküs Hayat opereti 6 Mart 1985'te İstanbul Şehir Tiyatroları'nda yeniden sahnelenmiş ve zaman zaman tekrar edilmiştir.

Kaynakça

  1. ^ a b Balthazar, Scott L. (2013). Historical Dictionary of Opera. Lanham: Scarecrow Press. ISBN 978-0810867680. 

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Operetta ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Dış bağlantılar

  • [1] Operet, hafif opera ve bestecileri hakkında ayrıntılı bilgi veren web sitesi (İngilizce) (Erişme:18.2.2009)

İlgili Araştırma Makaleleri

Libretto, opera, operet, oratoryo, bale, müzikal, mask gibi müziksel sahne eserlerinin metinlerine verilen ad. Hristiyan dinî ayinlerinde sesle şarkı şeklinde söylenen dua, ilahi, kantata vb. için yazılan metinlere de libretto denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tiyatro</span> sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla hazırlanmış gösteriler

Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilemesi amacıyla hazırlanmış gösterilerdir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket (jest) ve konuşmalarla anlatılmasıdır. Genel olarak temsil edilen eser anlamında da kullanılır. Tiyatro eseri, olayları oluş yoluyla gösterir. Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir. Yaygın bir deyişle tiyatro; insanı, insana, insanla, insanca anlatma sanatı olarak Shakespeare'in sözüyle de ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Yarasa (operet)</span>

Yarasa Johann Strauss II tarafından bestelenmiş bir Viyana opereti janrında 3 perdelik Almanca operettir. Eserin librettosu "Carl Haffner" ve "Richard Genée" tarafından hazırlanmıştır. Operetin prömiyer temsili 5 Nisan 1874de Viyanada Theater an der Wien eserini bestesinin orkestra şefliği altında yapılmıştır. Bu operet çok büyük bir ilgi görmüş ve dünyanın diğer opera evleri reperatuarları içinde devamlı bulunmuştur. Türkiye'de ilk temsili Ankara'da yapılmıştır. Kuzey Amerika'da sahnelenen 20 en popüler opera eseri listesinde 19'uncu sırada bulunmaktadır.

Viyana Kanı Johann Strauss II tarafından bestelenmiş müzik parçalarının kullanılması suretiyle "Adolf Müller" tarafından aranjmanı yapılmış Viyana opereti janrında 3 perdelik Almanca operetdır. Eserin librettosu "Victor Léon" ve "Leo Stein" tarafından hazırlanmıştır. Operetin prömiyer temsili 26 Ekim 1899'da Viyanada "Carltheater"'da, nerede ise Johann Strauss'un ölümünden 5 ay sonra, yapılmıştır. Eserde zaman ve mekan 1814-1815'te Viyana'da Viyana Kongresi toplantısı sırasındadır.

Tebessümler Diyarı Avusturya-Macaristan ülkeli Franz Lehar tarafından bestelenen 3 perdeden oluşan bir romantik operetidir. Operetin librettosu Almanca olarak "Ludwig Herzer", "Fritz Löhner-Beda" ve "Fritz Löhner" tarafından yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gilbert ve Sullivan</span>

Gilbert ve Sullivan Victoria devri yazarlarından W. S. Gilbert (1836–1911) ve besteci Arthur Sullivan (1842–1900) arasındaki ortaklığı ifade eder. Ortaklar 1871 ve 1896 yılları arasında birlikte on dört operakomik yazdı. Bunlardan en bilinenleri H.M.S. Pinafore, The Pirates of Penzance ve The Mikado'dur.

<span class="mw-page-title-main">Jacques Offenbach operetleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu Jacques Offenbach (d.1819–ö.1880) tarafından bestelenmiş olan 99 operetin tam listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hoffmann'ın masalları</span>

Hoffmann'ın Masalları Jacques Offenbach tarafından hazırlanmış bir komik opera veya operettir. Prömiyeri 10 Şubat 1881'de Parisde Opéra-Comique tiyatrasonda sahnelenmiştir. Türkiye'de ise ilk defa 1955'te Devlet Opera ve Balesi Ankara Opera Sahnesi'nde sahnelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Güzel Helen (opera)</span>

Güzel Helen Jacques Offenbach tarafından bestelenmiş üç perdelik bir opéra bouffe veya operet eseridir. Eserin librettosu orijinal olarak Fransızca Henri Meilhac ve Ludovic Halevy tarafından yazılmıştır. Prömiyer sahnelenmesi 17 Aralık 1864'te Paris'teki Théâtre des Variétés'de yapılmıştır. Bu operet, Truva Savaşı'na neden olan Truva Kralı'nin oğlu olan Paris'in güzel Helen'i kaçırmasını alaylı ve gülünç olarak parodisini yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Niccolo Piccinni</span>

Niccolo Piccinni senfoniler, oda müziği eserleri, operalar ve kilise müziği besteleri hazırlamış bir İtalyan bestecidir. Günümüzün klasik batı müziği severleri tarafından pek tanınmayan bir besteci olmakla beraber kendi yaşamı sırasında, özellikle hazırladığı Napoli-tipi opera buffa janrı eserleri dolayısıyla, Avrupa opera seyircisinin çok beğendiği opera bestecilerinin başında gelmekteydi. Piccinni'in zamanla unutulmasının bir nedeni yaşam ve bestecilik döneminin, ünleri günümüze yetişmiş olan Pergolesi gibi büyük besteci ile bir nesil sonrasının büyük bestecileri olan Domenico Cimarosa ile Mozart arasına düşmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Giovanni Pacini</span>

Giovanni Pacini, Sicilya'da doğmuş bir İtalyan müzisyen ve opera bestecisidir.

<span class="mw-page-title-main">Singspiel</span> opera türü

Singspiel, bir tür Almanca müzikli dram olarak geliştirilmiş ve günümüzde bir opera janrı olarak kabul edilmiştir. Nitelik olarak içeriği müziksel ensambl şarkıları, tek "aryalar", "ikili", "üçlü" vb şarkılar, "ballad"lar arasında konuşma dialogları bulundurur. "Singspiel" janrından geliştirilen operet janrı da bu öğeleri içermektedir. Bazı opera otoritelerine göre "singspiel" janrı ile diğer "opera janrları" arasındaki ana fark operalarda "resitatif"lerin bazen önemli olarak yer almaları ve dramatik zirvelere yetişmek için "singspiel"lerde müziğin özel bir önemi olmamasına karşılık operalarda müziğin ana rol oynamasıdır.

Opera janrları listesi değişik ülkelerde kullanılan alternatif opera janr isimlerinin hepsini içeren çok kapsamlı sözlük karakterli bir listedir.

<span class="mw-page-title-main">Amilcare Ponchielli</span>

Amilcare Ponchielli, İtalyan müzisyen, opera bestecisi ve eğitimci. Özellikle hazırladığı La Giaconda adlı opera ve içinde bulunan Saatlerin Dansı zamanımızda hala popüler olan klasik batı müziği eserleri arasındadır.

Yarım-opera 17. yüzyıl İnglitere'sinde popüler olan barok müzik janrında bir dramatik lirik müziksel eğlenti ve opera tipidir.

<span class="mw-page-title-main">Müzikal tiyatro</span>

Müzikal tiyatro, kendine özgü bir olay örgüsü olan, müzik, dans ve diyalogların olaylarla bütünleştiği duygusal ve eğlendirici sahne gösterisi, oyun ya da filmdir. Sıklıkla "müzikal" olarak da anılır.

<span class="mw-page-title-main">Medea (Cherubini)</span>

Medea, operası Paris'te yaşayıp çalışan ama İtalyan asıllı besteci olan Luigi Cherubini tarafından hazırlanan 3 perdelik "opera-comique" janrında opera eseridir. Eserin orijinal librettosu antik Yunan tiyatro yazarı Euripides'in Medae adlı trajedisi ile Fransız Pierre Corneille'in " Médé" oyunlarından François-Benoît Hoffmann tarafından uyarlanarak Fransızca olarak yazılmıştır. Eserin prömiyer temsili Fransızca olarak 13 Mart 1797'da Paris'te "Théâtre Feydeau,"'da sahnelenmiştir. Bu eser 19. yüzyılda 1802 ve 1809'da İtalyancaya çevrilmiş bu İtalyanca versiyonun, başta Viyana olmak üzere, Avrupa şehirlerinde prömiyerleri yapılmıştır. 1855'te Larchner tarafından Almancaya çevrilmiştir. 1909'da ise Larchenr'ın Almanca versiyonu İtalyancaya çevrilmiş bu çifte çeviri libretto bazı önemli sahnelenmelerde kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Semele (opera)</span>

Semele George Frideric Handel tarafından, liberettosu İngilizce olarak hazırlanmış ve prömiyeri 10 Şubat 1744'te Londra Covent Garden Tiyatrosu'nda sahnelenmiş 3 perdeden oluşan bir 'müziksel dram' veya opera ve oratoryo.

<span class="mw-page-title-main">Falstaff (Salieri)</span>

Falstaff veya Üç Șaka İtalyan asıllı ama Viyana'da çalışıp yaşayan Antonio Salieri tarafından bestelenmiş iki perdelik, bazen "dramma giocoso" janrında olarak nitelendirilen, bir opera eseridir. Eserin librettosu İngiliz oyun yazarı William Shakespeare'in Windsor'un Şen Kadınları tiyatro komedi oyunundan uyarlanarak İtalyanca olarak Carlo Prospero De Franceschi tarafından hazırlanmıştır. Eserin prömiyer temsili 3 Ocak 1799'de Viyana'da Theater am Kärntnertor'da yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tiyatro Direktörü</span>

Tiyatro Direktörü, , bestesi Wolfgang Amadeus Mozart tarafından, Almanca olan librettosu bir Avusturyalı tiyatro direktörü olan "Gottlieb Stephanie" tarafından hazırlanmış, uvertür ve 1 perdeden oluşan bir singspiel janrında komik opera eseri.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.