İçeriğe atla

Onuncu Beş Yıllık Plan (Sovyetler Birliği)


Onuncu Beş Yıllık Plan veya resmi adıyla Kalite ve Verimlilik Planı, 1976-1980 yılları arasında ülke ekonomisini güçlendirmek için planlanan ekonomik hedefler planı. Plan, Bakanlar Konseyi Başkanı Aleksey Kosigin tarafından Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin 25. Kongresi'nde sunuldu.

25. Kongre ve gelişim

Bakanlar Konseyi Başkanı Aleksey Kosigin planı 1976'da 25. Parti Kongresi'ne sundu. Parti Genel Sekreteri Leonid Brejnev Ekim 1976'da Parti Merkez Komitesi'ne plan sloganının "Kalite ve Verimlilik" omasını önerdi.[1] Brejnev, Sovyet ekonomisinin yavaş teknolojik gelişmeler nedeniyle azalan bir büyüme ile karşı karşıya kaldığını, dolayısıyla planın yabancı teknoloji satın alma gereğini vurguladı.[2] Tarım gelişmesinin en azından bir önceki planla aynı seviyeye (%27) kalması gerektiğini belirtti ve tarım yatırımlarına öncelik verildi.[3] Kimya ve petrokimya endüstrisine yapılan yatırım, bir önceki plana kıyasla iki katına çıkarıldı.[4]

Politbüro,ekonominin tüketim malları sektöründe çok az büyüme göstermesi gerekçesiyle Onuncu Beş Yıllık Plan taslağını iki kez reddetti.[5]

Brejnev, planda yer alan ki iki büyük projeyi Mart 1974'te açıklamıştı. İlki Sibirya'daki Baykal Amur Anahattı demiryolunun inşası, ikincisi ise Rusya'nın Avrupa'da kalan kısmındaki Çernezyom bölgesinin kırsal gelişimi idi.[6]

Uygulama

Plan süresince, petrol rafinaj endüstrisindeki işletmelerin yenilenmesi, ulusal sermaye yatırımının üçte ikisini oluşturdu.[7] Sovyet hükümetinin teknolojik yeniliklere verdiği önem nedeniyle, makine ve teçhizata yapılan toplam yatırımın yüzde 10 – 12'si yabancı ithal teknolojiye harcandı. Batı'dan lisanslı alımları, On Beş Yıllık Plan sırasında önceki beş yıllık plana göre dört katına çıkarılırken lisans ithalatı sayısında ciddi artışlar görüldü.[2] CIA raporunda SSCB'nin yıllık 640 milyon ton petrol üretim hedefine ulaşamayacağı iddia edildi.[8] Emek verimliliğindeki planlı artış hedefleri gerçekleşemedi.[9]

Çağdaş Sovyet istatistikleri'ne göre, planın hedeflerinde Orta Asya ve Kafkasya'ya göre Sovyetlerin Avrupa kısmında daha yüksek oranda başarı görüldü. Yine aynı kaynaklara göre tüm Orta Asya cumhuriyetleri plan hedeflerinin gerisinde kaldı. Örneğin Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde planlanan sanayi büyümesi %30 iken beş yıllık dönemde sadece %12 büyüdü.[10] On beş Sovyet cumhuriyetinden yalnızca Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti planlanan sanayi üretimini gerçekleştirdi.[11] Moldova Komünist Partisi Birinci Sekreteri Semion Grossu, planın kriterlerini yerine getirmeyi imkânsız hale getiren "ekonomik faaliyetteki temel kusurları" suçladı.[12] Sibirya'daki Baykal Amur Anahattı demiryolları 1984 yılında resmen tamamlandı, ancak 1991 yılına kadar tamamen yürürlüğe girmedi.

Plan devam ederken Kosigin tarafından 1979 Sovyet ekonomik reformu başlatıldı. Ekonomiyi, bakanlıkların yetkilerini artırarak başarıyla merkezileştiren 1965 ekonomik reformu gibi daha önceki reform girişimlerinin birçoğunun aksine, bu reform Onuncu Beş Yıllık Planın geri kalanını yerine getiremedi.[13]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ D. Barry, Donald (1979). Soviet law after Stalin: Soviet institutions and the administration of law. Brill Publishers. s. 123. ISBN 90-286-0679-3. 30 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  2. ^ a b Crawford, Beverly (1993). Economic vulnerability in international relations: the case of East-West trade, investment, and finance. Columbia University Press. s. 91. ISBN 0-231-08297-5. 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  3. ^ Hanson, Philip (2003). The rise and fall of the Soviet economy: an economic history of the USSR from 1945. Pearson Education. s. 149. ISBN 0-582-29958-6. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  4. ^ Chakravarti; R.N.; Basu, A.K. (1987). Soviet Union: Land and People. Northern Book Centre. s. 63. ISBN 81-85119-29-5. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  5. ^ Johnston, Michael; Heidenheimer, Arnold J. (1989). Political corruption: a handbook. Transaction Publishers. s. 457. ISBN 0-88738-163-4. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  6. ^ Theodore Shabad and Victor L. Mote: Gateway to Siberian Resources (The BAM) p. 73 (Halstead Press/John Wiley, New York, 1977) 0-470-99040-6
  7. ^ Hardt, John Pearce; McMillan, Charles H. (1988). Planned economies: confronting the challenges of the 1980s. M.E. Sharpe. s. 88. ISBN 0-87332-470-6. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  8. ^ Hanson, Philip (2003). The rise and fall of the Soviet economy: an economic history of the USSR from 1945. Pearson Education. s. 132. ISBN 0-582-29958-6. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  9. ^ Dellenbrant, Jan Åke (1986). The Soviet regional dilemma: planning, people, and natural resources. M.E. Sharpe. s. 111. ISBN 0-87332-384-X. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  10. ^ Dellenbrant, Jan Åke (1986). The Soviet regional dilemma: planning, people, and natural resources. M.E. Sharpe. s. 142. ISBN 0-87332-384-X. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  11. ^ Dellenbrant, Jan Åke (1986). The Soviet regional dilemma: planning, people, and natural resources. M.E. Sharpe. s. 137. ISBN 0-87332-384-X. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  12. ^ Dellenbrant, Jan Åke (1986). The Soviet regional dilemma: planning, people, and natural resources. M.E. Sharpe. s. 108. ISBN 0-87332-384-X. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  13. ^ ютуба, любитель (17 Aralık 2010). "30 лет назад умер Алексей Косыгин" [A reformer before Yegor Gaidar? Kosygin died for 30 years ago]. Newsland (Rusça). 19 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Leonid Brejnev</span> 1964ten 1982ye kadarki Sovyetler Birliği lideri

Leonid İlyiç Brejnev, Ukraynalı Sovyet politikacıdır. 1964-1982 yılları arasında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri olarak SSCB'yi yönetmiştir.

Brejnev Doktrini, Soğuk Savaş dönemi sırasında Sovyetler Birliğinin dış politikasını belirleyen bir doktrindir.

<span class="mw-page-title-main">Aleksey Kosıgin</span>

Aleksey Nikolayeviç Kosigin -(21 Şubat 1904, Sankt-Peterburg, Rusya Çarlığı - 18 Aralık 1980, Moskova, SSCB) - Rus siyasetçi. Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Halk Komiserleri Konseyi Başkanı (1943-1946). Sovyetler Birliği Bakanlar Kurulu Başkanı (1964-1980). Sovyetler Birliği Komünist Partisi üyesi. Komünist Parti Merkez Komitesi üyesi (1939-80). Politbüro üyesi (1960-1980). Yüksek Sovyet meclisi üyesi(1946-1980). Soğuk Savaş sırasında uluslararası devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği başbakanları listesi</span> Vikimedya madde listesi

Sovyetler Birliği Başbakanı, Sovyetler Birliği'ndeki hükûmet başkanının resmi olmayan adıdır. Bu makamın resmi adı, farklı yıllarda farklı şekilde olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Komünist Partisi 26. Kongresi</span>

Sovyetler Birliği Komünist Partisi 26. Kongresi 23 Ocak 1981 tarihinde Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri ve Yüksek Sovyet Prezidyumu başkanı Leonid Brejnev'in beş saatlik konuşması ile açılmıştır. Bu, 1982 yılında ölen Brejnev'in son kongresiydi.

Sovyetler Birliği Komünist Partisi 25. Kongresi 24 Şubat ile 5 Mart 1976 tarihleri arasında Moskova'da toplanmıştır. Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Leonid Brejnev, 4998 Sovyet delegesi ve 96 yabancı ülke temsilcisini selamlamıştır. Komünizm ile yönetilen uluslararasında, sadece Çin ve Arnavutluk temsilci yollamamıştır. Siyasi ve iktisadi istikrar ve gelecekte başarıların devamı beklentileri üzerine kongre birkaç sürpriz doğurmuştur. Brejnev, SSCB'nin diğer ülkeler ile kavga etmeyeceğini ya da işgal etmeyeceğini açıklamış fakat Yumuşama siyasetine rağmen ulusların bağımsızlık hareketlerini destekleyeceğini bildirmiştir. Sovyetler Birliği'nin karşı karşıya olduğu iktisadi büyümenin yavaşlaması, büyük yatırımlara rağmen düşük tarım üretimi gibi temel sorunlardan çok az bahsetmiştir. Sadece yabancı komünistlerden önemli sesler yükselmiştir. Fransız Komünist lider Georges Marchais Sovyetler Birliği'nde aykırı seslerin bastırılmasını eleştirdikten sonra kongreyi boykot etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Komünist Partisi 24. Kongresi</span>

Sovyetler Birliği Komünist Partisi 24. Kongresi 30 Mart ile 9 Nisan 1971 tarihleri arasında Moskova'da toplanmıştır. 4963 Sovyet delegesi ve 91 ülkeden 102 yabancı ülke temsilcisi gözlemci olarak katılmıştır.

Sovyetler Birliği Komünist Partisi 23. Kongresi 29 Mart ile 8 Nisan 1966 tarihleri arasında Moskova'da toplanmıştır. Leonid Brejnev'in parti ve devlet liderliğinde ilk kongredir. Brejnev tarafından üstlenilen Birinci Sekreter unvanı 1952 ile 1992 yılları arasında kullanıldığı şekilde Genel Sekreter olarak değiştirildi. Kongre, 23. Merkez Komitesi'ni seçti.

Sovyetler Birliği Komünist Partisi 22. Prezidyumu, Sovyetler Birliği Komünist Partisi 22. Kongresi sonucu seçilen 22. prezidyumdur.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi</span>

Sovyetler Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Bakanlar Konseyi veya Soviet of Ministers teriminden İngilizce kısaltmayla Sovmin, Sovyetler Birliği'nin 1946-1991 yılları arasındaen üst düzey yürütme ve idari organını oluşturan de jure hükûmeti. 1977 Anayasası uyarınca Bakanlar Konseyi Başkanı aynı zamanda hükûmet başkanı idi. Bakanlar Konseyi Başkanı'nın görevleri birinci dünya ülkelerindeki başbakanla eşdeğerdi. Buna karşın siyasi sistemi oluşturan iktidar tüm sovyetler arasında paylaştırılmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Podgorni</span>

Nikolay Podgorni,, Ukrayna asıllı Bolşevik lider, Sovyet devlet adamı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti</span>

Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti , Sovyetler Birliği'nin anayasa değişiklikleri için tek karar mekanizması olan en yüksek yasama organı Başkanı Yüksek Sovyet Prezidyumu tarafından seçilirdi.

Leonid Brejnev'in etkisi, 1964-1982 yılları arasında Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri görevi yapan ve iki kere Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı olan Leonid Brejnev'in Sovyetler Birliği ve Rusya Federasyonu'ndaki etkileridir. 1964-1982 yılları arasında yüksek politik mevkilerde görev yapan Brejnev uluslararası ilişkilerdeki rolü ve savunma politikalarındaki yöntemleri ile Sovyetler Birliği'ni bir süper güç olarak dünya siyasetinde güçlü bir aktör hâline getirdi.

<span class="mw-page-title-main">Sekizinci Beş Yıllık Plan (Sovyetler Birliği)</span>

Sekizinci Beş Yıllık Plan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin 1966-1970 yılları arasında üretim hedeflerini ekonomiyi yönetmek için hazırladığı planlar dizisi. Planda özellikle taşıt ve araçlarda olmak üzere, endüstriyel üretim için yüksek hedefler konuldu. Sekizinci Beş Yıllık Plan içeriğiSovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi ve Parti'nin 23. Kongresi tarafından onaylandı, ancak kesin olarak hiçbir nihai versiyonu Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti tarafından onaylanmadı.

<span class="mw-page-title-main">Dokuzuncu Beş Yıllık Plan (Sovyetler Birliği)</span>

Dokuzuncu Beş Yıllık Planı Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin, 1971-1975 yılları arasında ülke ekonomisini güçlendirmek için planladığı ekonomik plan. Plan, 1971'de Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin 24. Kongresinde Bakanlar Kurulu Başkanı Aleksey Kosigin tarafından sunuldu.

<span class="mw-page-title-main">On Birinci Beş Yıllık Plan (Sovyetler Birliği)</span>

Onbirinci Beş Yıllık Plan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin 1981-1985 tarihleri arasında ülke ekonomisini güçlendirmek için tasarladığı plan. Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi Başkanı Nikolay Tihonov Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin 26. Kongresi'nde planı sundu.

<span class="mw-page-title-main">Brejnev Dönemi</span>

Brejnev Dönemi veya 1964-1982 Sovyetler Birliği tarihi, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin Leonid Brejnev liderliğini kapsayan dönem. Bu dönem yüksek ekonomik büyüme ve yükselen refahla başladı, ancak zaman içinde sosyal, politik ve ekonomik alanlarda önemli sorunlar yaşandı, bu nedenle bu dönem genellikle Durgunluk Dönemi olarak tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">1979 Sovyet ekonomik reformu</span>

1979 Sovyet ekonomik reformu ya da resmi adıyla "Ekonomik Mekanizmanın Üretimde Etkinliğini Arttırma, İş Kalitesini Artırma Üzerindeki Etkilerini Planlama ve Kalkınmayı Geliştirme" , Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi Başkanı Aleksey Kosigin önderliğinde 1979 yılında başlatılan ekonomik bir reform. Leonid Brejnev'in etkisi döneminde Sovyet ekonomisi durgunlaşmaya başlamıştı. Bu döneme kimi tarihçiler tarafından Durgunluk Dönemi adı verildi. 1979 yılında kurulan Kosigin hükûmetinin üstlendiği son önemli reform, iş kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla Parti Merkez Komitesi ile ortaklaşa yapılan 1979 Sovyet ekonomik reformu oldu. Reform, 1965 reformunun aksine bakanlıkların görev ve sorumluluklarını artırarak merkezi hükûmetin ekonomi üzerindeki yetkilerini daha da artırmaya çalıştı. Kosigin'in 1980'deki ölümü ve sonrasında onun yerine seçilen Nikolay Tihonov'un ekonomiye dair reform karşıtı yaklaşımı nedeniyle, reformun çok az bir kısmı gerçekleştirilebildi. Kosigin'in reform girişimlerinden sonra dahi ülkedeki ekonomik durgunluk devam etti. Reform girişimi Sovyetler Birliği Komünist Partisi 26. Kongresi'nde tartışma konusu oldu. Reform beklendiği başarıları elde edemedi. Hatta Brejnev dahi reform uygulanmasının yavaş olduğundan şikayet etti.

<span class="mw-page-title-main">Açlık Planı</span> Nazi Almanyasının gıda talebini güvence altına almayı hedeflemiş plan

Açlık Planı, ana hatları Herbert Backe tarafından belirlenen, bununla birlikte Heinrich Himmler gibi üst düzey Nazi yöneticilerinin de katkı sunduğu, Nazi Almanyası'nın gıda talebini güvence altına almayı hedeflemiş plan.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nin Baltık devletlerini işgali</span>

Sovyetler Birliği'nin Baltık devletlerini işgali, Sovyetler Birliği'nin Molotov-Ribbentrop Paktı'na göre Estonya, Letonya ve Litvanya olmak üzere üç Baltık devletini Haziran 1940'ta askeri işgalidir. İşgalden sonra Ağustos 1940'ta kurucu cumhuriyetler olarak Sovyetler Birliği'ne ilhak edildiler. Bu ilhak, Batılı ülkeler ve çoğu kuruluşlar tarafından asla tanınmadı. 22 Haziran 1941'de Nazi Almanyası Sovyetler Birliği'ne saldırdı ve birkaç hafta içinde Baltık topraklarını işgal etti. Temmuz 1941'de Nazi Almanyası, Baltık bölgesini Reichskommissariat Ostland'a dahil etti. Kızıl Ordu'nun 1944'teki Baltık Taarruzu'nın bir sonucu olarak Sovyetler Birliği, Baltık devletlerinin çoğunu yeniden ele geçirdi ve 1945'te resmi olarak teslim olana kadar geri kalan Alman kuvvetlerini Kurlandiya Kuşatması'nda tuttu. Sovyetler Birliği'nin Baltık ülkelerini "ilhak işgali" veya sui generis işgali Ağustos 1991'de bağımsızlıklarını yeniden kazanmasına kadar sürdü.