Onuncu Beş Yıllık Plan (Sovyetler Birliği)
 |
| Birinci Beş Yıllık Plan için hazırlanan poster |
| Yönetim |
|---|
| Devlet Planlama Komitesi Ulusal Ekonomi Yüksek Konseyi |
| Planlar |
Birinci Beş Yıllık Plan (1928-1932) İkinci Beş Yıllık Plan (1933-1937) Üçüncü Beş Yıllık Plan (1938-1942) Dördüncü Beş Yıllık Plan (1946-1950) Beşinci Beş Yıllık Plan (1951-1955) Altıncı Beş Yıllık Plan (1956-1960) Yedinci Beş Yıllık Plan (1959-1965) Sekizinci Beş Yıllık Plan (1966-1970) Dokuzuncu Beş Yıllık Plan (1971-1975) Onuncu Beş Yıllık Plan (1976-1980) On Birinci Beş Yıllık Plan (1981-1985) On İkinci Beş Yıllık Plan (1986-1990) On Üçüncü Beş Yıllık Plan (1991-1995) |
| İlgili konular |
| Sovyetler Birliği ekonomisi Doğu Bloku ekonomileri Sovyet tipi ekonomik planlama |
Onuncu Beş Yıllık Plan veya resmi adıyla Kalite ve Verimlilik Planı, 1976-1980 yılları arasında ülke ekonomisini güçlendirmek için planlanan ekonomik hedefler planı. Plan, Bakanlar Konseyi Başkanı Aleksey Kosigin tarafından Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin 25. Kongresi'nde sunuldu.
25. Kongre ve gelişim
Bakanlar Konseyi Başkanı Aleksey Kosigin planı 1976'da 25. Parti Kongresi'ne sundu. Parti Genel Sekreteri Leonid Brejnev Ekim 1976'da Parti Merkez Komitesi'ne plan sloganının "Kalite ve Verimlilik" omasını önerdi.[1] Brejnev, Sovyet ekonomisinin yavaş teknolojik gelişmeler nedeniyle azalan bir büyüme ile karşı karşıya kaldığını, dolayısıyla planın yabancı teknoloji satın alma gereğini vurguladı.[2] Tarım gelişmesinin en azından bir önceki planla aynı seviyeye (%27) kalması gerektiğini belirtti ve tarım yatırımlarına öncelik verildi.[3] Kimya ve petrokimya endüstrisine yapılan yatırım, bir önceki plana kıyasla iki katına çıkarıldı.[4]
Politbüro,ekonominin tüketim malları sektöründe çok az büyüme göstermesi gerekçesiyle Onuncu Beş Yıllık Plan taslağını iki kez reddetti.[5]
Brejnev, planda yer alan ki iki büyük projeyi Mart 1974'te açıklamıştı. İlki Sibirya'daki Baykal Amur Anahattı demiryolunun inşası, ikincisi ise Rusya'nın Avrupa'da kalan kısmındaki Çernezyom bölgesinin kırsal gelişimi idi.[6]
Uygulama
Plan süresince, petrol rafinaj endüstrisindeki işletmelerin yenilenmesi, ulusal sermaye yatırımının üçte ikisini oluşturdu.[7] Sovyet hükümetinin teknolojik yeniliklere verdiği önem nedeniyle, makine ve teçhizata yapılan toplam yatırımın yüzde 10 – 12'si yabancı ithal teknolojiye harcandı. Batı'dan lisanslı alımları, On Beş Yıllık Plan sırasında önceki beş yıllık plana göre dört katına çıkarılırken lisans ithalatı sayısında ciddi artışlar görüldü.[2] CIA raporunda SSCB'nin yıllık 640 milyon ton petrol üretim hedefine ulaşamayacağı iddia edildi.[8] Emek verimliliğindeki planlı artış hedefleri gerçekleşemedi.[9]
Çağdaş Sovyet istatistikleri'ne göre, planın hedeflerinde Orta Asya ve Kafkasya'ya göre Sovyetlerin Avrupa kısmında daha yüksek oranda başarı görüldü. Yine aynı kaynaklara göre tüm Orta Asya cumhuriyetleri plan hedeflerinin gerisinde kaldı. Örneğin Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde planlanan sanayi büyümesi %30 iken beş yıllık dönemde sadece %12 büyüdü.[10] On beş Sovyet cumhuriyetinden yalnızca Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti planlanan sanayi üretimini gerçekleştirdi.[11] Moldova Komünist Partisi Birinci Sekreteri Semion Grossu, planın kriterlerini yerine getirmeyi imkânsız hale getiren "ekonomik faaliyetteki temel kusurları" suçladı.[12] Sibirya'daki Baykal Amur Anahattı demiryolları 1984 yılında resmen tamamlandı, ancak 1991 yılına kadar tamamen yürürlüğe girmedi.
Plan devam ederken Kosigin tarafından 1979 Sovyet ekonomik reformu başlatıldı. Ekonomiyi, bakanlıkların yetkilerini artırarak başarıyla merkezileştiren 1965 ekonomik reformu gibi daha önceki reform girişimlerinin birçoğunun aksine, bu reform Onuncu Beş Yıllık Planın geri kalanını yerine getiremedi.[13]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ D. Barry, Donald (1979). Soviet law after Stalin: Soviet institutions and the administration of law. Brill Publishers. s. 123. ISBN 90-286-0679-3. 30 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ a b Crawford, Beverly (1993). Economic vulnerability in international relations: the case of East-West trade, investment, and finance. Columbia University Press. s. 91. ISBN 0-231-08297-5. 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ Hanson, Philip (2003). The rise and fall of the Soviet economy: an economic history of the USSR from 1945. Pearson Education. s. 149. ISBN 0-582-29958-6. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ Chakravarti; R.N.; Basu, A.K. (1987). Soviet Union: Land and People. Northern Book Centre. s. 63. ISBN 81-85119-29-5. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ Johnston, Michael; Heidenheimer, Arnold J. (1989). Political corruption: a handbook. Transaction Publishers. s. 457. ISBN 0-88738-163-4. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ Theodore Shabad and Victor L. Mote: Gateway to Siberian Resources (The BAM) p. 73 (Halstead Press/John Wiley, New York, 1977) 0-470-99040-6
- ^ Hardt, John Pearce; McMillan, Charles H. (1988). Planned economies: confronting the challenges of the 1980s. M.E. Sharpe. s. 88. ISBN 0-87332-470-6. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ Hanson, Philip (2003). The rise and fall of the Soviet economy: an economic history of the USSR from 1945. Pearson Education. s. 132. ISBN 0-582-29958-6. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ Dellenbrant, Jan Åke (1986). The Soviet regional dilemma: planning, people, and natural resources. M.E. Sharpe. s. 111. ISBN 0-87332-384-X. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ Dellenbrant, Jan Åke (1986). The Soviet regional dilemma: planning, people, and natural resources. M.E. Sharpe. s. 142. ISBN 0-87332-384-X. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ Dellenbrant, Jan Åke (1986). The Soviet regional dilemma: planning, people, and natural resources. M.E. Sharpe. s. 137. ISBN 0-87332-384-X. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ Dellenbrant, Jan Åke (1986). The Soviet regional dilemma: planning, people, and natural resources. M.E. Sharpe. s. 108. ISBN 0-87332-384-X. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019.
- ^ ютуба, любитель (17 Aralık 2010). "30 лет назад умер Алексей Косыгин" [A reformer before Yegor Gaidar? Kosygin died for 30 years ago]. Newsland (Rusça). 19 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011.
