İçeriğe atla

Oniki parmak bağırsağı

Oniki parmak bağırsağı
Latince isimduodenum
Sistemİnce bağırsak
Arterinferior pancreaticoduodenal artery
Toplardamarpancreaticoduodenal veins
Tanımlayıcılar
JSTORduodenum
Microsoft Academic2776809568
MeSHD004386
TA2944
FMA7206

Memeliler, sürüngenler ve kuşlar dahil olmak üzere yüksek omurgalılarda duodenum veya oniki parmak bağırsağı, ince bağırsağın ilk ve en kısa bölümüdür. Balıkta, ince bağırsağın bölünmeleri o kadar net değildir ve duodenum yerine "ön bağırsak" veya "proksimal bağırsak" terimleri kullanılabilir.[1]

Memelilerde duodenum, demir emilimi için ana bölge olabilir.[2]

Duodenum, jejunum ve ileum'dan önce gelir ve ince bağırsağın en kısa kısmıdır.

İnsanlarda duodenum, mideyi jejunum ile birleştiren yaklaşık 25–38 cm (10-15 inç) uzunluğunda içi boş, eklemli bir bağırsaktır. Duodenal bulbus ile başlar ve duodenumun asıcı kasında sona erer.[3] Dört bölüme ayrılabilir.

Duodenum neredeyse tamamen retroperitonealdir. Duodenumun pH seviyesi yaklaşık 6'dır.

Duodenum ismi Latince duodenum digitorum yani "oniki parmak"tan gelmektedir. Türkçe ismi olan onikiparmak bağırsağı da buradan gelir.

Yapısı

Oniki parmak bağırsağı 25–38 cm (10-15 inç) boyunda, C şeklinde bir yapıdır ve mide 'ye bitişiktir. Anatomik olarak dört bölüme ayrılmıştır. Oniki parmak bağırsağının ilk kısmı periton içindedir ancak diğer kısımları retroperitoneal'dir.[4]:273

Kısımları

Oniki parmak bağırsağının "ilk bölümü" veya "superior bölümü", pilor'dan transplorik düzleme doğru devam eden kısımdır. L1'in omur seviyesinde, segmentlerin geri kalanından daha üsttedir. Yaklaşık 2 cm uzunluğundaki duodenal ampul duodenumun ilk kısmıdır ve hafifçe genişlemiştir. Duodenal ampul, fetal yaşamda organı arka karın duvarından askıya alan bir mezenter olan mezoduodenumun kalıntısıdır.[5] Oniki parmak bağırsağının ilk kısmı hareketlidir ve karaciğere küçük omentum'un hepatoduodenal ligament ile bağlıdır. Oniki parmak bağırsağının ilk kısmı köşede, “üst duodenal eğilme” (İngilizce:superior duodenal flexure) ile biter.[4]:273

İlişkiler:

Duodenumun ikinci kısmı veya aşağı inen kısmı üst oniki parmak bağırsağının bükümünden (superior duodenal fleksuradan) başlar. Alt L3 omurganın alt sınırına, ortadaki onikiparmak bağırsağının aşağısındaki büküme (medial "inferiyor duodenal fleksiyon" a) keskin bir dönüş yapmadan önce, aşağı inen kısmın sonuna gider.

Pankreas kanalı ve ortak safra kanalı, majör duodenal papilla yoluyla inen duodenuma girer. Oniki parmak bağırsağının ikinci kısmı ayrıca küçük duodenal papillayı, aksesuar pankreas kanalı girişini içerir. Embriyolojik ön bağırsak ve orta bağırsak arasındaki bağlantı, ana duodenal papillanın hemen altındadır.[4]:274 Duodenumun üçüncü kısmı veya yatay kısmı veya alt kısmı 10 ~ 12 cm uzunluğundadır. Aşağı onikiparmak bağırsak bükümünde ("inferior duodenal flexure") başlar ve alt ana toplardamar, karın ana atardamarı ve omurga önünden enine sola doğru geçer. Üst mezenterik arter ve Üst mezenterik toplardamarı, duodenumun üçüncü kısmının önündedir.[4]:274 Bu kısım aort ile SMA arasında sıkışarak superior mezenterik arter sendromuna neden olabilir.

Duodenumun dördüncü kısmı veya yükselen kısmı, duodenojejunal bükümde (İngilizce: duodenojejunal flexure) jejunum ile birleşerek yukarı doğru geçer. Oniki parmak bağırsağının dördüncü kısmı, L3 omuru seviyesindedir ve aort'un doğrudan üstünden veya hafifçe solundan geçebilir.[4]:274

Kan kaynağı

Oniki parmak bağırsağı iki farklı kaynaktan arteriyel kan alır. Bu kaynaklar arasındaki geçiş, ön bağırsağı orta bağırsaktan ayırdığı için önemlidir. Oniki parmak bağırsağının 2. kısmına yakın (yaklaşık olarak büyük duodenal papillada - safra kanalının girdiği yerde), arteryel kaynak gastroduodenal arter ve dalı üst pankreatikoduodenal arter'dir. Bu noktanın (orta bağırsak) distalinde, arteryel besleme superior mezenterik arter (SMA) 'dan gelir ve dalı inferior pankreatikoduodenal arter 3. ve 4. bölümleri besler. Üst pankreatikoduodenal arter ve alt pankreatikoduodenal arterler (sırasıyla gastroduodenal arter ve SMA'dan), çölyak gövdesi ve SMA arasında bir anastomotik halka oluşturur; yani burada destekleyici dolaşım potansiyeli vardır.

Oniki parmak bağırsağının venöz drenajı arterleri takip eder. Sonuçta bu damarlar portal sistem'e, doğrudan veya dolaylı olarak dalak veya üst mezenterik toplardamara ve ardından portal toplardamara akar.

Lenfatik drenaj

Lenf damarları arterleri retrograd olarak takip eder. Ön lenfatik damarlar, üst ve alt pankreatoduodenal arterler boyunca yer alan pankreatoduodenal lenf düğümlerine ve ardından pilorik lenf düğümlerine (gastroduodenal arter boyunca) boşalır. Posterior lenfatik damarlar pankreas başının arkasından geçer ve superior mezenterik lenf düğümlerine boşalır. Duodenal lenf düğümlerinden gelen efferent lenfatik damarlar sonuçta çölyak lenf düğümlerine geçer.

Histoloji

Mikroskop altında duodenumun villus bir mukozası vardır. Bu, doğrudan duodenuma bağlanan pilorun mukozasından farklıdır. Gastrointestinal sistemin diğer yapıları gibi duodenumda da mukoza, altmukoza, muskularis eksterna ve adventisya bulunur. Mide asitlerini nötralize etmek için mukus ve bikarbonat salgılayan, Brunner bezleri olarak bilinen duodenumdaki bezler sıralanır. Bunlar ince bağırsağın diğer kısımları olan ileum veya jejunumda bulunmayan farklı bezlerdir.[6]:274–275

İşlevi

Oniki parmak bağırsağı, enzimler kullanılarak ince bağırsakta yiyeceklerin parçalanmasından büyük ölçüde sorumludur. Oniki parmak bağırsağı ayrıca midenin hormonal yollarla boşalma hızını da düzenler. Sekretin ve kolesistokinin, pilor (İngilizce:pylorus) açıldığında ve daha fazla sindirim için gastrik kimus (İngilizce:chyme) duodenuma yayıldığında orada bulunan asidik ve yağlı uyaranlara yanıt olarak duodenal epiteldeki hücrelerden salınır. Bunlar karaciğer ve safra kesesi'nin gerektiği kadar safra salmasına ve pankreas'ın gerektiği kadar bikarbonat ve tripsin, lipaz ve amilaz gibi sindirim enzimlerini oniki parmak bağırsağına salmasına neden olurlar.

Oniki parmak bağırsağının villusları(İngilizce:villi), histolojik olarak tanımlanabilir bir yapı olan yapraklı bir görünüme sahiptir. Mukus salgılayan Brunner bezleri "sadece" duodenumdadır. Oniki parmak bağırsağı duvarı muskularis mukoza'yı oluşturan çok ince bir hücre tabakasından oluşur.

Klinik önemi

Ülser

Ana madde: Peptik ülser

Oniki parmak bağırsağı ülserleri yaygın olarak Helicobacter pylori bakterisinin neden olduğu enfeksiyon nedeniyle oluşur. Bu bakteriler, bir dizi mekanizma yoluyla duodenumun koruyucu mukozasını aşındırarak mide asitlerinden zarar görmesine neden olur. Duodenumun ilk kısmı, asidik kekin, duodenumun alkali salgılarıyla karışmadan önce duodenum mukozasıyla buluştuğu yer olduğu için ülserlerin en yaygın yerleşim yeridir.[7]

Duodenal ülserleri tekrarlayan karın ağrısına ve dispepsi 'ne neden olabilir ve genellikle bakterileri test etmek için üre nefes testi ve ülseri doğrulamak ve biyopsi almak için endoskopi kullanılarak araştırılır. Tedavi edilirlerse, bunlar genellikle bakterileri yok etmeyi amaçlayan antibiyotik ve mide asitliliğini azaltmak için ÜFE ve antiasitler aracılığıyla tedavi edilir.[8]

Çölyak hastalığı

İngiliz Gastroenteroloji Derneği (BSG) kılavuzları, yetişkin çölyak hastalığı tanısı için duodenal biyopsi gerektiğini belirtir. Biyopsi ideal olarak hastanın glüten içeren diyet uyguladığı bir anda yapılır.[9]

Kanser

Duodenal kanser, ince bağırsağın ilk bölümünde yer alan bir kanserdir. Oniki parmak bağırsağı kanseri, mide kanseri ve kolorektal kansere kıyasla nispeten nadirdir. Histolojisi genellikle adenokarsinomdur.

İltihap

Oniki parmak bağırsağının iltihaplanması duodenit denir. Bilinen birçok nedeni vardır.[10]


Kaynakça

  1. ^ Guillaume, Jean; Praxis Publishing; Sadasivam Kaushik; Pierre Bergot; Robert Metailler (2001). Nutrition and Feeding of Fish and Crustaceans. Springer. s. 31. ISBN 978-1-85233-241-9. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2009. 
  2. ^ Latunde-Dada GO; Van der Westhuizen J; Vulpe CD; Anderson, G.J.; Simpson, R.J.; McKie, A.T. (2002). "Molecular and functional roles of duodenal cytochrome B (Dcytb) in iron metabolism". Blood Cells Mol. Dis. 29 (3): 356-60. doi:10.1006/bcmd.2002.0574. PMID 12547225. 
  3. ^ van Gijn J; Gijselhart JP (2011). "Treitz and his ligament". Ned. Tijdschr. Geneeskd. 155 (8): A2879. PMID 21557825. 
  4. ^ a b c d e Drake, Richard L.; Vogl, Wayne; Tibbitts, Adam W.M. Mitchell; illustrations by Richard; Richardson, Paul (2005). Gray's anatomy for students. Philadelphia: Elsevier/Churchill Livingstone. ISBN 978-0-8089-2306-0. 
  5. ^ Singh, Inderbir; GP Pal (2012). "13". Human Embryology (9 bas.). Delhi: Macmillan Publishers India. s. 163. ISBN 978-93-5059-122-2. 
  6. ^ Deakin, Barbara Young; ve diğerleri. (2006). Wheater's functional histology : a text and colour atlas (5ci bas.). [Edinburgh?]: Churchill Livingstone/Elsevier. ISBN 978-0-443-06850-8. 
  7. ^ Smith, Margaret E (2001). The Digestive System. 
  8. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21. bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 871-874. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  9. ^ Ludvigsson, J. F.; Bai, J. C.; Biagi, F.; Card, T. R.; Ciacci, C.; Ciclitira, P. J.; Green, P. H. R.; Hadjivassiliou, M.; Holdoway, A.; van Heel, D. A.; Kaukinen, K.; Leffler, D. A.; Leonard, J. N.; Lundin, K. E. A.; McGough, N.; Davidson, M.; Murray, J. A.; Swift, G. L.; Walker, M. M.; Zingone, F.; Sanders, D. S. (2014). "Diagnosis and management of adult coeliac disease: Guidelines from the British Society of Gastroenterology". Gut. 63 (8): 1210-1228. doi:10.1136/gutjnl-2013-306578. ISSN 0017-5749. PMC 4112432 $2. PMID 24917550. 
  10. ^ Serra S, Jani PA (2006). "An approach to duodenal biopsies". J. Clin. Pathol. 59 (11): 1133-50. doi:10.1136/jcp.2005.031260. PMC 1860495 $2. PMID 16679353. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Gastroenteroloji, sindirim sistemi hastalıklarıyla ilgilenen tıbbi uzmanlık dalıdır. Bu dalın uzmanına gastroenterolog denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Karaciğer</span>

Karaciğer, sadece omurgalılarda bulunan, detoksifikasyon, protein sentezi ve sindirim için gerekli olan enzimlerin üretimi de dahil olmak üzere pek çok işleve sahip bir organdır. İnsanlarda karaciğer karın bölgesinde, diyaframın altında bulunur. Karaciğerle ilgili terimler, tıbbi literatürde genellikle Grekçe karaciğer anlamına gelen ἧπᾰρ (hêpar) sözcüğünden türeyen hepat- kökü ile başlar.

<span class="mw-page-title-main">Mide</span> sindirim organı

Mide; kaslardan oluşan, genişleyebilen bir sindirim sistemi organıdır. Mide sözcüğü Türkçeye Arapçadan geçmiştir. Mide anlamında Türkçede aşkazan sözcüğü de mevcuttur. Yemek borusu ile ince bağırsak arasında bulunur. Omurgalılar, derisidikenliler, haşaratlar ve yumuşakçalarda bulunur. Sindirimin ikinci fazında görev yapar. Yiyeceklerin geçici olarak büyük miktarda depolandığı organdır. Rahatlıkla 1.5 litre sıvıyı içinde tutabildiği gibi, maksimum 4 litre sıvı tutma kapasitesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Kılcal damar</span> vücuttaki en küçük kan damarları

Kılcal damar veya kapiler vücuttaki en küçük kan damarlarına verilen isimdir. Büyüklükleri yaklaşık 5-10 μm'dir. Atardamarlar ile toplardamarları birleştiren kılcal damarlar, dokularla etkileşimi en yoğun olan kan damarlarıdır. Kılcal damar duvarları tek bir hücre tabakasından (endotel) oluşur. Bu tabaka öyle incedir ki oksijen, su ve lipitler gibi moleküller difüzyon ile bu tabakadan geçip dokulara girebilirler. Karbondioksit ve üre gibi zararlı ve atık maddeler de difüzyon ile kılcal damar içindeki kana dağılırlar. Belirli bazı sitokinlerin salınımıyla kılcal damarların geçirgenliği (permeabilite) daha da arttırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">İnsan sindirim sistemi</span> Gastrointestinal Kanal

İnsan sindirim sistemi, gastrointestinal kanal ile dil, tükürük bezleri, pankreas, karaciğer ve safra kesesi gibi sindirime yardımcı organlardan oluşur. Sindirim, yiyeceklerin giderek daha küçük parçalara ayrılması ve bu parçaların vücut tarafından emilmesi ve kullanılmasına kadar süren bir süreçtir. Sindirim süreci üç aşamadan oluşur: sefalik faz, gastrik fazı ve intestinal fazı.

<span class="mw-page-title-main">İnce bağırsak</span> Gastrointestinal sistemde yer alan bir organ

İnce bağırsak, sindirim kanalının mide ile kalın bağırsak arasındaki kısmıdır. Beş yaşından büyük insanlarda boyu 5–6 m arasındadır. Üç kısma ayrılır: duodenum, jejunum ve ileum. Mideden gıdalar duodenuma pilor veya pilorik sfinkter diye adlandırılan bir kas ile girerler. Daha sonra ince bağırsak boyunca peristaltizm olarak adlandırılan kas kasılmaları ile hareket eder.

<span class="mw-page-title-main">İleum</span> ince bağırsağın son kısmı

İleum, memeliler, sürüngenler, kuşlar gibi omurgalı hayvanlarda bulunan ince bağırsağın son kısmıdır. Balıklarda ince bağırsağın bölümleri belli değildir fakat posterior intestine veya distal intestine ileum için kullanılabilir.

Organ, biyolojide belirli bir görevi veya görevler bütününü yapan doku grubudur. Bazı organlar kendilerini farklı yollarda yenileyebilir. Birlikte çalışan organlar sistemleri oluşturur. Organ Latince organum sözcüğünden türemiştir. Organın Türkçe eş anlamlısı olarak örgen ve kılgan sözcükleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Lenf damarı</span>

Lenf damarları, lenf adı verilen sıvı, kılcal damarlarla hücreler arasında bağlantı kurar. Sürekli hareket halinde olan lenften hücreler gerekli maddeleri alırlar ve artık maddeleri lenfe bırakırlar. Sonra lenf, giderek birleşip kalınlaşan özel kanallarla toplanır. Lenfi alan ince lenf damarları birleşerek göğüs ve karın boşluğunda yer alan göğüs lenf kanalını oluşturur. Göğüs lenf kanalı, omurga boyunca gider ve içindeki lenfi sol köprücük kemiği altı toplar damarına döker. Baş ve boynun sağ tarafı ile sağ kol ve göğsün yukarı bölümlerinden lenfi toplayan ikinci bir kısa lenf damarı olan büyük lenf kanalı daha vardır. Bu damar da lenfi sağ köprücük altı toplardamarına döker. Lenf için ikinci bir kaynak da, bağırsaklarda sindirimden oluşan sıvıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gastrektomi</span>

Gastrektomi midenin kısmen veya tamamen ameliyatla alınmasıdır. İlk başarılı gastrektomi Theodor Billroth tarafından 1881'de kanserli bir mideyi alması ile olmuştur. Gastrektomi kanser, ağır mide asidi hastalıkları ve mide duvarı deliklerinin tedavisinde kullanılır. Bu işlem gittikçe daha az kullanılmaya başlanmıştır, çünkü mide asidi tadavileri artık genellikle Helicobacter pylori için antibiyotiklerle veya endoskopi ile yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Apandis</span> Bağırsağa bağlı tüp

Apandis veya apendiks, insan anatomisinde çekuma bağlı ucu kapalı tüp. Embriyolojik olarak çekumdan gelişir. Latince "vermiform" kelimesi "solucanımsı görünen" anlamına gelir. Çekum karın boşluğundaki ilk kese türü yapıdır.

<i>Helicobacter pylori</i> Bakteri cinsi

Helicobacter pylori mide ve duodenum'um çeşitli alanlarında yerleşen, gram (-), mikroaerofilik bir bakteridir. Yerleştiği yerlerde kronik enflamasyona neden olur. Bu kronik enflamasyon sonucunda duodenum ülseri, mide ülseri ve mide kanseri gelişebilir.

Sekretin; salgısı mide ve pankreasça düzenlenen, onikiparmak bağırsağının ortamını etkileyen ve kişide su homeostazının düzenleyiminin bir ögesi olan peptit yapılı bir hormondur. Sekretin bağırsak bezlerinde bulunan S hücrelerinde üretilmektedir. Kişilerde sekretin peptidi SCT geni tarafınca kodlanmaktadır. Sekretin tanımlanmış ilk hormondur.

<span class="mw-page-title-main">Safra yolu</span>

Safra yolları, içerisinde safra taşınan kanallar dizisi. Bu kanallar safrayı karaciğerden oniki parmak bağırsağına taşır; on iki parmak bağırsağı yerine bu kanallarla karaciğerden safra kesesine taşınabilir, sonrasında buradan yine safra yolu aracılığıyla on iki parmak bağırsağına aktarılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Portal ven</span> Süperior mezenterik ven ile dalak veninin birleşmesiyle oluşan kısa kalın ven

Portal ven veya hepatik portal ven, karındaki gastrointestinal kanal, pankreas, dalak ve safra kesesinden kanı karaciğere taşıyan damar. Halihazırda dokulardan geçmiş olan kanın oksijen içeriği nispeten azdır; ancak sindirim sisteminden kana karışan sindirilmiş besin maddeleri açısından zengindir. Bu süreçte kana karışan toksinler de kanda olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Pankreas kanalı</span>

Wirsung kanalı, pankreatik kanal gibi isimlere de bilinen ana pankreas kanalı, pankreası ana safra kanalı ile birleştiren ve sindirime yardımcı pankreas öz suyunu bu kanallara sağlayan bir kanaldır. Latince ismi ductus pancreaticus olan ana pankreas kanalı, Vater kabarcığından hemen önce ana safra kanalına bağlanır, bundan sonra her iki kanal da major duodenal papillada oniki parmak bağırsağının ikinci kısmının medial tarafını perfore eder. Bildirilen birçok anatomik varyant vardır, ancak bunlar oldukça nadirdir.

<span class="mw-page-title-main">Karın ağrısı</span> mide ağrıları

Karın ağrısı, ciddi ve ciddi olmayan tıbbi durumlarla ilişkili olabilen bir semptomdur.

<span class="mw-page-title-main">Ülser</span> Vikimedya anlam ayrımı sayfası

Erozyon (erosion) ve Ülser (ulcus), deri ve mukozaların nekrozlu yangısıdır. Deri ve mukozalardaki yüzeysel nekrozla erozyon (erosion) denir. Yalnız epitel tabakası or­tadan kalkmıştır. Rejenerasyonla iz bırakmadan iyileşir ya da derinleşerek ülser halini alır. Bir ülserde, deri ve mukozanın epitel örtüsüyle birlikte daha derin katmanlar da nekroza uğrar, erir ve yerinde defekt bırakır.

<span class="mw-page-title-main">İnsan vücudunun lenf düğümleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

İnsanlarda koltuk altlarında, kasıklarda, boyunda, göğüste ve karında kümeler bulunan, vücudun her yerine dağılmış yaklaşık 500-600 lenf düğümü vardır.

Splanknik dolaşım ya da mezenterik dolaşım, gastrointestinal sistem, karaciğer, dalak ve pankreasın kanlanmasından oluşur. Kısmen seri halinde iki büyük kılcal yataktan oluşur. Küçük splanknik arter dalları kılcal yatakları besler ve daha sonra efferent venöz kan portal vene akar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.