Oltu Şura Hükûmeti

Oltu Şura Hükûmeti, 1919 ile 1920 tarihleri arasında Oltu'da kurulan kısa süreli yönetim.

Arka Plan

25 Mart 1918 tarihinde Türk ordusunun Oltu'ya girmesiyle kendisini fesheden Oltu İslam Komitesi, Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Oltu İslam Terakki Komitesi adıyla yeniden kurulmuştur. 13 Nisan 1919 tarihinde İngilizlerin Kars'ı işgal ederek Wilson İlkeleri doğrultusunda kurulan Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti'ni dağıtmaları ve hükûmet üyelerini Malta'ya sürmeleri, Oltu İslâm Terakki Komitesi tarafından şiddetle protesto edilmiştir.

Kars'ın İngilizler tarafından isgal edilmesiyle de tüm bağlantıları kopmuştur. Komite, Oltu Şura Hükûmeti'ni kurarak bağımsızlığını ilan etmiştir. Oltu İslam Komitesi, Hükûmet görevini üstlenmiştir. Hükûmetin sınırları, Bardız yaylasından, Olur ilçesi ve Tavusker Allahuekber Dağları, Göle'nin Karınca düzü, Tetirkos yaylası, Kanlı Dağı'nın Artvin hududuna kadar olan sırtlarıdır.

Oltu Şura Hükûmeti

Oltu Şura Hükûmeti yerine 2 Mayıs 1919 tarihinde "Oltu Meclis-i İdaresi" adı ile yeni bir teşkilat kurulmuştur. Oltu'nun işgal edilmesini engellemek amacıyla da İngilizlerin talep ettiği yeni oluşturulan Oltu Meclis-i İdaresi'ne Rumların da alınması isteği kabul edilmiştir. Oltu Meclis-i İdaresi'nde 5 Türk ve bir Rum aza bulunmaktaydı.

Kurul Üyeleri:

Mehmed Ramiz Bey (Başkan),
Şakiroğlu Ahmad (Türk üye),
Tahiroglu Yusuf Ziya (Türk üye),
İzzet Bey (Türk üye),
Ahmed Bey (Türk üye),
Narmanlı Kirkor Papadopulo (Rum üye).

Meclis'in kararlarını, Oltu mutasarrıfı olarak görev yapan İngiliz subay Yzb.Farel onaylamaktaydı. 17 Mayıs 1919 tarihinde Meclis-i İdaresi, gerek Rum azanın davranışlarından ve gerekse jandarma teşkilatına Rum alınması kararını kabul etmeyerek, 25 Mayıs 1919 tarihinde Mehmet Ramiz Bey istifa etmiş ve meclis kendini fesh etmiştir. 25 Mayıs 1919 tarihinde yerine Yusuf Ziya Bey atanmış ve Oltu Şura Hükûmeti ilan edilmiştir.

12 Mart 1920 tarihinde, Oltu Milletvekilleri Tahir Beyzade Yasin (Haşimoğlu) ile Hamşizade Rüstem Bey Meclis-i Mebûsan'a katılmak üzere İstanbul'a hareket etmişlerdir. Yasin (Haşimoğlu) Bey aynı zamanda, Avrupa'da yapılacak sulh konferansına Türk heyeti ile birlikte katılma ve Oltu Şura Hükûmetini temsil etme yetkisini de taşıyordu. Türkiye Büyük Millet Meclisinin 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara'da toplanması üzerine Oltu Şura hükûmeti Yasin Bey'i meclise katılmak üzere Ankara'ya göndermiştir.

Oltu, 17 Mayıs 1920 günü resmen Türkiye ile birleşmiştir. Aynı gün, Yusuf Ziya Bey, TBMM tarafından Oltu Mutasarrıflığı'na atanmıştır. Rüstem Bey de 4 Eylül 1920 tarihinde TBMM'ye katılmıştır.

Kaynakça

Sabit Akın Zaimoğlu (Yüksek Lisan Tezi) (2007). "OLTU ŞURA HÜKÜMETİ". Konya: T.C.SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ. 18 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2012.

Konuyla ilgili yayınlar

Kılıç, "İşgalden Kurtuluşa Oltu",
Bilgili, "Oltu İslam Şûrası",
Dayı, "I.Oltu İslam Terakki Komitesi Kongresi",
İrfan Unutmaz, "Sınır Dogu Sura Devletleri: Oltu Hükûmeti", FOCUS Dergisi, Sayı:Mayıs 2001/5, yıl 7, Tarih bölümü,
Sami Önal, "Milli Mücadele'de Oltu", Ankara, 1968,

İlgili Araştırma Makaleleri

Gümrü Antlaşması, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında 3 Aralık 1920'de imzalanan antlaşmadır. Ayrıca TBMM'nin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Oltu</span> Erzurum ilçesi

Oltu, Erzurum ilinin bir ilçesidir. Nüfusu 2021 yılı itibarıyla 30.316 kişidir. 72 adet mahallesi vardır. Coğrafi olarak Erzurum ilinin kuzeydoğusunda, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgelerinin kesişim noktasında yer alır. Yusufeli, Olur, Şenkaya, Narman, Tortum ve Uzundere ilçeleri ile çevrilidir. İlçe merkezi Oltu Çayı vadisine kurulmuştur. Erzurum il merkezine 117 km uzaklıktadır.

Heyet-i Temsiliye, Mondros Mütarekesi’nden sonra Anadolu topraklarının İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi üzerine başlayan ulusal direniş sırasında, ulusal bir meclisin (TBMM) kuruluşuna dek Millî Mücadelenin yürütme organı olarak görev yapmış kuruldur.

Moskova Antlaşması, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti arasında 16 Mart 1921'de imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşma ve devamı niteliğindeki antlaşmalarla belirlenmiş olan sınırlar günümüzde Türkiye, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan arasında hâlen geçerlidir.

1920 Osmanlı Meclis-i Mebusanı ya da VI. Meclis-i Mebusan, 12 Ocak - 18 Mart 1920 tarihleri arasında görev yapan son Osmanlı Meclis-i Mebûsanı'dır. 16 Mart 1920'de İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi nedeniyle 18 Mart'ta çalışmalarını sonlandırdı. Bu meclisteki mebusların büyük bölümü 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara'da açılan Büyük Millet Meclisi'ne katıldı.

Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti, 17-18 Ocak 1919 tarihleri arasında gerçekleştirilen Büyük Kars Kongresi'nin sonucunda kurulan ve 12 Nisan'da İngilizlerin Kars'ı işgal etmeleriyle son bulan geçici hükûmet. Elviye-i Selâse'nin tamamını kapsamakta birlikte Kars, Batum, Ahıska, Ahılkelek, Artvin, Ardahan, Acara, Posof, Çıldır, Göle, Oltu, Karakurt, Sarıkamış, Karapınar, Kağızman, Kulp, Iğdır, Serdarabat, Aralık, Nuraşen, Nahçıvan, Culfa ve Ordubad gibi yerleri kapsamaktaydı. Güneybatı Kafkas Cumhuriyeti veya Kars Cumhuriyeti adlarıyla da bilinir.

Bâb-ı Âli Baskını, Osmanlı İmparatorluğu'nda 23 Ocak 1913 günü Enver Bey ve Talat Bey'in önderlik ettiği bir grup İttihat ve Terakki üyesi tarafından hükûmet binası Bâb-ı Âli'nin basılmasıyla yapılan askerî darbedir. Bu baskın sırasında Harbiye Nazırı Nâzım Paşa öldürülmüş, Sadrazam Kâmil Paşa'ya zorla istifası imzalattırılmıştır. Darbe sonrasında Mahmud Şevket Paşa Hükûmeti kurulmuş ve İttihat ve Terakki Partisi yönetime hakim hale gelmiştir.

İttihat ve Terakki Cemiyeti, sonraları İttihat ve Terakki Fırkası, Osmanlı İmparatorluğu'nda İkinci Meşrutiyet'in ilanına önayak olup 1908-1918 yılları arasında faaliyet gösteren, 21 Mayıs 1889 tarihinde kurulmuş bir siyasal hareket ve siyasi partidir. Triumvira sistemi ile yönetilen bir meclis yapısında egemenlik sürmüştür.

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti veya kısaca Azerbaycan Cumhuriyeti, Doğu Kafkasya'da yerleşmiş ve yüzölçümü 147.629 km² olan, Müslüman ve Türk toplumlarında kurulan ilk laik ve demokratik devlet. Nüfusu 2 milyon kişiye ulaşan cumhuriyetin sınırları kuzeyde Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti, kuzeybatıda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, batıda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve güneyde İran'la belirlenmiştir. Azerbaycan'da en büyük şehir olan Bakü'nün Bolşevik Bakü Sovyeti'nin kontrolünde olması nedeniyle, AHC'nin geçici başkenti Gence olmuştur.

Hüseyin Aziz Akyürek, II. Meşrutiyet döneminde Osmanlı Devleti bürokrasisinde üst düzey görevlerden sonra, Yunan işgali sonrası Manisa'da mutasarrıflık ve yine işgal sonrası İzmir'de önce valilik, sonra da belediye başkanlığı yapmış, TBMM 3. Dönem'den itibaren 5 dönem Erzurum milletvekili olarak Meclis'te bulunmuş Türk siyasetçisi ve idarecidir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Sabri Toprak</span> Türk siyasetçi ve diplomat

Mehmet Sabri Toprak, Türk Bürokrat, eski Tarım Bakanı ve Fenerbahçe Spor Kulübü'nün 10. başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf Akçura</span> Türk tarihçi ve milletvekili

Yusuf Akçura veya Kazanlı Yusuf Akçura, , Türk yazar ve siyasetçi. Türkçülük akımının önde gelen temsilcilerindendir. Tatar Türkü'dür.

Mustafa Sabri Efendi, Osmanlı müderris, Meclis-i Mebusan mebusu, şeyhülislam.

Ahmed Rıza Bey, Osmanlı siyasetçi, eğitimci ve ideolog. İttihat ve Terakkî Cemiyeti'nin önde gelen kurucularından ve Osmanlı İmparatorluğu'nda önemli siyasal gelişmeleri sağlayan İkinci Meşrutiyet döneminin önde gelen Jön Türk grubunun başındaki isimlerindendir. Auguste Comte'un pozitivizm felsefesini günümüz Türkiye'sine taşıyan kişidir. Osmanlı'nın kurtuluşunu ve kalkınmasını, kişi veya siyasal rejim değişiklikleri yerine toplumsal yapı değişikliğinde gören ve bu yönde çalışmalar üreten ilk kişi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf Ziya (1882 doğumlu siyasetçi)</span> Kürt siyasetçi

Koçzade Yusuf Ziya Bey, Birinci Meclis üyelerinden Kürt asıllı Türk siyaset adamı.

<span class="mw-page-title-main">Halil Menteşe</span>

Halil Menteşe, Osmanlı Devleti'nin son yıllarında Hariciye Nazırı ve Meclis-i Mebusan başkanı olarak, Cumhuriyet döneminde IV. ve V. dönem bağımsız İzmir milletvekili olarak görev yapmış bir siyasetçidir.

Pirizade İbrahim Hayrullah Bey (1859-1934) Osmanlı Devleti'nin son döneminde yüksek derecede çeşitli görevlerde bulunmuş bir devlet adamıydı.

Yasin Haşimoğlu,, , Türk siyasetçi.

Yusuf Ziya Bey, Türk siyasetçi.

Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 1919 yılında İngiliz işgal kuvvetlerinin baskılarına bir tepki olarak kurulan Anadolu Hareketi destekçisi dernek. Boşnakzade Süleyman Bey'in başkanlığında kurulan derneğin toplantı noktası olarak Şeyh Sadi Tekkesi kullanılmaktaydı.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.