İçeriğe atla

Ol Doinyo Lengai

Koordinatlar: 2°45′50″S 35°54′50″E / 2.764°G 35.914°D / -2.764; 35.914
Kontrol Edilmiş
Ol Doinyo Lengai
(Oldoinyo Lengai)
Harita
En yüksek noktası
Yükseklik2.960 metre (9.710 ft)
Çıkıntı1.360 metre (4.460 ft)
Yalıtılma16,68 kilometre (10,36 mi)
Koordinatlar2°45′50″S 35°54′50″E / 2.764°G 35.914°D / -2.764; 35.914 
Coğrafya
Tanzanya üzerinde Ol Doinyo Lengai (Oldoinyo Lengai)
Ol Doinyo Lengai (Oldoinyo Lengai)
Ol Doinyo Lengai
(Oldoinyo Lengai)
Jeoloji
Dağ türüStratovolkan
Son patlama2023[1]

Ol Doinyo Lengai (Oldoinyo Lengai), Maasai dilinde "Tanrı'nın Dağı"[2] anlamına gelen adıyla, Tanzanya'nın Arusha Bölgesi'ndeki Natron Gölü'nün güneyinde, Gregory Rift'te bulunan aktif bir yanardağdır. Doğu Afrika rift'i volkanik sisteminin bir parçası olarak, natrokarbonatit lav üretir. Ol Doinyo Lengai'nin 1960 patlamasıyla, karbonatit kayaçlarının magmadan türetildiği görüşünü doğrulayan jeolojik araştırmalara yol açtı.[3] [not 1]

Jeoloji

Ol Doinyo Lengai, volkanik karbonatit oluşumu olan natrokarbonatit lav ürettiği için aktif volkanlar arasında benzersizdir. Ol Doinyo Lengai, Natrokarbonatit (Na-K-Ca-karbonatit) bileşimini püskürten bilinen tek aktif yanardağdır. Lav, Natrokarbonatit (Na-K-Ca-karbonatit) bileşimine sahiptir ve Nyerereit [Na2Ca(CO3)2] ve Gregoryit [(Na2K2Ca)CO3] baskın minerallerdir[4]. Homa Dağı da dahil olmak üzere birkaç eski sönmüş karbonatit volkanı yakınlarında bulunmaktadır.

Lav

Normalde lavlar silikat açısından zengin olmalarına rağmen, Ol Doinyo Lengai lavları karbonatittir. Lavlar nadir bulunan sodyum, potasyum karbonatlar, nyereit ve gregoryit bakımından zengindir. Bu olağandışı bileşim nedeniyle, lav, yaklaşık 510 °C (950 °F) derecededir. Bu sıcaklık lav akıntısı için o kadar düşüktür ki, erimiş lav, çoğu lavda ortak olan kırmızı parıltının yerine, güneş ışığında siyah görünür. Ayrıca silikat normal lavdan çok daha akışkandır, genellikle de sudan daha az viskozdur. Ol Doinyo Lengai'de püsküren lavların sodyum ve potasyum karbonat mineralleri, Dünya yüzeyinde kararsız ve hızlı ayrışmaya karşı hassastır, hızla siyahtan griye döner. Bu nedenle ortaya çıkan volkan manzarası, dünyadaki diğer volkanların manzaralarından farklıdır.

Ekoloji

Çevredeki otlaklara yayılan karbonatit kül, benzerlerinden farklı şekilde sulu, zenginleştirilmiş bir meraya yol açar. Sonuç olarak bölgeyi, birkaç bin yavrunun doğumu için ev sahibi haline geldiği yıllık antilop göçü için hayati bir öneme sahip hale getiriyor.

Volkanik aktivite

1883-1915

Volkan patlamaların kaydı 1883'e kadar uzanıyor. Lav akışları 1904 ile 1910 ve 1913 ile 1915 arasında kaydedildi.[5]

1917

Haziran 1917'deki büyük bir patlama ile küller 48 kilometre (30 mi) uzaklığa eriştiler.[5]

1926

1926'da birkaç ay boyunca bir patlama meydana geldi.[5]

1940

Temmuz ve Aralık 1940 arasındaki gerçekleşen bir patlama, 100 kilometre (62 mi) uzaktaklıktki Loliondo'ya kadar kül bıraktı.[5]

1950'ler

1954, 1955 ve 1958'de birçok küçük lav püskürmesi gözlemlendi.[5]

1960'lar

1960'ların başında küçük lav püskürmeleri gözlendi.

14 Ağustos 1966'da büyük bir patlama meydana geldi. Jeolog JB Dawson ve GC Clark bir hafta sonra krateri ziyaret ettiler ve yaklaşık 1.000 metre (3.000 ft) yanardağın üzerinde ve kuzeye, Natron Gölü'ne doğru sürüklenen "bir kalın siyah kül" gördüklerini raporladılar. Koni şeklindeki zirveye tırmandıklarında, çukurun ortasından sürekli bir gaz ve beyazımsı gri kül ve tozun çıktığını gördüler.[6]

2007

Dağdaki volkanik aktiviteler Kenya ve Tanzanya'da 12 Temmuz'dan, 18 Temmuz 2007 Nairobi saatiyle 20:30'a kadar günlük yer sarsıntılarına neden oldu. En güçlü sarsıntı Richter ölçeğinde 6.0 olarak ölçüldü. Jeologlar, depremlerdeki ani artışın, magmanın Ol Doinyo Lengai boyunca hareketinin göstergesi olduğundan şüpheleniyorlardı. Yanardağ 4 Eylül 2007'de patladı ve rüzgar yönünde en az 18 kilometre (11 mi) kül ve buhar bulutu oluşturdu. Dağın kuzey ve batı kanatları taze lav akıntılarıyla kaplandı.

2008

2007'deki patlamalar ise aralıklı olarak 2008'e kadar devam etti. Şubat ayının sonunda güç topladığı raporlandı ve 5 Mart'ta büyük bir patlama gerçekleşt. İnaktif dönemlerini 8 ve 17 Nisan'da gerçekleşen patlamalar izledi. Erüptif aktivite Ağustos 2008'in sonlarına kadar devam etti. Eylül 2008'de zirveye yapılan bir ziyaret, yeni kraterin tabanındaki iki havalandırma deliğinden lav emisyonunun yeniden başladığını keşfetti. Mart/Nisan 2009'da kratere yapılan ziyaretler, bu aktivitenin durduğunu gösterdi.[7]

2010

Ekim 2010'da, iki ayrı lav akışı ve küçük bir lav gölü, bir uçuşta fotoğraflandı.[]

2013

Volkan, 2007-2008 patlamasından sonra büyük krateri doldurmaya başlayan natrokarbonatit lav akışını yeniden başlattı. Temmuz 2013 itibarıyla, krater tabanının batı kenarında büyük bir aktif hornito var. Haziran ayı boyunca, yanardağın yakınındaki sakinler birkaç deprem bildirdiler. Yeni kratere erişilemiyor ve dağcılar onu sadece ara sıra görebiliyor.[]

Galeri

  • Ol Doinyo Lengai Mart 2008'de patlıyor.
    Ol Doinyo Lengai Mart 2008'de patlıyor.
  • Ol Doinyo Lengai, bir püskürmeden sonra.
    Ol Doinyo Lengai, bir püskürmeden sonra.
  • Güneye doğru bir kül ve buhar bulutu çıkan yanardağın görüntüsü.
    Güneye doğru bir kül ve buhar bulutu çıkan yanardağın görüntüsü.
  • 2011 yılında Oldoinyo Lengai'nin havadan çekilmiş fotoğrafı.
    2011 yılında Oldoinyo Lengai'nin havadan çekilmiş fotoğrafı.
  • Ol Doinyo Lengai Ekim 2011'de.
    Ol Doinyo Lengai Ekim 2011'de.
  • 1966 patlamasının görüntüsü
    1966 patlamasının görüntüsü
  • Ol Doinyo Lengai kraterinde katılaşmış lav.
    Ol Doinyo Lengai kraterinde katılaşmış lav.
  • Ocak 2011'de Ol Doinyo Lengai Krateri.
    Ocak 2011'de Ol Doinyo Lengai Krateri.

Ayrıca bakınız

  • Tanzanya'daki yanardağların listesi

Notlar

  1. ^ Karbonatitin magmatik kökeni 1948'de İsveçli jeolog Harry von Eckermann tarafından Alnö Kompleksi üzerine yaptığı araştırmaya dayanarak iddia edilmişti.[3]

Kaynakça

  1. ^ Global Volcanism Program, 2023. "Ol Doinyo Lengai'ye dair rapor". 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2024.  (Tanzanya) (Bennis, K.L., and Andrews, B., eds.). Bulletin of the Global Volcanism Network, 48:8. Smithsonian Institution.
  2. ^ Northern Tanzania with Kilimanjaro and Zanzibar by Phillip Briggs 2006 page 194 1-84162-146-3
  3. ^ a b Hode Vuorinen, Jaana (2005). The Alnö alkaline and carbonatitic complex, east central Sweden – a petrogenetic study (Doktora tez). Stokholm: Stockholm Üniversitesi. ss. 1-28. ISBN 91-7155-097-6. 6 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  4. ^ Yastı, Mehmet Ali (11 Temmuz 2023). "Karbonatitler". www.mta.gov.tr. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2024. 
  5. ^ a b c d e "Mt. Ol Doinyo Lengai". Sacred Sites: World Pilgrimage Guide (İngilizce). 2 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ Dawson, J.B.; Bowden, P; Clark, G.C. (Ekim 1968). "Activity of the carbonatite volcano Oldoinyo Lengai". International Journal of Earth Sciences, 1966. Cilt 57. Geol Rundsch. ss. 865–879. doi:10.1007/BF01845369. 
  7. ^ Ol Doinyo Lengai, The Mountain of God, Website maintained by Frederick A. Belton.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yanardağ</span> Magmanın yer içinden yüzeye çıktığı veya geçmişte çıkmış olduğu, genellikle koni biçiminde, tepesinde bir püskürme ağzı bulunan dağ

Yanardağ ya da volkanik dağ, magmanın yeryüzünden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir. Güneş Sistemi'nde bulunan kayalık gezegen ve uydularda birçok yanardağ olmasına rağmen, bu olgu, en azından Dünya'da, genellikle tektonik plaka sınırlarında görülür. Ne var ki, sıcak nokta yanardağlarında önemli istisnalar vardır. Yanardağların araştırıldığı bilim dalına volkanoloji denir.

<span class="mw-page-title-main">Erebus Dağı</span>

Erebus Dağı, Antarktika'daki Ross Adası'nın batısında bulunan ve dünyadaki etkin yanardağlar içinde en güneyde yer alan bir stratovolkandır. Ross Adası'nı oluşturan dört yanardağdan Erebus dışındakiler, sönmüş yanardağlardır.

<span class="mw-page-title-main">Tendürek Dağı</span> Türkiyede bir volkanik dağ

Tendürek Dağı (Ermenice:Թոնդրակ) Ağrı ve Van illerinin arasında İran sınırının yakınında bulunan bir stratovolkandır. Nuh'un Gemisi'nin muhtemel konumu yakınlarında olmasıyla bilinen bu yanardağ oldukça büyüktür; kurumuş lav akıntıları düz bir arazi üzerinde yaklaşık 650 km²'lik bir alanı kaplar. Dağın iki ana yapısı, zirve krateri olan Büyük Tendürek ve ana kraterin doğusunda bulunan Küçük Tendürek'tir. Yamaçları çok yumuşak olup, ismini aldığı kalkanı andırır. Tendürek Dağı'nın, Hawaii adasındaki volkanlar gibi akışkan lav püskürttüğü bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Stratovolkan</span> lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş, yüksek, konik biçimli bir volkan

Stratovolkan, pek çok sertleşmiş lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş, yüksek, konik biçimli bir volkandır. Bu volkanlar dik yamaçlarıyla ve periyodik patlamalarıyla tanınırlar. Bunlardan fışkıran lavın akışkanlığı azdır ve çok uzağa yayılmadan önce soğur ve sertleşir. Magmaları asidik ya da yüksek-orta düzeyde silika içeriklidir. Buna karşın bazik içerikli magmanın akışkanlığı yüksektir ve Hawaii'deki kalkan biçimli Mauna Loa dağı gibi yayvan dağları oluşturur. Pek çok stratovolkanın yüksekliği 2500 metreden fazladır. Türkiye'den Ağrı Dağı ve Nemrut Dağı birer stratovolkan tipindeki volkanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Lav</span> yanardağ patlamasıyla çıkan erimiş kaya parçaları

Lav ya da püskürtü, yanardağ patlaması sırasında çıkan çok sıcak, sıvı ve akıcı erimiş maddeye denilmektedir. Yanardağ ağzından ilk çıktığında sıvı halde bulunmaktadır. Lavın sıcaklığı "700 °C "ile "1200 °C" arasında değişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Karbonatit</span>

Karbonatit, kalsit ve diğer karbonat minerallerince zengin, manto kökenli olduğu kabul edilen nadir bir kayaç. Karbonatitler, sokulum yapmış kütleler, dayklar, konik örtüler ve nadiren de lavlar ve tefra şeklinde alkalilerce zengin kor kayaçlarla ilişkili olarak bulunur.

<span class="mw-page-title-main">İtalya'da volkanizma</span>

İtalya, volkanik hareketlerin sıklıkla görüldüğü, Avrupa kıtası üzerindeki tek yanardağa sahip ülkedir. İtalya’daki volkanik hareketlerin temel nedeni, Avrasya Plakası ve Afrika Plakasının birbirine çarptığı bölgede bulunmasıdır. İtalya’daki yanardağlardan fışkıran lav, bir plakanın diğerinin altına girerek eriyen kayaçların püskürtülmesi sonucu oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki yanardağlar</span> Vikimedya liste maddesi

Bu, Türkiye'deki uykuda ve sönmüş yanardağların listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Piroklastik akıntı</span>

Piroklastik akıntı, volkanlardan çıkan ve sıcak gazlardan beslenmiş kor halindeki kül ve lav parçaları ile volkanik yamaçlardan çok hızlıca aşağıya akan sıcak akıntılardır. Bu akıntılar saatte 200 km hıza ulaşabilirler. Piroklastik akıntılar iki ana bölümden oluşur. Bunlar yer çekimi etkisinin artışı ve şiddetli türbülans akıntılarıdır. Yer çekimi etkisinin artışı; piroklastik akıntıların bir bakıma çığ ve heyelanlara benzer bir şekilde hareket etmesine sebep olur. Bunlar, lav parçalarından ve hareketli kütlede sıkışan havanın ısınıp genleşmesiyle açığa çıkan gazlar tarafından harekete geçerler. Bu gazlar, tabandaki kayaçlar ile akan malzeme arasındaki sürtünmeyi azaltır. Şiddetli türbülans akıntıları ise; ortamdaki kül ve pumis parçaları ile sürtünmenin en aza indirgenmesine katkıda bulunan önemli mekanizmalardan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Volkan kemeri</span>

Volkan kemeri. Stratovolkan, aynı zamanda kompozit volkan olarak da bilinir, uzun boylu konik volkan birçok lav, tefra, pamis ve volkanik kül katmanları tarafından sertleşerek inşa edilmiştir. Kalkan volkanların aksine strato volkanlar ve dik profilleri ve periyodik patlamalı püskürmeler ile karakterize edilirler. Bazı çökmüş kraterler ile kalderalarda bu şekilde adlandırılır. Genellikle stratovolkanlar yüksek viskoziteden dolayı uzağa yayılmadan önce soğur ve katılaşırlar. Bu lav oluşturan magma daha az bir miktarda viskoz mafic magma ile yüksek-orta derecede silika içermektedir. Geniş felsik, lav akıntıları nadirdir,15 km (9,3 mi) kadardır. Stratovolkanlar erüptif malzemelerin sıralı dökülmeleri itibaren inşa edilen kendi kompozit yapısı nedeniyle bazen “kompozit volkan” da denir. Onlar daha az yaygın olan kalkan volkanların aksine volkan tipleri arasında en yaygın olanlardandır. İki önemli Stratovolkan olan Krakatoa en iyi bilineni ve Vezüv 1883'teki patlama Pompei ve Herculaneum kasabalarnı önemli oranda tahrip etti. Aynı zamanda bu patlama binlerce kişinin ölümüne sebep olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Katmai Dağı</span> Amerikada bir dağ

Katmai Dağı, ABD'nin Alaska eyaletinin güneyinde Alaska Yarımadası üzerinde tümüyle Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi içinde bulunan masif bir aktif stratovolkan dağıdır..

<span class="mw-page-title-main">Kilauea Dağı</span>

Kilauea Dağı,, Amerika Birleşik Devletleri'nde Büyük Okyanus adalarından oluşan Hawaii eyaletindeki Big Island 'ın güneyindeki Hawaii Yanardağlar Ulusal Parkı içerisinde yer alan 1247 metre yüksekliğe sahip bir kalkan volkandır. Kilauea Dağı aynı zamanda Hawaii Adaları'nı oluşturan beş volkandan en aktifidir. Bu yanardağın 300.000 ile 600.000 yaş aralığında olduğu tahmin edilmektedir. 1983 yılından bu yana ara ara faaliyete geçen ve dünyanın en aktif yanardağları arasında gösterilen Kilauea, yakınında bulunan birçok yerleşim birimine zarar vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lassen Peak</span>

Lassen Peak vaya Lassen Zirvesi veya Lassen Dağı ABD'de Kaliforniya eyaleti kuzeyinde Shasta İlçesi (county)'de bulunan bir stratovolkan dağıdır. Lassen Zirvesi Kanada'nın güneybatısında bulunan Britanya Kolombiyası eyaletinin güneybatısından ABD'de Kaliforniya'nın kuzeyine kadar yay gibi uzanan 18 büyük yanardağ zirvesi zincirinden oluşan Cascade Sıradağları'nın üstünde en güneyde olan yanardağdır. Kuzey Kaliforniya'da mensup olduğu sıra dağlara Shasta Cascade Dağları adı da verilmektedir. Lassen Zirvesi'nin denizden rakımı 3.189 m'dir; fakat Lassen Zirvesi etrafında bulunan dağ doruklarının çok daha üstünde bulunmaktadır ve zirveden sonra en yüksek doruklara nisbetle yaptığı "çıkıntı" 1.594 m olmaktadır. Bu çıkıntının karakteri "lav kubbesi" olmasıdır ve bu lav kubbesinin hacminin 2 km³ olduğu tahmin edilmektedir. Böylece Lassen Zirvesi dünyada en büyük lava kubbeli yanardağlar arasında yüksek bir sırada bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Redoubt Dağı</span>

Redoubt Dağı veya Redoubt Yanardağı (İngilizce:Mount Redoubt veya Redoubt Volcano, ABD'nin Alaska eyaletinde çoğunluğu volkanik olan Aleut Sıradağları arasında bulunan stratovolkan'dır.

<span class="mw-page-title-main">Mauna Loa Dağı</span> Hawaiide bulunan aktif yanardağ

Mauna Loa Dağı, Amerika Birleşik Devletleri'de Büyük Okyanus adalarından oluşan Hawaii eyaleti'nin Big Island 'nın güneyinde yer alan Hawaii Yanardağlar Ulusal Parkı içerisinde yer alan 4.169 metre rakımlı bir aktif kalkan volkan. Hawaii dili ile bu dağın "Mauna Loa" olan ismi "Uzun Dağ" anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kül konisi</span>

Kül konisi volkanik klinker, volkanik kül ya da volkanik bir yanardağ ağzının etrafında toplanmış, koni şeklinde dik piroklastik parçacıklardan oluşan bir tepedir. Piroklastik parçacıklar ya patlamalı püskürmeleri ya da genel olarak tek yanardağ ağızlı lav çeşmeleri tarafından oluştururlar. Gaz yüklü lav, şiddetli bir şekilde havaya püskürtüldüğünde, kül, klinker ya da skorya şeklinde katılaşıp ve yere düşüp, 30-40 derece açısı olan eğimleri, dairesel bir zemin planı olan ve çoğu zaman simetrik olan bir koni oluşturmaya çalışır. Çoğu kül konisinin tepe noktasında kase şeklinde bir krateri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Novarupta</span>

Novarupta, ABD'nin Alaska eyaletinin güneybatısında ve Alaska Yarımadası üzerinde bulunan bir aktif yanardağdır.

<span class="mw-page-title-main">Hekla</span> İzlanda’nın güneyinde bir stratovolkan

Hekla 1.491 metre yüksekliğinde İzlanda'nın güneyinde bulunan bir stratovolkandır. Hekla İzlanda'nın en aktif volkanlarından biridir. 874 yılından bu yana 20 patlama meydana gelmiştir. Avrupalılar bu yanardağı "Geçiş" olarak nitelendirirlerdi. Hekla uzun bir volkanik sırt parçasıdır. Bu sırtın en aktif kısmı yaklaşık 5,5 kilometre uzunluğunda Heklugja adında bir fissür olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Tambora Dağı</span> Sumbawadaki aktif bir stratovolkan

Tambora Dağı veya Tomboro Dağı, Endonezya'nın Küçük Sunda Adaları'ndan biri olan ve hem kuzeyi hem de güneyi okyanusal kabuk ile çevrili Sumbawa'daki aktif bir stratovolkandır. Tambora, altındaki aktif yitim zonu tarafından oluşturulmuştur. Bu da Tambora Dağı'nın 4.300 metre (14.100 ft) yüksekliğe ulaşmasını sağlamıştır. Yanardağ, Nisan 1815'teki patlamasından önce Endonezya takımadasında en yüksek zirvelerden biriydi. Dağın içindeki büyük bir magma odasının on yıllar boyunca dolmasıyla 1815'te meydana gelen patlama ile dağdaki volkanik olaylar tarihi bir zirveye ulaştı.

<span class="mw-page-title-main">Pico Dağı</span>

Pico Dağı, Azor Adaları'nın orta Atlantik takımadalarında, Pico Adası'ndaki ve halen sessiz durumda olan bir stratovolkan'dır. Deniz seviyesinden 2.351 metre (7.713 ft) yükseklikte Portekiz'deki en yüksek dağdır ve Atlantik'teki en yüksek dağlardan biridir; Azor Adaları'ndaki diğer herhangi bir zirvenin iki katından fazla yüksekliktedir. 1972'den beri doğa koruma alanıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.