İçeriğe atla

Oktay Sinanoğlu

Oktay Sinanoğlu
Doğum25 Şubat 1935(1935-02-25)
Bari, İtalya
Ölüm19 Nisan 2015 (80 yaşında)
Miami, Florida, ABD
Defin yeriKaracaahmet Mezarlığı, İstanbul
ÖdüllerAlfred Sloan Ödülü
TÜBİTAK Bilim Ödülü
Alexander von Humboldt Bilim Ödülü
Sedat Simavi Ödülü
Bilgi Çağı Ödülü
Uğur Mumcu Bilim Ödülü
Kariyeri
DalıKimya
moleküler biyoloji
Çalıştığı kurumlarYale Üniversitesi
Harvard Üniversitesi
ODTÜ
YTÜ
Ahmet Yesevi Üniversitesi
Doktora
danışmanı		Kenneth Pitzer
Oktay Sinanoğlu'nun Karacaahmet Mezarlığı'ndaki mezarı
Oktay Sinanoğlu'nun Karacaahmet Mezarlığı'ndaki mezar taşı

Oktay Sinanoğlu (25 Şubat 1935, Bari - 19 Nisan 2015, Miami), Türk kimya mühendisi ve akademisyen. Kimya, moleküler biyofizik, biyokimya ve matematik alanlarında dersler vermiştir.[1] 1975 yılında özel kanunla Oktay Sinanoğlu'na ilk ve tek Türkiye Cumhuriyeti Profesörü ünvanı verilmiştir.[2] Türkiye'de akademik çalışmalarıyla olduğu kadar, Türkçe ile ilgili politik görüşleriyle de tanınmaktadır.

Hayatı

25 Şubat 1935 yılında Babası Nüzhet Haşim Sinanoğlu'nun başkonsolos olarak görev yaptığı İtalya'nın Bari şehrinde doğdu. II. Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından 1939'da ailesiyle Türkiye'ye döndü.

Oktay Sinanoğlu, 1953 yılında TED Ankara Yenişehir Lisesi'nden birincilikle mezun oldu. 1953 yılında okul bursu ile ABD'ye gitti. 1956'da Amerika Birleşik Devletleri'nde, Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nden kimya mühendisi olarak[3] mezun oldu. 1957'de Massachusetts Teknoloji Enstitüsünde yüksek lisansını tamamladı. Aynı yıl "Sloan Ödülü"nü kazandı.

Doçentlik tezini tamamlamasının (1958-1959) ardından Berkeley'de teorik kimya alanında doktorasını tamamladı (1959-1960). Doktora danışmanı Kenneth Pitzer'dı.[4]

21 Aralık 1963 tarihinde Yale Üniversitesinde öğrenci olan Paula Armbruster ile evlendi. Evlilik töreni The Branford College Chapel of Yale'de yapıldı.[5] Bu evliliğin ardından, Dilek Sinanoğlu ile evlendi ve bu evliliğinden ikiz çocukları oldu.

19 Nisan 2015 tarihinde Amerika'nın Florida eyaletinde hayatını kaybetti.[6] Ünlü sanatçı Esin Afşar'ın ağabeyidir. Karacaahmet Mezarlığı'nda annesi Rüveyde Sinanoğlu ve kız kardeşi Esin Afşar Aral'ın yanına defnedilmiştir.[7]

Akademik kariyeri

1960'ta Yale Üniversitesinde öğretim üyesi oldu. 1 Temmuz 1963 tarihinde kimya alanında tam profesörlük ünvanı alarak, 20. yüzyılda Yale Üniversitesinde "tam profesörlük" ünvanını en genç yaşta kazanan öğretim üyesi olduğu açıklandı.[8] İlerleyen zamanlarda, son yüzyılda tam profesörlük ünvanını alan en genç ikinci öğretim üyesi olduğu ortaya çıktı. Yale Üniversitesinin son 300 yıllık tarihinde tam profesörlük ünvanını alan üçüncü en genç öğretim üyesi olduğuna inanılmaktadır.[9]

1964 senesinde Yale Üniversitesinde teorik kimya bölümünü kurdu. Yale'deki görevi boyunca, atom ve moleküllerin çok-elektron teorisi (1961),[10] Çözgeniter teorisi (1964),[11] kimyasal tepkime mekanizmaları teorisi (1974),[12] mikrotermodinamik (1981) ve değerlik kabuğu etkileşim teorisi (1983)[13] çalışmalarını gerçekleştirdi. 1988 senesinde, laboratuvar ortamında birleştirilecek olan kimyasalların, birleştirmenin ardından nasıl tepki vereceklerini öngörebilmek amacıyla, kendi geliştirdiği matematik teorilerine dayanan devrimsel[9] bir yöntem olan ve Sinanoğlu indirgemesi[9] olarak adlandırılan yöntemini yayınladı. Yale'de 37 sene çalıştıktan sonra, 1997'de emekli oldu.

Yale'de çalıştığı süre boyunca, çeşitli Türk üniversitelerine, TÜBİTAK'a ve Japan Society for the Promotion of Science'a (JSPS)[9] danışmanlık yaptı. 1962 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi mütevelli heyeti Oktay Sinanoğlu'na danışman profesör ünvanı verdi.[14] 1975 yılında çıkartılan özel kanunla devlet tarafından kendisine "cumhuriyet profesörü" ünvanı verildi. 1966'da kimya dalında "TÜBİTAK Bilim Ödülü"nü,[15] 1973'te kimya dalında "Alexander von Humboldt Research Award"ı ve 1975'te "International Outstanding Scientist Award of Japan"i kazandı. 1973'te "fahri büyükelçi" olarak Japonya'ya gönderildi. Sinanoğlu ayrıca Nobel ödülü için iki defa aday gösterildiğini söylemiştir.[16]

1997 yılında Yale'den emekli olmasının ardından Yıldız Teknik Üniversitesinde profesör olarak çalışmaya başladı ve 2002 senesine kadar Yıldız Teknik Üniversitesi kimya bölümünde çalışmaya devam etti.[16]

Sinanoğlu birçok bilimsel kitap ve makale yazdı ve birçoklarına da katkıda bulundu. Ayrıca Hedef Türkiye ve Bye Bye Türkçe (2005) gibi eserlere de imza attı.

Yaşamı boyunca kuantum mekaniğine birçok katkıda bulundu. Paul Dirac'ın da üzerinde uğraştığı ancak çözemediği kuantum mekaniğinde Hilbert uzayının topolojisi ve içerdiği yüksek simetrileri problemini çözdü.[17]

Türkçe ile ilgili görüşleri ve çalışmaları

Türkiye'de bulunduğu dönemde çalışmalarını daha çok toplumda bir Türkçe bilinci oluşturmaya adadı ve Türkçenin yabancı dillerin istilası altında olduğunu vurguladı. Eğitim dilinin Türkçe olması gerektiğini ve yabancı dilin takviyeli olarak öğretilmesinin gerektiğini savundu. Türkçede bulunan yabancı kökenli olduğunu söylediği bazı kelimelere çeşitli karşılıklar önerdi.[18]

TÜRKÇE KARŞILIK ÖNERDİĞİ BAZI SÖZCÜKLER[18]
ÖnerdiğiMevcutÖnerdiğiMevcutÖnerdiğiMevcutÖnerdiğiMevcut
Hızlı KatarTren Yakıt yağFuel oil DirilbilimBiyoloji TeknikbilimTeknoloji
TezyemekFast Food Çay Evi-KahvehaneKafe NeftPetrol Basın-yayınMedya
GezimTurizm GezginTurist RuhbilimPsikoloji HekimDoktor
BölümceFakülte Orta OkulRüştiye Örütbağİnternet EvrenkentÜniversite
EkşitAsit İşlevFonksiyon ÖzdemMol ÇekinNükleer
ErkeEnerji Yükünİyon ÖğecikAtom YayınımDifüzyon
DüzeyLevel TepkimeReaksiyon YörüngeçOrbital ÖzdecikMolekül

Ayrıca Türkçenin matematiksel yapısından dolayı en iyi bilim dili olduğunu söylemiştir.[19]

Ölümü

Ölümü hakkında eşi Dilek Sinanoğlu açıklamalarda bulunmuş. Hekimler Oktay Sinanoğlu'nun yeterince beslenemediği için beslenme tüpü takılmasının gerekli olduğunu söylediler. Beslenme tüpünün tıkanmasıyla besinlerin ciğere dolması sonucunda derin komaya girdi ve 19 Nisan 2015 tarihinde 80 yaşında öldü. Ölümü hakkında hiçbir tıbbi açıklama yapılmamış ve cenazesi Türkiye'ye gönderilmiştir.[]

Kendi yazdığı kitaplar

Akademik

  • Modern Quantum Chemistry : Istanbul Lectures (Academic Press,1965)
  • Sigma Molecular Orbital Theory (Yale Press,1970)
  • Three Approaches to Electron Correlation in Atoms and Molecules (with K.Brueckner, Yale Press,1971)
  • New Directions in Atomic Physics (with E.Condon, Yale Press,1971)

Diğerleri

Hakkında yazılan kitaplar

Kaynakça

  1. ^ "Former Fellows". Yale Üniversitesi. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  2. ^ "Oktay Sinanoğlu hayatını kaybetti". Anadolu Ajansı. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2021. 
  3. ^ "Scholars: Precocious Prof". TIME. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  4. ^ "Oktay Sinanoglu". physicstoday. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  5. ^ "Paula Armbruster Is Married at Yale". The New York Times. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  6. ^ "Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu hayatını kaybetti!". Habertürk.com. 20 Nisan 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2015. 
  7. ^ "Oktay Sinanoğlu son yolculuğuna uğurlandı". Hürriyet. 26 Nisan 2015. 23 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2015. 
  8. ^ "Yale Bulletin and Calendar News Stories". Yale Üniversitesi. 1 Eylül 1997. 30 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  9. ^ a b c d "In memoriam: Oktay Sinanoğlu, renowned theoretical chemist". Yale News. 20 Nisan 2015. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  10. ^ "MANY-ELECTRON THEORY OF ATOMS AND MOLECULES". National Center for Biotechnology Information. Ağustos 1961. 1 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  11. ^ "The solvophobic theory for the prediction of molecular conformations and biopolymer bindings in solutions with recent direct experimental tests". Wiley Online Library. 19 Ekim 2004. 27 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  12. ^ "Oktay Sinanoglu, List of Publications". quantum-chemistry-history.com. 21 Temmuz 2002. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  13. ^ Sinanoğlu, O, “On the algebraic construction of chemistry from quantum mechanics. A fundamental valency vector field defined on the Euclidean 3-space and its relation to Hilbert space”,Theoret. Chim. Acta (Berl.), 1984, 65, 243-248.
  14. ^ "Oktay Sinanoglu Kimdir?". sabah.com. 20 Nisan 2015. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  15. ^ "Geçmiş yıllarda bilim ödülü alanlar". tubitak.gov.tr. 18 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  16. ^ a b "Prominent Turkish scholar Oktay Sinanoğlu dies at age 80". hurriyetdailynews.com. 20 Nisan 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015. 
  17. ^ Computational Chemistry Yazar: Jerzy Leszczynski
  18. ^ a b Türk Aynştaynı. 2001. 22 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023. 
  19. ^ Atatürk ve Türk Bilim Dili - Prof.Dr.Oktay SİNANOĞLU -1971

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Feza Gürsey</span> Türk matematikçi ve fizikçi

Feza Gürsey, Türk fizikçi ve matematikçi.

<span class="mw-page-title-main">Gebze Teknik Üniversitesi</span> Kocaelide kurulu devlet üniversitesi

Gebze Teknik Üniversitesi veya kısaca GTÜ, 3 Temmuz 1992 tarihinde Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü adıyla kurulan, Türkiye'deki iki yüksek teknoloji enstitüsünden birisiydi. 22 Ekim 2014 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen yasa teklifiyle Gebze Teknik Üniversitesi olarak yeniden yapılandırılmasına karar verildi. Üniversite Çayırova yerleşkesinden oluşmaktadır. Üniversite günümüzde 1.370.070 m2 toplam açık alanı ve 26.612 m2 toplam kapalı alanı bulunan Çayırova Kampüsü'nden oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Doktor (tıp)</span> insanlardaki hastalıkları teşhis ve onları ilaçlarla veya bazı araçlarla tedavi eden kimse

Doktor, hekim veya tabip, tıp alanında çalışan profesyoneldir. Hastalık, yaralanma ve diğer fiziksel ya da zihinsel bozuklukların incelenmesi, tanısı, prognozu ve tedavisi yoluyla sağlığın iyileştirilmesini, sürdürülmesi veya eski haline getirilmesi ile ilgilenirler. Doktorlar uygulamalarını belirli hastalık kategorilerine, hasta türlerine ve tedavi yöntemlerine odaklayabilir ve bireylere, ailelere ve topluluklara sürekli ve kapsamlı tıbbi bakım sağlanması sorumluluğunu üstlenirler.

<span class="mw-page-title-main">Profesör</span> pek çok ülkede orta dereceli eğitimin ardından gelen eğitim ve araştırma kuruluşlarında ve üniversitelerde akademik aşama, üniversite öğretmeni

Profesör, en yüksek düzeydeki akademik rütbe ve akademik ünvana sahip kişilere verilen ünvandır. Bilimler akademisi, üniversite, okul ve diğer yükseköğretim kurumlarında çalışır. Profesörler üniversite dersi ve seminerler, bilimsel araştırmalarlar yapabilir. Bazı ülke ve kurumlarda "profesör" kelimesi üye profesör, yardımcı doçent ve doktora gibi ünvanlarda da kullanılmaktadır.

Ordinaryüs, Türk üniversitelerinde 1933 reformu ile oluşturulan ve 1981 yılında çıkarılan 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile lağvedilen akademik ünvandır. Ordinaryüs payesi en az beş yıl profesörlük yapmış, bilimsel çalışmalarıyla kendini tanıtmış öğretim üyeleri arasından seçilerek bir kürsünün yönetimiyle görevlendirilen kimselere verilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Marburg Philipps Üniversitesi</span>

Marburg Philipps Üniversitesi, 1 Temmuz 1527 tarihinde Almanya'nın Marburg şehrinde, Hessen Derebeyi I. Philipp tarafından kurulmuştur. Dünyanın ilk ve en eski Protestan üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">WWE Championship</span>

WWE Championship , WWE'de iki dünya ünvanından biri olarak Raw'a ait şampiyonluk ünvanı. Ünvanın şu anki sahibi, bu ünvanı ilk kez kazanan Cody Rhodes'dur. En çok kazanan kişi, bu unvanı 13 kez kazanan John Cena'dır.

<i>Bye Bye Türkçe</i>

Bye Bye Türkçe, Oktay Sinanoğlu tarafından 2000 yılında yazılmış kitaptır. Eserde Türkçenin yabancı dillerin etkisine girmesi eleştirilmektedir. Dil öğreniminin revaçta olduğu ülkede yabancı dil bilmeyenlerin ikinci sınıf vatandaş muamelesi gördükleri düşüncesi paylaşılırken, ülke dilinin yozlaştığı ve yabancı unsurların dile yerleşmesinin olumsuz sonuçlar doğurduğu eleştirisi yapılmaktadır ve kitabın ismi de bu eksende şekillenmiştir. Kitap, Sinanoğlu'nun farklı tarihlerde muhtelif dergi ve gazetelerde yayımlanan makalelerinden meydana gelmektedir. Yabancı dil eğitiminin dünya ölçeğindeki durumu, yabancı dille verilen eğitimin yarattığı sorunlar, Türk dilinde karşılığı olmasına rağmen tercih edilen İngilizce kelimeler ve Türkçe ile Japonca arasındaki benzerlikler gibi çok sayıda konu eserde yer alırken yazar tarafından çözüm önerileri de getirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Rudolph Marcus</span>

Rudolph "Rudy" Arthur Marcus Kanada doğumlu ABD vatandaşı kimyager. 1992 yılında elektron transferi teorisi için Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır. Elektron transfer reaksiyonlarının oranlarının açıklandığı Marcus teorisi, onun adına istinaden bu şekilde adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Peter Atkins</span>

Peter William Atkins İngiliz kimyager, Oxford Üniversitesi Lincoln College emekli öğretim üyesi, yazar. Üniversitede lisans ve yüksek lisans seviyesinde okutulan Physical Chemistry, 8th ed.(with Julio de Paula), Inorganic Chemistry ve Molecular Quantum Mechanics, 4th ed. gibi ders kitaplarının yanı sıra genel okuyucu kitlesi için bilimsel yayınlar da kaleme almıştır.

<span class="mw-page-title-main">J. Willard Gibbs</span>

Josiah Willard Gibbs Amerikalı bilim insanı. Fizik, kimya, matematik ve makine mühendisliği alanlarında çalışan Gibbs, klasik termodinamiğin ve kurucusu sayıldığı fiziksel kimyanın teorik temellerini ortaya koydu. Matematikçi olarak diğer alanlardaki çalışmalarının da katkısıyla vektör hesabını geliştirdi. 1863'te Amerika Birleşik Devletleri üniversitelerinde mühendislik alanında verilen ilk, doğa bilimleri dalında verilen ikinci doktor unvanının sahibi oldu ve kariyeri boyunca doktorasını yaptığı Yale Üniversitesi'nde çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Cyril Hinshelwood</span> İngiliz kimyager (1897-1967; Nobel Kimya Ö. 1956)

Cyril Norman Hinshelwood, İngiliz kimyager, Nikolay Semyonov ile birlikte 1956 yılı Nobel Kimya Ödülü sahibi akademisyen. Özellikle kimyasal tepkime mekanizmaları üzerine çalışmalarıyla tanınmıştır. Hidrojen'in yanması, oksijen'in su oluşturması gibi zincir tepkimelerin tepkime hızı ve mekanizmaları üzerine araştırmalar yapmıştır. Son dönem araştırmaları daha sonra antibiyotik araştırmalarında kullanılacak bakteriyel hücre duvarlarında meydana gelen kimyasal değişiklikler üzerine olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İki kutsal caminin hizmetkârı</span> Mescid-i Haram ve Mescid-i Nebevinin koruyucusu olduğunu simgeleyen kraliyet unvanı

Hâdimü'l-Haremeyn ya da iki kutsal caminin hizmetkârı, Eyyûbî sultanları, Memlûk sultanları, Osmanlı padişahları ve günümüzde Suudi kralları dâhil olmak üzere İslam hükümdarları tarafından kullanılan kraliyet ünvanı. Bu ünvan, İslam dünyasının en kutsal iki mescidi olarak kabul edilen Mekke’deki Mescid-i Haram ve Medine’deki Mescid-i Nebevî'nin hükümdar tarafından korunması, sorumluluğunun garanti altına alınması ve sürdürülmesi anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">John Goodenough</span>

John Bannister Goodenough, Amerikan malzeme bilimci, bir katı-hal fizikçisi ve Nobel Kimya Ödülü sahibi. Austin'deki Texas Üniversitesi'nde makina mühendisliği ve malzeme bilimi alanlarında profesör. Goodenough, lityum iyon pillerin geliştirilmesi ve tanımlanmasıyla, malzemelerdeki manyetik aşırı değişim işaretlerini tanımlayan Goodenough–Kanamori kurallarıyla ve bilgisayar RAM'lerinde yeni ufuklar açan geliştirmeleriyle geniş ölçüde tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Stanley Whittingham</span>

Michael Stanley Whittingham İngiliz - Amerikalı kimyager. Binghamton Üniversitesi'nde hâlen kimya profesörlüğü ve Malzeme Araştırmaları Enstitüsü ile Malzeme Bilimi ve Mühendisliği programının yöneticiliğini yapmaktadır. Ayrıca Binghamton'daki Kimyasal Enerji Depolama Merkezi'nin de (NECCES) yöneticiliğini yapmaktadır Akira Yoshino ve John B. Goodenough ile birlikte 2019 yılında Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü.

<span class="mw-page-title-main">John F. Hartwig</span> Amerikalı kimyager

John F. Hartwig, Berkeley'de bulunan Kaliforniya Üniversitesi'nde kimya profesörüdür. Laboratuvarı, çok çeşitli organik bileşiklerin hazırlanması için yeni yöntemler geliştirmeye odaklanmaktadır.

Stephen L. Buchwald (d. 1955, Bloomington), Amerika Birleşik Devletleri doğumlu, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde kimya profesörüdür.

Henry Eyring Meksika doğumlu Amerikalı teorik kimyager. Kimyasal reaksiyon halleri ve geçiş durumları üstüne çalışmaları ile tanınır.

Stuart Alan Rice, Amerikalı teorik kimyager ve fiziksel kimyagerdir. Chicago Üniversitesi'nde Profesördür.

İskender Öksüz Türk kimya profesörü, düşünür, yazar ve bilim insanı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.