Oktav

Oktav, müzikte bir ses aralığıdır. Bir oktavın yüksek notasının ses dalgası frekansı (perdesi), aynı oktavın alçak notasının iki katıdır.^[1] Örneğin orta C üzerindeki A notasının uluslararası standart frekansı 440 hertz'dir.Bu A notasının üzerindeki oktav 880 hertz ile titreşirken, altındaki oktav 220 hertz ile titreşir.^[1]

Birbirlerinden sadece bir oktav uzakta (ayrık) olan notaların akustik ilişkileri nedeniyle, yüksek A ile alçak A, perde haricinde, aynı özelliklere sahip notalardır.^[1] Çoğu müzik skalası bir oktavı kapsar; Batı müziğinin diyatonik skalalarında (majör, minör ve modal) oktav, sekiz notalık bir aralıktır. Sekiz notalık oktava hemen hemen tüm kültürlerde rastlanır.

Bir oktav ayrık notasıyla eşleştirilmiş nota grubuna "çift" denir. Oktav çiftleştirmesine enstrümantal müzikte sık sık rastlanır.^[1]

Kalın Do dan ince Do ya kadar olan 8 notalık ses dizisi bir oktav sayılmaktadır.

Dünyada ses sanatçılarının kaç oktav olduğu çok tartışılan bir konudur. Örneğin bir sanatçı piyanoda 2. aralıktaki mi sesinden, 7. aralıktaki sol diyez sesine kadar çıkabilsin. Burada (E2-G#7) ses aralığı için en son çıkartabildiği sesin piyanonun 7. aralığında olması, sesin 7 oktav olduğu anlamına gelmez. Çünkü sanatçının çıkartabildiği en kalın ses piyanonun 2. aralığındadır. Yani sesi 7-2=5 oktavdır. Örneğin, Mariah Carey'in sesi 2. aralıkta (G#)sol diyez notasından değil, daha geride bulunan (E) mi notasından başladığına göre sesi 5'ten yukarı yani 5,2 oktavdır.

Bir insanın sesine bakılarak oktav aralığı ölçülmek istendiğinde dikkate alınacak ilk şey notalardır. Notaların doğal sesler olması gerekmektedir. Doğal sesler, ölçüm yapılırken kullanılan enstrümandaki doğal sesler olmalıdır. Arızalı sesler olarak adlandırılan bemol, diyez, majör ya da minör sesler oktav ölçümünde dikkate alınamaz. Aksi takdirde yapılan ölçüm oktav aralığı değil direkt olarak ses aralığı ya da diğer bir deyişle ses yelpazesi olur.

Bir kişinin şarkı söyleyebildiği oktav aralığı ortalama 2, nadiren 3 veya çok nadiren de 4'tür. Geriye kalan sesler ya çok pes yahut çok fazla tizdir. Bu sebeple çok aşağı oktav bas sesler adeta bir hırıltı, tiz sesler ise bir çığlığı veya daha da ilerilerde bir ıslığı anımsatır. Bu sebeple genellikle gerçek ve kullanılabilir seslerin en fazla 4 oktav olacağı kabul edilir.^[] Buradan hareketle 3 oktavı kullanabilen bir kişi başarılı bir tenor veya soprano olabilir.^[]

Dünyada bilinen en yüksek oktavlı erkek sesi Adam Lopez'e ait olup 6 oktavdır (Eb2-Eb8). Kadınlarda ise Georgia Brown yine 6 oktavlık sesi (G#2-G#8) ve 10 oktavlık "ıslık" sesi ile başı çekmektedir. Her iki sanatçı da Guiness Rekorlar Kitabına geçmiştir.^[] Bununla birlikte, oktav aralığı dar olan bir sanatçının sesi kulağa rekortmen bir sanatçıdan daha hoş gelebilir.

Basılan bir perde ile 12 perde sonrasının aralığındaki kısma 1 oktav denir.

Örnek:

• 1. perdenin oktavı 13. perdedir. (Kırmızı kare ile gösterilen)
• 5. perdenin oktavı 17. perdedir. (Sarı kare ile gösterilen)
• 3. perdenin oktavı 15. perdedir. (Açık mavi kare ile gösterilen)