İçeriğe atla

Ohranka

St.Petersburg Ohranka grubu üyeleri 1905 yılında

Ohranka veya Kamu Güvenliğinin ve Düzeninin Korunması Departmanı (Rusçası: Отделение по охранению общественной безопасности и порядка), Rusya'da Ohranka denilir, 19. ve 20. yüzyılda Rus Çarlığında bağlı gizli polis servisidir.

Genel bakış

Kurum siyasi terör ve sol devrimci akımlara karşı kurulmuştu.[1] Ohranka Rus İmparatorluğunun her yerindeki büroları ve yurt dışındaki temsilcilikleriyle Rus devrimcilerinin faaliyetlerini takip etmekteydi. Yurt dışındaki en önemli merkezi Paris'de Pyotr Rachkovsky tarafından 1884-1902 arasında yönetilmiştir. Rusya'daki merkezi St.Petersburg Fontanka Caddesi 16 numaradadır. Bu adres Çarlık zamanında kötü bir şöhrete sahip olacaktır.

Kurum devrimci faaliyetleri izlemek için her türlü yönteme başvurmaktaydı; gizli baskınlar yapılıyor, örgütlerin içine ajanlar sokuluyor, kişisel mektuplar okunuyordu. Ohranka'nın faaliyetlerine Dışişleri Bakanlığı da kolaylık sağlıyor ve yurt dışı görevlere ajanlar farklı kimliklerle yollanıyordu. Bilinen en başarılı Ohranka ajanları arasında Jacob Zhitomirsky,[2] Yevno Azef,[3] Roman Malinovski[4], Georgy Gapon ve Dmitry Bogrov[5] sayılabilir.

Oldukça güçlü ve geniş bir örgütlenmeye sahip olan Ohranka işçi hareketinin sol ve devrimci akımların eline geçmemesi için devlet yanlısı sendikalar kuracaktır. Bu sendikalara kurucusundan esinlenerek zubatovshchina denilmektedir. Bu tür örgütlenmeler işçi sınıfı hareketinin devlet karşıtı bir alana akmasına engel olamayacak, tabandan gelen baskılar sonucu polis ajanları bile işçi sınıfı liderliği yapmak zorunda kalacaktır.[6]

Ohranka tarafından yakalananlar normal Rus adalet sistemine göre yargılanıyor, sonuçta ya idam ediliyor ya da Sibirya'nın ıssız bölgelerindeki katorga olarak adlandırılan zorlu şartlardaki çalışma kamplarına gönderiliyorlardı.

Tarihçe

Lenin'in Ohranka tarafından oluşturulmuş sabıka dosyası, 21 Aralık 1895

İlk özel güvenlik birliği 1866 yılında Çar II. Aleksandr'a yapılan başarısız suikast girişiminden sonra kurulur. Birlik 12 kişiden oluşmaktaydı. 6 Ağustos 1880 günü çara karşı yeniden yapılan ve yine başarısız olan suikast teşebbüsünden sonra ise İçişleri Bakanlığına bağlı olarak Devlet Polis Departmanı kurulur.[7] Çar III. Aleksandr zamanında Ohranka'nın temelini oluşturacak yapılanmayı öncelikle Moskova ve Varşova'da kuracaktır. Kuruma polis ve jandarma birliklerinin de yardımcı olması sağlanır.

20.yüzyılın başıyla beraber sosyalist hareketin Rusya'da yükselişe geçmesiyle beraber güvenlik kuvvetleri yeni döneme ayak uydurabilmek için güçlerini merkezi olarak birleştirecektir. Sosyalist Devrimci Parti SR'ların İçişleri Bakanı Dmitry Sipyagin'i 1902'de öldürmesiyle beraber yeni bakan olan Von Plehve, gizli servislerin yetkilerini artıracaktır.

Ohranka arşivlerindeki Stalin ile ilgili dosya

1904 yılında bu kez de Plehve'nin öldürülmesiyle beraber başa gelen Pyotr Stolipin, 1905 Devriminin patlak vermesi ile birlikte gizli servisin yetki alanını genişleterek tüm ülke çapında yaygınlaştırır. Stolipin, Eylül 1911'de Kiev'de Dmitri Bogrov tarafından vurularak öldürüldü

1905 Moskova Ayaklanması'nda 10 Aralık gecesi Sosyalist Devrimciler, Ohranka'nın genel merkez binasını bombalamışlardır. Ardından 5 gün sonra 15 Aralık'ta Ohranka'nın Moskova şefi ayaklanmacılar tarafından öldürülmüştür.[8]

Ohranka, 1908 yılında ülke çapında kendine ait 31 ayrı merkeze sahiptir. 1911 yılında ise bu sayı 60'a çıkmıştır.

Ohranka ajanları Yevno Azef ve Dmitri Bogrov'un sırasıyla Plehve ve Stolypin'in suikastlerine doğrudan karışmalarının ortaya çıkmasıyla beraber Ohranka'nın uyguladığı taktikler kamuoyunda tartışılmaya ve eleştirilmeye başlanır. 1913 yılına gelindiğinde Moskova, Sankt-Peterburg ve Varşova merkezleri hariç tüm merkezler kapatılmıştır. I. Dünya Savaşının başlamasıyla beraber Ohranka devrimcilere karşı yürüttüğü faaliyetleri düşmanlara karşı istihbarat alanında yürütmeye başlar. Kurum Şubat 1917 Rus Devrimiyle beraber lağvedilecektir.

İşkence kullanımı

Ohranka kayıtlarından 1912 yılına ait örnek bir fişleme. Resimdeki şahıs o sırada henüz 21 yaşında bir Bolşevik olan Genrih Yagoda'dır.

Bazı tarihçiler 19.yüzyılda Rusya'da yapılan reformlara rağmen işkencenin tamamen kaldırılmadığını ve Ohranka tarafından uygulandığını iddia ederler.[9] Ohranka'nın gelişigüzel tutuklamalar ve işkencelerle istihbarat topladığı da iddia edilir. Çarlık rejiminin devrilmesinden sonra başa geçen Bolşevikler Ohranka'nın Varşova, Riga, Odessa gibi birçok merkezde işkencehaneleri bulunduğunu açıklayacaklardı.[10]

Kaynakça

  1. ^ "Ohranka Britannica Online". 14 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2009. 
  2. ^ Önde gelen bir Bolşevik ve Lenin’in dostluğunu kazanmış ajan
  3. ^ Sosyalist Devrimci Parti yönetimine kadar yükselmiş olan ajan
  4. ^ Bolşeviklerin Merkez Komitesine kadar yükselen ajan
  5. ^ Çarlık Başbakanı Pyotr Stolipin’i 1911 yılında öldüren anarşist, aynı zamanda Ohranka ajanıydı.
  6. ^ Buna en güzel örnek Kanlı Pazar olayıdır. İşçilerin barışçıl gösterisini örgütleyen polis ajanı Papaz Gapon bile ellerinde Çarın resimleriyle Kışlık Sarayın önüne getirdiği kalabalığa ateş açılmasını lanetleyecektir. Bu olay 1905 Devrimine yol açan önemli dönüm noktalarındandır.
  7. ^ Alınan bütün önelmlere rağmen II.Aleksandr bir suikast sonucu öldürülecektir.
  8. ^ Oct-Dec, 1905: The Crisis of the Revolution 4 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
  9. ^ Malcolm D. Evans, Rod Morgan (1999) Preventing Torture, Oxford University Press. s. 13 ISBN 0-19-826257-4
  10. ^ "Marxist.org sitesinde Ohranka". 23 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2009. 

Ayrıca bakınız

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bolşevizm</span> Devrimci Marksist ideoloji

Bolşevik, çoğunluktan yana anlamına gelen Rusça kelime, 1903 yılında düzenlenen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin İkinci Kongresi'nde Vladimir Lenin ve Julius Martov arasında yeni kurulmakta olan partinin üyelik tanımı üzerine başlayan görüş ayrılığı sonucu yaşanan ayrışmadaki taraflardan Lenin yanlısı grup. Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça çoğunluk anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Maksim Gorki</span> Sovyet Rus yazar

Aleksey Maksimoviç Peşkov, en çok bilinen adı ile Maksim Gorki, Sovyet Rus yazar, sosyalist gerçekçi yazımın öncüsü politik eylemci.

<span class="mw-page-title-main">Menşevik</span> SSCB öncesi Rusyada bir siyasi grup

Menşevikler Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisinin 1903 yılında yapılan 2. Konferansında Lenin ile Julius Martov arasında yaşanan fikir ayrılıkları sonucu partinin bölünmesi sonucu ortaya çıkan iki gruptan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kanlı Pazar (1905)</span> II.Nikolayın askerleri tarafından işçilere karşı yapılan silahlı katliam

Kanlı Pazar, 22 Ocak 1905'te Petersburg'da işçilerin Çar II. Nikolay'a bir dilekçe sunmak üzere Kışlık Saray'a doğru sakin ve barışçıl bir yürüyüşe geçmeleri üzerine çarın askerleri tarafından bu barışçı yürüyüşe katılan silahsız yaklaşık 100.000 işçiye toplu tüfekli acımasızca açılan ateş sonucu 1000'den fazla ölü, 2000'den fazla yaralı ile sonuçlanan tarihi olay. Bu yürüyüşü Papaz Georgy Gapon adında bir Ohranka ajanı örgütlemişti. Eylemciler iş gününün 8 saate indirilmesini, asgari ücretin daha adil olmasını ve fazla mesainin kaldırılmasını istemekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Şubat Devrimi</span>

Şubat Devrimi, I. Dünya Savaşı sırasında 1917'de ortaya çıkan devrimci harekettir. Devrim, 1917'de Rusya'da gerçekleşen iki devrimden ilkiydi.

<span class="mw-page-title-main">Rus Devrimi (1905)</span>

1905 Rus Devrimi, Rus İmparatorluğu çapında geniş yankı bulan kitlesel siyasi eylemlerdir. 1905 Moskova Ayaklanması örneğinde olduğu gibi, bazı eylemler doğrudan hükûmeti hedef almıştır. Saldırılar, işçi grevleri, köylü ayaklanmaları ve askeri isyanlar şeklinde gelişmiştir. Olaylar sonucunda anayasal monarşiye geçiş yapılmış ve Çarlık Duması kurulmuş, çok partili seçimler yapılmış, 1906 Anayasası meydana getirilmiştir. Ancak Çarlık rejiminin yıkılması ve bazı bölgelerdeki bağımsızlık yönünde yapılan silahlı ayaklanma girişimleri başarısız olmuş ve bastırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sosyalist Devrimci Parti</span>

Sosyalist Devrimci Parti veya SR'ler, 20. yüzyıl başlarında Rus İmparatorluğu ve Sovyetler Birliği'nde faaliyet gösteren siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Roman Malinovski</span>

Roman Vatslavoviç Malinovski Rus Bolşevik Partisi Merkez Komitesine kadar yükselmiş Ohranka ajanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yevno Azef</span>

Evgeni Filipoviç “Yevno” Azef (1869—1918) Yahudi Rus ajan provokatör. Hem Rus Sosyalist Devrimci Parti (SR'lar) üyesi olarak siyasi cinayetlerin örgütleyicisi hem de Çarlık gizli polis servisi Okhrana ajanıydı. Polisin tutuklamalar yapabilmesini sağlayacak terör eylemleri gerçekleştiren bir provokatördü.

Mejrayontsi Rusça kelime anlamı olarak bölge birliği olarak çevrilebilir, Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi Menşevik grubuna bağlı Enternasyonalistler grubudur. 1913-1917 yılları arasında parti içindeki Sankt-Peterburg merkezli küçük bir siyasi gruptur, 1917 Ekim Devrimi sürecinde Bolşeviklerle birleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sergey Zubatov</span>

Sergey Vasilyeviç Zubatov, ünlü Rus polis yöneticisi. İddiaların aksine Jandarma Özel kuvvetlerinde Albay (Polkovnik) görevini hiç yapmamıştır. 1896-1902 yılları arasında Moskova'daki Ohranka Bürosunu yönetmiş, 1902-1903 yılları arasında ise İçişleri Bakanlığı Polis Bölümü Özel Kuvvetler başkanlığı yapmıştır. Özellikle Çarlık döneminde, devrimci örgütlerin çalışmalarını bastırmak amacıyla kendi denetiminde yasal işçi kuruluşları oluşturmasıyla tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Vyaçeslav von Plehve</span>

Vyaçeslav Konstantinoviç von Plehve (1846–1904) Çarlık Rusyasının polis şefi ve daha sonra İçişleri Bakanı.

<span class="mw-page-title-main">Karayüzler</span>

Karayüzler, 20. yüzyılın başlarında Rus İmparatorluğu'nda faaliyet göstermiş Çarlık rejimi yanlısı ve gelişmekte olan sosyalist devrimci harekete karşı örgütlenmiş bir hareketti. Özellikle devrimcilere karşı uyguladığı şiddet, aşırı milliyetçilik ve Yahudi karşıtlığıyla öne çıkmış, çok sayıda pogrom gerçekleştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Boris Savinkov</span>

Boris Viktoroviç Savinkov Rus yazar, devrimci ve silahlı eylemcidir. SR partisinin savaş örgütü liderlerindendi. Rus İmparatorluğunda Çarlık rejimi yöneticilerine düzenlediği gösterişli suikastlerle bilinir. 1917 yılındaki Şubat Devriminden sonra Geçici Hükûmette Savaş Bakan Yardımcılığı yapmıştır. Ekim Devriminden sonra çıkan Rus İç Savaşı sırasında Bolşeviklere cephe almış ve 1920 yılında ülke dışına kaçmıştır. 1924 yılında ülkeye gizlice geri dönmeye çalışırken yakalanmış, hapiste öldürülmüş veya intihar etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">1905 Moskova Ayaklanması</span>

1905 Moskova Ayaklanması, 1905 yılında gerçekleşen Rus Devrimi kapsamında 7-17 Aralık 1905 tarihinde Moskova'da ortaya çıkan ayaklanma. İlk 2 gün barışçıl geçen ayaklanma, 9 Aralık günü silahlı çatışmalara dönüşmüş ve Çarlık ordusu saldırıları sonucu yüzlerce kişi ölmüştür.

1907 Haziran Darbesi veya Stolipin Darbesi Rusya Çarlığında eski takvimle 3 Haziran 1907 tarihinde İkinci Devlet Dumasının kapatılmasını, bazı üye milletvekillerinin tutuklanmasını ve Çar II. Nikolay tarafından seçim yasasının değiştirilmesini kapsar. Yasal olarak çok tartışmalı olan olay birçok tarihçi tarafından 1905 Devriminin sonu olarak değerlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Anayasal Demokrat Parti</span> Rus İmparatorluğunda liberal bir siyasi parti

Anayasal Demokrat Parti veya Kadetler, Rus İmparatorluğunda liberal bir siyasi partiydi. Parti üyelerine Kadetler denilirdi. Bu isim partinin Rusça isminin kısaltmasından ileri gelir; K-D harflerinden oluşan parti adının kısaltmasının Rusça okunmasıdır. Kadetler ismi, Rus İmparatorluğunda askeri okul öğrencilerine verilen kadet ismiyle karıştırılmamalıdır. Partinin teorik hattını Konstantin Kavelin'in eserleri çizmiştir. Tarihçi ve siyasetçi Pavel Milyukov partinin varlığı süresince tek lideri olmuştur. Kadetler özellikle teknokratlar ve sanayiciler tarafından destek görmüştür. Ekim Devriminden sonra yasa dışı ilan edilmiş ve kapatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Trudovikler</span>

Trudovikler,, 20. yüzyıl başlarında Rus İmparatorluğu ve Sovyetler Birliği'nde faaliyet gösteren ılımlı bir siyasi işçi partisi idi. Trudovikler, Sosyalist Devrimci Parti (SR) hiziplerinden birinin kopması ile oluşturulmuş bir parti idi. Ayrılırken SR'nin Birinci Duma'daki pozisyonunu savunmaya devam etmeleri gerekçe gösterilmişti. Aleksis Teodoroviç Aladin tarafından kurulmuş ve liderlik edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Vera Figner</span>

Vera Nikolayevna Figner Filippova Kazan Guberniyası, Rus İmparatorluğu'nda, Alman ve Rus kökenli asil bir ailede doğan devrimci bir politik aktivistti.

<span class="mw-page-title-main">Georgy Gapon</span>

Georgy Apollonovich Gapon bir Rus Ortodoks rahibi ve 1905 Rus Devrimi öncesinde popüler bir işçi sınıfı lideriydi. Polis muhbiri olduğu ortaya çıktıktan sonra Gapon, Sosyalist Devrimci Parti üyeleri tarafından öldürüldü. Peder Gapon daha çok Kanlı Pazar'da barışçıl bir protestocu kalabalığının Rus İmparatorluk Ordusu'nun ateş mangaları tarafından karşılanmasına önderlik eden bir ajan provokatör olarak hatırlanmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.