İçeriğe atla

Ohlone mitolojisi

Ohlone mitolojisi, Kuzey Kaliforniya'daki Ohlone (Kostanoan) Yerli Amerikan halkının mitolojisi, yaratılış mitlerini ve onların manevi ve felsefi inanç sistemlerinin unsurlarını içeren diğer eski anlatıları ve dünya düzeni anlayışlarını içerir. Efsaneleri, doğaüstü antropomorfik varlıkları bölgesel kuşların ve hayvanların adlarıyla, özellikle kartal, insanlığın atası ve düzenbaz ruhu olan çakal ve bir sinek kuşuyla betimlemektedir.

Yaratılış hikayeleri

Rumsen (Çakal, Kartal, Sinek Kuşu)

Bir Ohlone yaradılış efsanesi bir önceki dünyanın ölümü ile başlar. Dünya imha edildiğinde, dünya ayrı tek zirveden tamamen suda kaplıydı, Pico Blanco üzerinde Coyote, Hummingbird ve Eagle durdu. "Su ayağa kalktığında" kartal hepsini "suyun düşmesini" ve dünyanın kurumasını bekledikleri Sierra de Gabilin'e taşıdı. Coyote araştırmak için gönderildi ve şimdi kuru olduğunu gördü.[1]

Tufandan sonra kartal, Coyote'yu içinde veya nehirde bulunan güzel bir kıza götürdü ve ona "insanların yeniden yetiştirilmesi için senin karın olacak" talimatını verdi. Kartal, Coyote'a onu karnından nasıl hamile bırakacağını öğretti. Bu ilk eş, Coyote'un bitlerinden birini yiyerek hamile kaldı ama korktu ve koşmaya başladı. Coyote onu ikna edemedi ya da yavaşlatamadı, Coyote onu kovalayarak okyanusa koştu ve okyanusa atladı ve bir kum piresine veya karidese dönüştü.[2]

Coyote ikinci bir eş ile evlendi ve bu kez Ohlone halkı olan çocukları oldu. Bu şekilde "İnsanlar yeniden büyüdü". Coyote insanlığa hayatta kalma sanatını öğretti.

Rumsen (Kartal ve Şahin)

Başka bir yaratılış efsanesi, toprağın sular altında kalmasıyla başlar. Kartal, Şahin'e sel sularına dalmasını söyler ve biraz toprak bulur. Şahin dalar ancak ilk gün herhangi bir yeryüzü bulamaz. Ertesi sabah, bu kez Kartal'ın kafasının ortasından kopardığı bir tüyle tekrar dener. Tüy uzar ve Şahin'in sular altında bir yere ulaşmasına yardımcı olur ve Su sonunda çekilir.[3]

Chochenyo (Coyote ve torunu Kaknu)

Chochenyo mitleri "İlk İnsanlar" veya "İlk İnsanlar" ı doğaüstü antropomorfik varlıklar olarak bölgesel kuş ve hayvan isimleriyle tanımlar. Kaydedilen parçalanmış mitlerden en yüce varlık Coyote idi:

"Coyote, emir veren varlıktı.. O bizim Tanrımızdı, tüm dünyanın Tanrısıydı. "

Coyote, Chochenyo'nun efsanevi kahramanı Kaknu'nun büyükbabası, refakatçisi ve danışmanıydı. Kaknu gök doğanı ile temsil edilebilirdi.[4]

Dünyayı güvenli kılmak

Chochenyo (Kaknu Taş Beden ile savaşır)

"Nihayet Kaknu artık kimseyle kavga etmek istemeyince, bir güvercine dönüştü ve dünyaya girdi". Kaknu kanatlarını katlayarak toprağa daldı ve Wiwe denilen "Taş Beden" ile yüzleşmeye gitti. Taş Beden, taş gövdeli bir adam olarak tanımlanan, yeryüzünün yeraltı efendisiydi. Arazisi kemiklerle doluydu. Taş Beden Kaknu'nun pek çok "insanını" esaret altında tuttu ve destansı bir savaşla Kaknu galip geldi. Kaknu, tüm oklarıyla Taş Beden'i boynundan ve göbeğinden vurduğunda, Taş Beden öldü ve parçalara ayrıldı ve dünyanın dört bir yanına dağılmış tüm kayalar oldu. Kaknu, bir zamanlar düşman olan bu yeraltında insanlarla barışır.[5]

Ölüm ve öbür dünya hikayeleri

Chochenyo (Ölüler Ülkesi)

Chochenyo'ya göre ölüm, Coyote tarafından insanların yeterince yemesi için yaratıldı.[4]

Chochenyo'ya göre, Ölüler Ülkesinin sadece bir yolu ve gelen ruhları alan bir adam vardı. Deniz gibi beyaz köpük vardı, ondan önce iki parça tütsülenmiş ve yanan odun ve biri suyla dolu, diğeri ise şekerli bir maddeyle dolu, ruhların köpüğe dalmadan önce içip yiyebilecekleri iki oyuk taş vardı. Yanan odun bir uyarıdır, detaylandırılmamış uyarı türüdür.[6]

Bağlam

Bu mitlere, dünyanın yaratılışına dair tamamlanmamış hikâye parçaları deniyor. Miwok mitolojisi gibi bazı unsurları Orta ve Kuzey Kaliforniya'daki komşu insanlarla paylaşıyorlar. Bay Miwok halkı, dünyanın bölgedeki en yüksek dağ olan Diablo Dağı'nı çevreleyen suyla başladığına da inanıyordu. Ohlone mitleri, Yokuts mitolojisine ve kozmogonisine çok sayıda benzerlik içerir.[7]

Kaynakça

  1. ^ Rumsen narratives recorded by Alfred L. Kroeber in the 1902. Printed by Kroeber, 1907 full text; Kroeber 1925, pages 472-473 summary; Bean pages 124-127 summary.
  2. ^ Kroeber, 1907 full text; Bean pages 124-127 summary.
  3. ^ Rumsen narratives of both Isabelle Meadows and Manuel Onesimo, as recorded by John P. Harrington in the 1920s; Bean, 1994, p. 130 summary.
  4. ^ a b Origin of Death, Chochenyo narrative as recorded by John P. Harrington in the 1920s; Bean, 1994, p. 105-106, 115-116.
  5. ^ Making the World Safe, Chochenyo narrative as recorded by John P. Harrington in the 1920s; Bean, 1994, p. 107-111.
  6. ^ Land of the Death, Chochenyo narrative as recorded by John P. Harrington in the 1920s; Bean, 1994, p. 118.
  7. ^ Kroeber, 1925, page 472.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Mitoloji, mit veya söylen bilimi belirli bir din veya kültürdeki insanlık ile evrenin yaratılış ve doğasını, geleneklere özgü inanç ve uygulamaların sebebini açıklamaya yönelik söylencelerin tümü. Mit (söylen) sözcüğü gerçekte doğru olmayan bir hikâye veya anlatı için tercih edilir ve çoğunlukla bir yanlışlık, doğru olmayan unsur vurgusu barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Yunan mitolojisi</span> Antik Yunanların oluşturduğu mitlerden oluşan mitoloji

Yunan mitolojisi, Antik Yunanistan'da dünyanın yaratılışı, tanrı, tanrıça ve kahramanların hayatı hakkındaki söylence ve öğretileri içermekle kalmayıp aynı zamanda Eski Yunan dininin gövdesini oluşturmaktadır. Günümüzde, bu mitoloji hakkındaki bilgilerimizi bu sözlü edebiyatın yazılı hâllerinden alıyoruz. Tarihçiler, mitoloji hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için o dönemin sanatındaki ipuçlarını bile toplar.

<span class="mw-page-title-main">Elf</span> cermen mitolojisinde yer alan doğaüstü varlık türü

Elf, Cermen mitolojisi′nde ve folklorunda yer alan doğaüstü varlık türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Mısır mitolojisi</span> Antik Mısırlıların mitleri ve uygulamaları

Mısır mitolojisi, eski Mısır kültürünün inanç yapısını ifade etmek için kullanılır. Eski Mısır'daki yaşamın her yönü, dünyanın yaratılışı ve dünyanın tanrılar tarafından idamesi ile ilgili hikâyelerle metaforlaştırılmıştı. Mısır mitolojisi durağan bir birlik içinde var olan ritmik yapılar olarak nitelendirilebilir. Sonuçlarda çatışma ve gerginlikten ziyade istikrar eğilimi ağır basmıştır.

Düalist kozmoloji veya Düalizm, genellikle birbirine karşı çıkan iki temel kavramın var olduğuna dair ahlaki veya ruhsal inançtır. Hem geleneksel dinler hem de kutsal kitap dinleri dahil olmak üzere çeşitli dinlerden çeşitli görüşleri kapsayan şemsiye bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Mezopotamya mitolojisi</span> Dicle ve Fırat nehirleri arasında ki bölgede gelişen fikirler ya da öğretiler

Mezopotamya mitolojisi, Sümerlerin dini evrendeki güç, nesne ve varlıkları temsil eden Antropomorfik tanrı ve tanrıçalar içerirdi. Sümerlerin inanışına göre insanlar başta tanrılar tarafından hizmetçi, köle olarak yaratılmış fakat daha sonra özgürleştirilmiştirler.

<span class="mw-page-title-main">Aztek dini</span>

Aztek mitolojisi veya Aztek dini, Tolteklerin çöküşünün ardından 13-16. yüzyıllar arasında Meksika Vadisi'nde önemli bir uygarlık olarak ortaya çıkan Aztekler tarafından geliştirilmiş bir inanç, efsane ve gelenekler bütünüdür. 100'den fazla tanrısıyla çok tanrılı pantheona sahip sahip Aztek dini, gerek kendisinden eski gerekse kendisiyle eş zamanlı olarak aynı coğrafi bölgede ortaya çıkmış inançlar, mitler, kültürel ve kozmik imgelerden yoğun oranda etkilenmiştir. Ayrıca Aztek dini çok önemli ve sıkı bir mistik karaktere sahiptir ve liturjik açıdan çok gelişmiştir. Seremoniler ve ritüeller büyük bir titizlikle, belirli takvimleri çok sıkı bir şekilde takip ederek gerçekleştirilir ve dinî olduğu kadar siyasi ve toplumsal açıdan da önem arz ederdi. Ayrıca uzun yıllar boyunca kurgu eserlerinde yer almış antik ritüellerde insan kurban edilmesi anlayışı da Aztek inancında yer etmiş, ritüellerde gerçekten insan kurban edilmiştir.

Çin mitolojisi, Çin halk ve kültürünün biriktirdiği mitolojik ve efsanevi söylence, inanç ve tarih anlayışın bütününü tanımlar. Oxford'un Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir:

Çin mitolojisi, ..., tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.

J. R. R. Tolkien, İngiliz Edebiyatı'na bir mitoloji kazandırmak gayesiyle "Orta Dünya evreni"ni kurguladı. Tolkien kurgusal Orta Dünya evreninde hiçbir dine açıkça göndermede bulunmadı. Silmarillion’da kendi yaratılış öyküsünü kurdu. Yazar, kitaplarında ögeleri birbiriyle tutarlı bir kurgusal evren yapmaya büyük bir çaba harcadı. Öyle ki, 81 yıllık yaşamının büyük bir kısmını bu efsaneyi üretmeye adamıştır. Orta Dünya evreninin gerçek dünyayla alternatif ırkları, milletleri, dilleri, vs. vardır. Bunlara örnek olarak Ainur, elfler, insanlar, cüceler, orklar, balrog, ejderha, troll, kartal, ent, hobbit verilebilir.

Sümer mitolojisi, Sümerler'in yıkılışlarına kadarki dönemde din ve bilimle ilgili kültürünü içerir. Birçok tanrı ve tanrıçaları vardır ve onlar Sümer mitolojisini oluşturur. Bu tanrılar ve tanrıçalar Yaradılış Destanı, Tufan hikâyesi gibi edebî eserlerde açıkça belirtilmektedir.

Yaratılış mitolojisi değişik kültür ve inanışlarda farklı şekillerde anlatılıp inanılan Evren, Dünya veya insanlığın varoluş hikâyeleridir.

Türk-Altay yaratılış mitolojisi;
<span class="mw-page-title-main">İslam mitolojisi</span> İslam ile ilişkili bazı gerçeküstü dini anlatıların ve kavramların işlendiği mitoloji dalı

İslam mitolojisi, İslam ile ilişkili bazı dini anlatıların ve kavramların işlendiği mitoloji dalıdır. Geleneksel dinî literatürde genellikle İsrâîliyyât olarak ifade edilen mitolojik unsurların, İsrâîliyyât teriminden daha kapsayıcı ve bilimsel bir çerçeveye sahip olan "İslam mitolojisi" başlığı altında ele alınmaları önerilmiştir. İslam, dini ritüel veya mitlerden çok toplumsal düzen ve hukukla ilgilenen bir dindir. Oxford Companion to World Mythology, bir dizi geleneksel anlatıyı "İslami mitler" olarak tanımlar. İslam'ın diğer İbrahimi dinlerle paylaştığı bir yaratılış efsanesi ve ahiret vizyonu ve ayrıca Kabe'nin kendine özgü İslami hikâyesi bunlar arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Maya mitolojisi</span>

Maya mitolojisi, Mezoamerikan mitolojisinin bir parçasıdır ve doğanın kişileştirilmiş güçlerinin, tanrıların ve bunlarla etkileşime giren kahramanların ana rolleri oynadığı tüm Maya masallarını kapsar. Maya sözlü geleneğinin diğer kısımları burada dikkate alınmaz.

İskoç mitolojisi, İskoçya tarihi boyunca ortaya çıkan, bazen birbirini takip eden nesiller tarafından detaylandırılan ve diğer zamanlarda reddedilen ve başka açıklayıcı anlatılarla değiştirilen mitlerin bir koleksiyonudur.

<span class="mw-page-title-main">Tibet mitolojisi</span>

Tibet mitolojisi, Tibet halkı tarafından aktarılan geleneksel ve dini hikâyelere atıfta bulunur. Tibet mitolojisi, esas olarak Tibet kültüründen kaynaklanan ulusal mitolojinin yanı sıra hem Tibet Budizmi hem de Bön Dininden gelen dini mitolojiden oluşur. Bu efsaneler genellikle sözlü olarak, ritüellerle veya heykeller veya mağara resimleri gibi geleneksel sanatlarla aktarılır. Ayrıca, tanrılardan ruhlara ve canavarlara kadar çeşitli farklı yaratıklar da Tibet mitolojisinde önemli bir rol oynamaktadır ve bu mitlerin bazıları ana akım Batı medyasına girmiştir, en dikkat çekici olanı ise İngilizce Abominable Snowman olarak bilinen Yeti'dir.

Saliş sözlü anlatıları, Britanya Kolumbiyası, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde Washington, Idaho ve Montana'da yaşayan Saliş dillerini konuşanların geleneksel anlatılarından oluşur. Bu gruplardaki birçok insanın her birinin kendi hikâyeleri vardır ve her hikâye anlatıcısı bunları kendi yöntemleriyle yorumlayabilir, ancak Saliş halklarının hikâyelerinin çoğu benzerdir ve temaları, karakterleri, tarihsel kökenleri paylaşır. Saliş halklarının sözlü geleneklerinin en eski tanımları, antropolog Franz Boas'ın suda topladığı Nuxalk mitolojisi koleksiyonlarıydı.

Pomo mitolojisi Pomo halkı tarafından kabul görmüş mitolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Miwok mitolojisi</span>

Miwok Yerli Amerikalılarının mitolojisi, dünya düzenlerinin mitleri, yaratılış hikâyeleri ve "varlıkların nasıl ortaya çıktığı" dır. Miwok mitleri onların ruhani ve felsefi dünya görüşlerini önerir. Miwok halkından derlenen birkaç farklı yaratılış öyküsünde, Coyote, bazen başka hayvanların yardımıyla dünyayı oluşturan ve insanları tüy veya dal gibi mütevazı malzemelerden yapan varlıktır, onu ataları ve yaratıcı tanrıları olarak görülüyordu.

<span class="mw-page-title-main">Yaratılış miti</span> dünyanın nasıl oluştuğuna ve insanların dünyada ilk nasıl yaşamaya başladığına dair sembolik anlatı

Yaratılış miti, dünyanın nasıl oluştuğunun ve insanların dünyada ilk kez nasıl yaşamaya başladığının sembolik bir anlatımıdır. Popüler kullanımda "mit" terimi genellikle yanlış veya hayal ürünü hikâyelere atıfta bulunurken o kültürün üyeleri genellikle yaratılış mitlerine değişen derecelerde gerçeklik atfeder. Anlatıldığı toplumda, bir yaratılış mitinin genellikle mecazi, sembolik, tarihsel veya kelimenin tam anlamıyla derin gerçekleri aktardığı kabul edilir. Her zaman olmasa da genellikle kozmogonik mitler olarak kabul edilir yani kozmosun düzeni bir kaos veya amorfluk durumuyla tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili mitolojisi</span>

Amerika'nın yerli halkları çok sayıda farklı kültürden oluşur. Her birinin kendi mitolojileri vardır ve bunların çoğu kültürel sınırlar ötesinde belirli temaları paylaşırlar. Kuzey Amerika mitolojilerinde ortak temalar arasında doğa ve hayvanlarla yakın ilişki ve çeşitli şekillerde tasavvur edilen Büyük Ruh inancı yer almaktadır.