İçeriğe atla

Ogier Ghislain de Busbecq

Ogier Ghislain de Busbecq (17. yüzyılda yapılmış bir gravür.)

Ogier Ghiselin de Busbecq (d. Comines (bugün Belçika ve Fransa) 1522 - ö. 1591-92), Türkçede sadece "Busbeke" olarak bilinir.[1] Avusturya Monarşisi için görev alan, 16. yüzyılda Kanunî Sultan Süleyman devrinde Alman imparatorunun elçisi olarak İstanbul'a gelen Flaman asıllı[1] diplomat. Aynı zamanda 16. yüzyıl İstanbulu hakkında en yetkin kaynaklardan biri olan Türk Mektupları adlı eseri yazmış ve bu suretle edebiyatta gezi mektupları türünün öncülerinden biri olmuştur. Ayrıca Türk lalesini Avrupa'ya tanıtan insan olarak da bilinir.

Hayatı

Günümüzde Kuzey Fransa topraklarında olan Bousbecque kenti şatosunda doğdu. Babası Georges Ghislain, annesi Catherina Hespiel'di. Günümüzde Güney Belçika'da olan Wervik ve Comines kentlerindeki okullarda ve Leuven kentindeki üniversitede eğitim gördü. Daha sonra o dönemin en üst eğitim kurumlarının bulunduğu İtalya'da Venedik başta olmak üzere birkaç farklı üniversitede eğitimini tamamladı ve kamu hizmetine girdi.

1552 yılında Avusturya arşidükü I. Ferdinand emrinde görevlendirildi. İki yıl sonra Avusturya adına İngiltere'ye gönderilerek İngiltere kraliçesi Mary Tudor ile İspanya prensi II. Felipe'nin evlilik törenine katıldı.

Busbecq'in bir sonraki görevi Avusturya'nın Osmanlı elçiliğiydi. 1547 yılında iki ülke arasında barış yapılmış, fakat Avusturya tarafı barışı tanımamıştı. Ancak yapılan savaşlarda 1551 de Erdel'in, 1552 Banat'ın Türkler tarafından fethi üzerine Ferdinand, Busbecq'i barışı yenilemek göreviyle İstanbul'a gönderdi.

1555 yılında İstanbul'a gelen Busbecq daha sonra Amasya'ya giderek burada bulunan I. Süleyman'ın huzuruna çıkmıştır. 6 ayla sınırlı bir barış antlaşması yapmayı başaran Busbuecq, Viyana'ya döndükten sonra 1556 yılında Ferdinand'ın daimi elçisi olarak İstanbul'a geldi ve 1562 yılına kadar görevini sürdürdü.[2] Busbecq ayrıca Ankara'da bulunduğu sırada Roma İmparatoru Oktavyanus'un anılarının (Res Gestae Divi Augusti) bir kopyasını da buldu.

Rüstem Paşa'nın sadrazamlığı sırasında başarılı olamayan Busbecq, Rüstem Paşa'dan sonra Semiz Ali Paşa'nın sadrazamlığı sırasında 1562 yılında barışı yenilemeyi başardı.[3]

Avusturya'ya dönen Busbecq 1563 yılında II. Maximilian tarafından şövalye edilmiştir. 1567 yılında saray baş mareşalliğine ve Maximilian'ın oğullarının kahyalığına atanmıştır. Aynı zamanda imparatorluk saray kütüphanesinin denetlenmesi görevini de üstlenmiştir. 1574-1591 yılları arasında Avusturya'nın Paris elçiliği görevinde bulundu. Fransa'da devam eden mezhep çatışmaları konusunda hükûmetine gözlem raporları hazırladı.[2]

Emekliliğini isteyerek doğduğu topraklara dönüş yolundaki Rouen sınırlarında Katolik Birliği çetelerince esir alınarak mallarına el konulmuş ancak malları iade edilerek serbest bırakılmıştır. Serbest bırakıldıktan bir süre sonra bazı kaynaklara göre 1591[2] ya da 1592 yılında ölmüştür.

Türk Mektupları

Türk Mektupları Turcicae epistolae, 1595 basımı

Busbecq Osmanlı İmparatorluğu' nda bulunduğu süre içinde dikkatli gözlemler yaptı ve gözlemlerini dostu olan Macar diplomat Nicholas Michault'a yazdığı (üçü İstanbul'dayken yazılmış) dört mektupta topladı.

Busbuecq'in din ayrılığının çok önemli olduğu ve savaş tedirginliğinin hüküm sürdüğü bir dönemde Osmanlı hakkındaki gözlemlerin çok adilane olması beklenemez. Mesela, Busbecq İran savaşlarından bahsederek, Avrupa'yı Osmanlı ile İran arasındaki savaşların kurtardığını öne sürmektedir. Buna rağmen mektuplar o dönemin ölçüleri içerisinde hayli tarafsızdır. Busbecq bazı eleştiriler yapmakla birlikte, beğendiklerini de ifade etmekten kaçınmamıştır. Ordunun disiplini, Türk hamamları ve Türklerin beden temizliğine verdiği önem Busbecq'i etkilemiştir. Busbuecq ayrıca Osmanlı' da kadının hukuki statüsünden de takdirle bahsetmektedir. Mesela, Busbecq Türk kadınının boşanma talebinde bulunabildiğini, bu yönüyle, Osmanlı'nın Avrupa'dan ileri olduğunu belirtmektedir.

Bu açıdan Türk Mektupları hem gezi edebiyatının ilk örneklerinden biri, hem de o dönem Osmanlı'sını anlatan önemli bir tarih belgesi niteliğindedir.

Türk lalesi

Busbecq ayni zamanda Anadolu topraklarındaki bitki yaşamını da incelemiştir. O dönemde Avrupalıların tanımadığı lale Busbecq'in ilgisini çekmiş ve Busbecq bu bitkinin soğanlarını dönemin önemli bir botanik uzmanı olan arkadaşı Charles de l'Ecluse'ye göndermiştir. Daha sonra Leiden üniversitesinde botanik profesörü olan de l'Ecluse de laleyi geliştirerek Hollandalılara tanıtmıştır.

Hollanda'da yaklaşık olarak 40 yıl içinde lale büyük beğeni toplamış ve 1636-1637 yıllarında lale soğanları astronomik fiyatlarla alıcı bulur hale gelmiştir. Bunu bir bakıma Hollanda'nın lale devri saymak mümkündür. Alexandre Dumas'ın Siyah Lale adlı romanı da Hollanda'daki lale devrine ilişkindir. (Ancak romanın konusu 1672 yılında geçmektedir.) Osmanlı İmparatorluğundaki lale devrimiz ise bundan hayli sonra 1718-1730 yılları arasındadır. Bu suretle, 16. yüzyılda Avrupa'ya giden lale 18. yüzyılda bu kez Avrupa'dan ithal edilmiş oldu.

Kaynakça

  1. ^ a b "BUSBEKE, Ootgeer Giselijn van". TDV İslâm Ansiklopedisi (mü'ellif: Semâvî Eyice). 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2024. 
  2. ^ a b c Osmanlı-Habsburg İlişkileri, IV/A-2-2.1.Dizi-Sayı 5, 1. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2013, Yusuf YILDIZ
  3. ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi, II. cilt. Ankara. s. 114. ISBN 975-16-0012-X. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Süleyman</span> 10. Osmanlı padişahı (1520–1566)

I. Süleyman, Osmanlı İmparatorluğu'nun onuncu padişahı ve 89. İslam halifesidir. Batı'da Muhteşem Süleyman, Doğu'da ise adaletli yönetimine atfen Kanûnî Sultan Süleyman olarak da bilinmektedir. 1520'den 1566'daki ölümüne kadar, yaklaşık 46 yıl boyunca padişahlık yapan ve 13 kez sefere çıkan I. Süleyman, saltanatının toplam 10 yıl 1 ayını seferlerde geçirmiştir. Süleyman böylece imparatorluğun hem en uzun süre hüküm süren hem en çok sefere çıkan hem de en uzun süre sefer yapan Osmanlı Sultanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sokollu Mehmed Paşa</span> 36. Osmanlı sadrazamı

Sokollu veya Sokullu Mehmed Paşa, I. Süleyman döneminde Osmanlı donanmasının Kaptan-ı Deryalığı ve yine I. Süleyman, II. Selim ve III. Murad dönemlerinde 14 yıl Osmanlı Devleti'nin sadrazamlığını yapmış Osmanlı devlet adamıdır. I. Süleyman'ın son sadrazamı olmuştur. Hem Osmanlı İmparatorluğu'nun zirvede bulunduğu dönemi simgelemesi itibarıyla hem de icraatları, projeleri ve kişiliği sayesinde en önemli Osmanlı sadrazamlarından biri kabul edilir. II. Selim'in damadı ve Esmehan Sultan'ın eşidir.

<span class="mw-page-title-main">Nevşehirli Damad İbrahim Paşa</span> 118. Osmanlı sadrazamı

Nevşehirli Damad İbrahim Paşa, III. Ahmed saltanatında, 9 Nisan 1718 - 1 Ekim 1730 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Türk asıllı Osmanlı devlet adamı. Oğuzlar'ın Beydilli boyuna mensup Boynuinceli aşiretindendir. İsmi Lale Devri ve Nevşehir ile özdeşleşmiştir. Enderundan yetişen sadrazamların on üçüncüsü ve Osmanlı sadrazamlarının yüz otuzuncusudur.

<span class="mw-page-title-main">III. Ahmed</span> 23. Osmanlı padişahı (1703–1730)

III. Ahmed divan edebiyatındaki mahlasıyla Necib, 23. Osmanlı padişahı, 102. İslam halifesi ve Lale Devri padişahıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rüstem Paşa</span> 33. Osmanlı sadrazamı

Rüstem Paşa, Kanuni Sultan Süleyman saltanatı döneminde 28 Kasım 1544 - 6 Ekim 1553 ve 29 Eylül 1555 - 10 Temmuz 1561 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Kara Ahmed Paşa,, Kanuni Sultan Süleyman döneminde 6 Ekim 1553 ile 28 Eylül 1555 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. I. Selim'in en küçük kızı ve Kanuni Sultan Süleyman'ın en küçük kız kardeşi Fatma Sultan'ın eşidir.

Semiz Ali Paşa, I. Süleyman saltanatı döneminde 1561-1565 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Köprülü Fazıl Ahmed Paşa</span> 90. Osmanlı sadrazamı

Köprülü Fazıl Ahmed Paşa veya Köprülüzade Fazıl Ahmed Paşa, Osmanlı Devleti'nde IV. Mehmed döneminde, 30 Ekim 1661 ile 3 Kasım 1676 tarihleri arasında on beş yıl dört gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Köprülü Mehmed Paşa'nın oğludur. Girit, Uyvar, Podolya, Kamaniçe fatihidir.

<span class="mw-page-title-main">Kara İbrahim Paşa</span> 92. Osmanlı sadrazamı

Kara İbrahim Paşa, IV. Mehmed saltanatında, 15 Aralık 1683 - 18 Aralık 1685 tarihleri arasında iki yıl dört gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Hekimoğlu Ali Paşa, I. Mahmud'un ve III. Osman'ın saltanat dönemlerinde, 12 Mart 1732-12 Ağustos 1735, 21 Nisan 1742-23 Eylül 1743 ve 15 Şubat 1755-18 Mayıs 1755 tarihleri arasında üç kez toplam beş yıl dört gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sadık Rıfat Paşa</span> Diplomat ve devlet adamı

Sadık Rıfat Paşa, iki kez Osmanlı Hariciye Nazırlığı yapmış diplomat ve devlet adamıdır.

Sokolluzade Lala Mehmed Paşa I. Ahmed saltanatı döneminde 26 Temmuz 1604 - 21 Haziran 1606 tarihleri arasında bir yıl on ay yirmi altı gün sadrazamlık yapmış ve devletin çeşitli kademelerinde hizmet vermiş bir Osmanlı devlet adamıdır. 1595 yılında dokuz gün sadrazamlık yapmış Tekeli Lala Mehmed Paşa ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rüstem Paşa Camii</span> İstanbulda bir cami

Rüstem Paşa Camii, İstanbul, Fatih ilçesi, Tahtakale semtinde Hasırcılar Çarşısı içinde yer alan cami.

Cafer Mustafa Sunullah Efendi ; Türk, Osmanlı devlet adamı, şair, müderris, kadı, kazasker ve şeyhülislam.

<span class="mw-page-title-main">II. Maximilian (Kutsal Roma imparatoru)</span> Bohemya, Macaristan ve Hırvatistan kralı ayrıca Kutsal Roma İmparatoru

II. Maximilian, 1562 yılından beri Bohemya kralı, 1563 yılından itibaren Macaristan ve Hırvatistan kralı ve 1564 yılından ölümüne kadar Kutsal Roma imparatoruydu. Habsburg Hanedanı'nın bir üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Türk Mektupları</span>

Türk Mektupları, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı'da elçilik yapan Avusturya diplomatı Ogier Ghiselin de Busbecq'in eseridir. Busbecq, Türk Mektupları'nda başta İstanbul olmak üzere Osmanlı ülkesi hakkında gözlemlerini aktarmaktadır. Bu eser, asırlardır Batı'nın 16. yüzyıl Osmanlı'sını tanımasına önayak olmuştur.

İstanbul Antlaşması, Avusturya Arşidüklüğü ile Osmanlı İmparatorluğu arasında 1 Haziran 1562 tarihinde İstanbul'da imzalanan antlaşma. Sekiz yıl geçerliliği olan antlaşmayla birlikte Avusturya Arşidüklüğü'nün Osmanlı İmparatorluğu'na yıllık 30.000 altın vergi vermesi ve her iki tarafın da birbirine saldırılmaması kabul edilmişti.

Silahdar Damat Dimetokalı Mehmed Paşa I. Mahmud saltanatında 9 Ocak 1736 - 6 Ağustos, 1737 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan-Osmanlı savaşları</span> 16. yüzyılda Macaristan İmparatorluğu ile Osmanlı İmparatorluğu arasında yapılan savaşlar

16. yüzyıla gelindiğinde Osmanlılar'ın Balkanlar'daki gücü giderek artarken, Macaristan Krallığı köylü isyanlarıyla giderek zayıflıyordu. II. Ulászló'nun ölümünden (1516) sonra dokuz yaşında tahta geçen II. Lajos döneminde Macaristan'a yönelik Osmanlı tehdidi yeniden yükseldi. Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman, 1521'de Belgrad'ı almasından sonra, 23 Nisan 1526 tarihinde başlayarak, 5 Ekim 1526 tarihinde sona eren ve "Engürüs Seferi" adı verilen 3. sefer-i hümayununda, Macar kuvvetlerinin son direnişi gösterdiği ve Macar kralı Lajos'un da yaşamını yitirdiği Mohaç Savaşı'nın ardından başkent Budin'e girerek bağımsız Macaristan Krallığı'na son verdi.

<span class="mw-page-title-main">1550-1562 Osmanlı-Alman Savaşı</span>

1550-1562 Osmanlı-Alman Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında Macaristan ve Erdel'in hakimiyeti konusundaki çekişme nedeniyle başlayan ve gerek Macaristan gerek Akdeniz'de büyük bir mücadeleye dönüştükten sonra karada ve denizdeki Osmanlı zaferleri üzerine 1555 ve 1559'daki iki ateşkesin ardından 1562 yılında İstanbul Antlaşması'yla sonuçlanan savaştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.