İçeriğe atla

Nusret Fişek

Nusret Fişek
Soldan sağa Nusret Fişek, babası Hayrullah Fişek ve kardeşi Hicri Fişek, 1933, Edirne
Doğum21 Kasım 1914(1914-11-21)
Sivas, Türkiye
Ölüm3 Kasım 1990 (75 yaşında)
Ankara, Türkiye
Defin yeriCebeci Asri Mezarlığı, Ankara
MilliyetTürk
MeslekTıp doktoru
Tanınma nedeniTürkiye'de halk sağlığı disiplinini kurması

Hasan Nusret Fişek[1][2] (21 Kasım 1914, Sivas - 3 Kasım 1990, Ankara), Türk hekimdir.

Türkiye'de Halk Sağlığı disiplininin kurucusu ve sosyalleştirilmiş sağlık hizmetlerinin mimarıdır. 1952'de doktorasını tamamlayan Fişek, Tıp Bilimleri Felsefe Doktoru olan ilk Türktür.

"Herkese sağlık ve eşit, nitelikli sağlık hizmeti" düşüncesinin savunucusu idi. Meslek hayatı boyunca Sağlık Bakanlığı Müsteşarlığı, Refik Saydam Hıfzıssıhha Okulu Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Toplum Hekimliği Enstitüsü Müdürlüğü, Türk Tabipleri Birliği Başkanlığı gibi görevler üstlendi. Türkiye'de sağlık hizmetinin ülkenin ücra köşelerine kadar yayılması; köylere ebe, ilçelere doktor, yardımcı sağlık personeli, gerekli araç ve gereç ulaştırılması için çalıştı.

Sağlık Müsteşarlığı döneminde "Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun" ile "Nüfus Planlaması Kanunu"'nun çıkarılmasını sağladı. Türkiye'de hızlı nüfus artışını sorununu ilk fark edenlerden birisi olan Fişek'in önderlik ettiği bir dizi araştırma; hızlı nüfus artışıyla sağlık, sosyal ve ekonomik sorunların bağlantısını kurarak ülkede nüfus artırıcı politikaların değiştirilmesine kaynaklık etmiştir.

Hacettepe Tıp Fakültesi'nin kurulmasında ve gelişmesinde katkıları oldu. Üniversite bünyesinde Toplum Hekimliği ve Nüfus Etütleri Enstitüleri'ni kurdu.

Hayatı

21 Kasım 1914'te Sivas'ta doğdu. Annesi Mukades Hanım, babası, Türk Kurtuluş Savaşı komutanlarından Tümgeneral Hayrullah Fişek'tir. 1932 yılında Kabataş Erkek Lisesi'ni, 1938 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni bitirdi.[3]

İlk resmî görev yeri Adana Sıtma Enstitüsü kurs tabipliği idi.[4] Askerlik görevinin ardından Sağlık Bakanlığı Merkez Hıfzısıhha Enstitüsü'nde Bakteriyoloji şubesi asistanı olarak çalışmaya başladı.[4] 1940 yılında eşi Perihan Hanım'la evlendi, bu evlilikten Kurthan Fişek ve Gürhan Fişek isminde iki oğlu oldu. Her iki oğlu da akademisyen olarak Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak çalışmıştır.

1941'de bakteriyoloji uzmanı olan Fişek, 1943'te Çiçek Aşısı Servisi uzmanlığına atandı. Bu yıllarda biyolojik standartların ve yerli aşı üretiminin geliştirilmesi ekibine başkanlık etti. 1945 yılında Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi uzmanlığı görevini üstlendi. 1946'da ABD'ye giderek John Hopkins Halk Sağlığı Okulu'nda sağlık yönetimi ve ilişkili disiplinler üzerine çalışmalar yaptı. 1952'de Harvard Üniversitesi'nden tıp bilimleri doktora derecesi aldı ve Tıp Bilimleri Felsefe Doktoru olan ilk Türk unvanını aldı. Yurda döndükten sonra Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya Enstitüsü'nde asistanlığa başladı. 1955'te biyokimya doçenti unvanını aldı ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından Biyolojik Standardizasyon bilirkişisi olarak görevlendirildi. 1958'de Ankara Hızısıhha Okulu'na Müdür olarak atandı.

Türkiye'de hızlı nüfus artışını sorununu ilk fark edenlerden ve bu konuda ilk harekete geçenlerden birisi oldu. 1958-1960 yıllarında, hızlı nüfus artışıyla sağlık, sosyal ve ekonomik sorunların bağlantısını kuran bir dizi araştırmaya önderlik etti ve araştırmaları nüfus artırıcı politikaların değiştirilmesine kaynaklık etti. 1960'lı yıllarda nüfus ve aile planlaması programlarının kadın sağlığı ve kadın hakları çerçevesinde ele alınması gerektiğini ortaya koydu. Nüfus planlaması konusunda toplumu ikna etmek üzere kapsamlı bir kampanya başlatarak, gazetelere onlarca yazı yazdı ve konuyla ilgili din yetkililerinin desteğini sağladı. Ayrıca gebeliği önleyici yöntemlerle ilgili halk eğitimi çalışmalarının hem kadınlara hem de erkeklere yönelik olarak yapılmasını sağladı.

1960 Darbesi'nin ardından Sağlık Bakanlığı Müsteşarlığı'na getirildi.[4] Kısa bir süre hem müsteşarlık görevini yürüttü, hem de Sağlık Bakanlığı'na vekalet etti. 1961 yılında kabul edilen 224 sayılı "Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun’un mimarı oldu. Millî Birlik Komitesi'nin yasa çıkarmaya yetkili olduğu son günün gecesinde çıkartılan yasa,[4] sağlık hizmetinin ülkenin ücra köşelerine kadar yayılmasını; köylere ebe, ilçelere doktor, yardımcı sağlık personeli, gerekli araç ve gereç ulaştırılmasını amaçlıyordu[3] 1960'lı yıllarda geniş bir hekim kesimini bu yasanın uygulanması için seferber etmeyi çalıştı.

1965 yılında müsteşarlıktan alındı.[3] Danıştay kararı ile görevine döndü; ancak tekrar görevden alınıp tekrar Danıştay kararıyla görevine döndükten sonra ekibiyle birlikte Sağlık Bakanlığı'nan ayrıldı. Ankara Üniversitesi Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi'nde çalışmaya başladı. 1966 yılında halk sağlığı profesörü unvanı aldı. Üniversitede "Toplum Hekimliği Enstitüsü" ile "Nüfus Etüdleri Enstitüsü"'nü kurdu ve yönetti.

"Nüfus Etüdleri Enstitüsü"'nde beş yıl müdürlük yapan Fişek; disiplinlerarası ilişkiler kurmak, insan yetiştirmek, sağlıklı bir veritabanı oluşturmak üzere çalışmalar yürüttü. Bu çalışmalarının yanı sıra ‘Nüfusbilim Sözlüğü’nün oluşturulmasına önayak olarak demografideki kavramlara Türkçe karşılıklar bulunması için katkılarda bulundu.

Toplum Hekimliği Enstitüsü'nü on beş yıl boyunca yönetti. 1966 - 1971 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi "Mezuniyet Sonrası Eğitim Fakültesi" Dekanlığı görevini de yürüten Fişek'in akademik yaşamındaki son görevi Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanlığı oldu. 1983 yılında emekliye ayrıldı.

1983-1990 yıllarında Türk Tabipler Birliği başkanlığı yaptı. İdam cezalarına ve ölüm cezalarının yerine getirilmesinde doktorlara görev verilmesine karşı çıktı; TBMM'de onay bekleyen kesinleşmiş ölüm cezası kararlarının yerine getirilmesini engellemekte önemli bir rol oynadı.[5] İşkencelere karşı çıkarak cezaevlerinde yaşanan sorunlarla yakından ilgilendi.[5]

Nüfusbilim alanındaki çalışmaları nedeniyle Michigan Üniversitesi 150. yıl ödülüne, sağlığın sosyalleştirilmesi alanındaki çalışmaları nedeniyle İngiliz Kraliyet Akademisi üyeliğine layık görüldü.

Nükleer Tehlikeye Karşı Barış ve Çevre İçin Hekimler Derneği, Atatürkçü Düşünce Derneği ve İnsan Hakları Derneği kurucuların arasında yer aldı.

1988 yılında kansere karşı zakkum uygulamasına şiddetle karşı çıktı; kanserli hasta ve yakınlarıyla, otlarla geleneksel (halk) ilaçlarından yardım uman belirli bir toplum kesiminin tepkisini çekti.[5]

Yaşamının son döneminde insan hakları sorunları ve tıp meslek ahlakı konuları ile çok yakından ilgilendi.

3 Kasım 1990'da prostat kanseri nedeniyle öldü.

Bilime hizmetleri nedeniyle 1993 yılında TÜBİTAK Hizmet Ödülü'ne layık görüldü.

Kaynakça

  1. ^ "Nusret Fişek'in Nüfus Hüviyet Cüzdanı". 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022. 
  2. ^ "Evlenme Cüzdanı – 2". 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022. 
  3. ^ a b c Erşin, Tamer Arda. "Hekimlik abidesi Nusret Fişek". www.evrensel.net/. Evrensel Basın Yayım, 3 Kasım 2016. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2017. 
  4. ^ a b c d "Prof. Dr. Nusret Fişek'in Yaşam Öyküsü". www.istabip.org.tr. Istanbul Tabip Odası web sitesi, 18 Ağustos 2010. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2017. 
  5. ^ a b c Şahinaya, Yasemin. "Tıp bilimleri felsefe doktoru Nusret Hasan Fişek". www.sdplatform.com/. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Bilimi Platformu web sitesi, 1 Ekim 2007. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2017. 

Dış bağlantılar

Siyasi görevi
Önce gelen:
Nusret Karasu
Türkiye Sağlık Bakanı
25 Ağustos 1960 - 5 Eylül 1960
Sonra gelen:
Salih Ragıp Üner
Hükûmet görevi
Önce gelen:
Alaaddin Erkmen
Türkiye Sağlık Bakanlığı Müsteşarı
Aralık 1962 - Şubat 1966
Sonra gelen:
Faruk İlker
Önce gelen:
İbrahim Şevki Atasagun
Türkiye Sağlık Bakanlığı Müsteşarı
15 Temmuz 1960 - Ocak 1962
Sonra gelen:
Alaaddin Erkmen

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eskişehir Osmangazi Üniversitesi</span> Eskişehirde kurulu devlet üniversitesi

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir'deki bir devlet üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Aydın Adnan Menderes Üniversitesi</span> Aydında kurulu devlet üniversitesi

Aydın Adnan Menderes Üniversitesi (ADÜ), 1992 yılında Aydın'da kurulmuş olan bir devlet üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Okan Üniversitesi</span> İstanbulda kurulu vakıf üniversitesi

İstanbul Okan Üniversitesi, İstanbul'un Tuzla Akfırat'ta bulunan bir vakıf üniversitesidir. 1999 yılında Bekir Okan tarafından kurulmuştur ve 2003-2004 akademik yılında eğitim-öğretime başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aile hekimliği</span> tıbbi uzmanlık dalı

Aile hekimliği, bir tıp disiplinidir. Diğer tıp branşları gibi kendine özgü bir eğitimi, uygulaması ve araştırma konuları bulunan, dahili tıp bilimleri içinde değerlendirilebilinen klinik bir branştır. Çocuk, genç ve yaşlı tüm bireylere hem koruyucu hem de tedavi edici sağlık hizmetleri sunan bir tıp uzmanlık dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Halk sağlığı</span> örgütlü çabalar ve toplumun ve bireylerin bilinçli tercihleri yoluyla sağlığın teşvik edilmesi

Halk sağlığı; toplumun, kuruluşların, toplulukların ve bireylerin organize çabaları ve bilinçli seçimleri yoluyla yaşamı uzatan, yaşam kalitesini iyileştiren, "hastalıkları önleme bilimi ve sanatı" olarak tanımlanmıştır. Organize edilmiş toplum faaliyetleri sonunda, çevre-sağlık koşullarını düzelterek, kişilere sağlık bilgisi vererek, bulaşıcı hastalıkları önleyerek, hastalıkların erken teşhis ve tedavisini yapacak bir sağlık örgütünü kurarak, toplumsal faaliyetleri her kişiye sağlığını sürdürebilecek bir yaşam düzeyi sağlayacak şekilde hastalıklardan korumayı, yaşam sürelerini uzatmayı, beden sağlığı ile çalışma gücünün artırılmasını sağlamayı amaçlayan bir bilimdir. Bu yöntem modern tıbbı ve hastaneleri destekleyerek iş yükünü hafifletir. Aynı zamanda salgın hastalıkların önlenmesi ve durdurulmasını sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Füsun Sayek</span> Türk doktor

Füsun Sayek, Türk Tabipleri Birliği başkanlığını yapmış göz tabibi. İskender Sayek'in eşidir. Siyasetçi, ekonomist Selin Sayek Böke'nin annesidir.

<span class="mw-page-title-main">Nevzat Eren</span>

Prof.Dr.'Nevzat Eren', Türk Doktor.

<span class="mw-page-title-main">Fişek Enstitüsü</span>

Fişek Enstitüsü, merkezi Ankara'da bulunan, ulusal düzeyde iş sağlığı ve güvenliği alanlarında faaliyet gösteren bir sivil toplum kuruluşu'dur.

Nusret Karasu Türk tıp doktoru, akademisyen, asker ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi</span> Ankarada kurulu devlet üniversitesi

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi (AYBÜ), eski adıyla Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara'nın beşinci devlet üniversitesi. 27648 Sayı ve 21 Temmuz 2010 tarihli T.C. Resmî Gazete'de yayımlanan karar uyarınca, 7 fakülte, 1 yüksekokul ve 4 enstitü ile 1 konservatuvarla kurulmuş, 2011-2012 Öğretim yılında öğrenci alımına başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şifa Üniversitesi</span> Türkiyede bir üniversite

Şifa Üniversitesi, Türkiye Tabipler Vakfı (TÜTAV) tarafından kurulan ve İzmir'de faaliyet göstermiş vakıf üniversitesi.

<span class="mw-page-title-main">Üsküdar Üniversitesi</span> İstanbulda kurulu vakıf üniversitesi

Üsküdar Üniversitesi, Prof Dr. Nevzat Tarhan öncülüğünde İnsani Değerler ve Ruh Sağlığı Vakfı tarafından 2011 yılında İstanbul'da kurulmuş olan bir vakıf üniversitesidir.

Bengi Semerci, profesör doktor unvanı bulunan Türk psikiyatrist, hekim, akademisyen ve yazar.

Tandoğan Tokgöz, Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Ratip Kazancıgil</span>

Ratip Kazancıgil, Türk tıp doktoru, tarih araştırmacısı ve akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Lokman Hekim Üniversitesi</span> Ankarada kurulu vakıf üniversitesi

Lokman Hekim Üniversitesi (LHÜ), Sevgi Vakfı tarafından 2017 yılında Ankara'da kurulmuş vakıf üniversitesidir. Lokman Hekim Üniversitesi akademik faaliyetlerine 2018-2019 eğitim öğretim yılında başlamıştır. 2022-2023 Eğitim döneminde 4015 öğrencisi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi</span> Afyonkarahisarda kurulu devlet üniversitesi

Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi (AFSÜ), sağlık temalı bir üniversite olarak 18 Mayıs 2018 tarihinde Afyon Kocatepe Üniversitesi'ne bağlı sağlık eğitimi veren fakülteler ve meslek yüksekokullarının birleştirilmesiyle Afyonkarahisar'da kurulmuştur. AFSÜ, Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu'nun katılımıyla açılmıştır. AFSÜ dört fakülte, üç meslek yüksekokulu ve lisansüstü eğitim enstitüsü ile sağlık temalı eğitim veren üniversitedir.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Medipol Üniversitesi</span> Ankarada kurulu vakıf üniversitesi

Ankara Medipol Üniversitesi; Ankara'da Türkiye Eğitim, Sağlık, Bilim ve Araştırma Vakfı tarafından 2018 yılında kurulmuş vakıf üniversitesidir.

Ferhunde Özbay feminist, sosyolog, demograf, akademisyen.

Kayıhan Pala, Tıp doktoru, akademisyen ve siyasetçi. 28. dönem Cumhuriyet Halk Partisi Bursa milletvekilidir.