İçeriğe atla

Nureddin Zaza

Nureddin Zaza
Kişisel bilgiler
Doğum 15 Şubat 1919
Maden, Elazığ, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 7 Kasım 1988 (69 yaşında)
Bussigny, Lozan, İsviçre
Partisi Suriye Kürdistan Demokrat Partisi (1957–1963)
Bitirdiği okul Lozan Üniversitesi

Nureddin Zaza (15 Şubat 1919, Maden, Elazığ — 7 Kasım 1988, Lozan, İsviçre) Kürt siyasetçi, yazar ve şair. Suriye Kürdistan Demokrat Partisi'nin kurucu ortağı ve Paris Kürt Enstitüsü'nün kurucu üyesi olan Zaza, Kürt milliyetçisi parti Hoybun'un üyesiydi.[1]

Hayatı

1919'da , Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasından önceki yıllarda Kürt kasabası Maden'de[2] orta sınıf bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi, babası ve erkek kardeşinin Şeyh Said ve Ağrı ayaklanmalarını destekledikleri için Atatürk rejimi tarafından tutuklandığını gördü. 1930'da kardeşi Ahmed Nafız Zaza ile birlikte Suriye'ye sürgüne gönderildi.[3] Orada kardeşler Bedir Han ailesinden destek buldu.[4]

İngiliz Irak'ında bir yıl hapiste kaldıktan sonra çalışmaları için Beyrut'a ve ardından İsviçre'ye gitti. İsviçre'de ayrıca Suriye'ye dönmeden önce Avrupa'daki Kürt öğrenciler için bir dernek kurdu. Suriye'de Osman Sabri ile birlikte bir parti programı hazırladı,[5] 1957'de Suriye Kürdistan Demokratik Partisi'nin (KDPS) kuruluşunda yer aldı[3] ve 1958'de başkanı oldu.[6] Ayrıca Bedir Han kardeşlerin Hawar dergisinde[3] yazdı ve Kürt dilinin modernleşmesine katkıda bulundu.[7][8] Zaza da Hoybun üyesiydi ve bu dönemde Kamuran Ali Bedirhan ile birlikte bir radyo programı yayınladı.[9][10] Eylül 1962'de, Irak'taki Kürt ayaklanmasını desteklemekle suçlanarak Suriye makamları tarafından kısa bir süre tutuklandı.[11] 1965'te tekrar hapse atıldıktan ve yoğunlaşan Türk tehditlerinden sonra, Zaza Temmuz 1970'te İsviçre'ye kaçtı.

Zaza, Emmanuel Mounier üzerine tezini 1955'te Lozan Üniversitesi'nde yazdı.[12] Zaza'nın erkek kardeşi Suphi Ergene, 1954'ten 1957'ye kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Demokrat Parti'nin Elazığ ilçesini temsil eden milletvekiliydi.[13][14]

Ölümü

Nureddin Zaza, 7 Kasım 1988'de Kanserden 69 yaşında hayatını kaybetti. Lozan'daki Bois-de-Vaux mezarlığına gömüldü.

Seçilmiş edebiyat

Kaynakça

  1. ^ "Institut kurde de Paris – bulletin de liaison et d'information" (PDF) (Fransızca) (43–44–45). Paris. 1988. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Mart 2020. 
  2. ^ Gérard Chaliand (1994). The Kurdish Tragedy. Zed Books. s. 85. ISBN 9781856490993. Erişim tarihi: 26 Mart 2020. 978185649099  Yazar eksik |soyadı1= (yardım)
  3. ^ a b c Gorgas, Jordi Tejel (2007), 134
  4. ^ Henning (2018). Narratives of the History of the Ottoman-Kurdish Bedirhani Family in Imperial and Post-Imperial Contexts: Continuities and Changes. University of Bamberg Press. ss. 535-536. ISBN 978-386309-551-2.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  5. ^ The Kurds of Syria: Political Parties and Identity in the Middle East (İngilizce). Bloomsbury Publishing. 2014. s. 74. ISBN 978-1-78076-563-1.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  6. ^ Allsopp, Harriet (2014), p.75
  7. ^ Ecrivains en prison (Fransızca). Labor et Fides. 1997. s. 246. ISBN 9782830908756. 
  8. ^ Özlem Belçim Galip (2015). Imagining Kurdistan: Identity, Culture and Society. Bloomsbury Publishing. s. 41.  Yazar eksik |soyadı1= (yardım)
  9. ^ "Nureddîn Zaza zerrê kurdan de yo". Yeni Özgür Politika (Kürtçe). 7 Ekim 2015. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020. 
  10. ^ Martin Strohmeier (2003). Crucial Images in the Presentation of a Kurdish National Identity: Heroes and Patriots, Traitors and Foes. Brill. s. 175. ISBN 9789004125841.  Yazar eksik |soyadı1= (yardım)
  11. ^ Michael M. Gunter (2014). Out of Nowhere: The Kurds of Syria in Peace and War. Londra: Oxford University Press. s. 26. ISBN 9781849044356. Erişim tarihi: 26 Mart 2020.  Yazar eksik |soyadı1= (yardım)
  12. ^ "Zaza 101 yaşında". Yeni Özgür Politika. 15 Ocak 2020. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020. 
  13. ^ Mehmet Ö. Alkan (2018). "1945–1960 Arası 1946, 1950, 1954 ve 1957 Genel Seçimlerinde Doğu'da DP-CHP Rekabeti" (PDF). Kırklareli University: 5. 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Mart 2020. 
  14. ^ Erol Tunçer / Bülent Tunçer. "Meclis Aritmetiğinde Yaşanan Değişim (1943–1960)" (PDF). TESAV. s. 89. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020.  Yazar eksik |soyadı1= (yardım)

Daha fazla okuma

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Celadet Ali Bedirhan</span> Kürt dilbilimci

Celadet Ali Bedirhan, Kürt milliyetçisi dilbilimci, yazar, diplomat ve siyasetçi. Öğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamlamıştır. Daha sonra Münih Ludwig Maximilian Üniversitesinde doktorasını tamamlamıştır. Kürt milliyetçi örgütü Hoybun'un ilk başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kurmançlar</span> Etnik bir Kürt grubu

Kurmançlar veya Kurmanclar, Kürtçenin Kurmanci lehçesini konuşan Kürtlere denir. Kurmanci ile Zazacanın diğer adı Kırmançça birbirine karıştırılmamalıdır.

Almanya'daki Kürtler, Almanya'ya yakın tarihte göç eden Kürtlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Paris Kürt Enstitüsü</span> 1983te Pariste kurulan kültürel bir vakıf

Paris Kürt Enstitüsü, Paris'te bulunan, Kürt dilini ve kültürünü araştırmayı amaçlayan enstitüdür. 24 Şubat 1983 tarihinde Kürt sinema sanatçısı Yılmaz Güney, şair Cigerxwîn ve dilbilimci Abdurrahman Şerefkendi tarafından kurulmuştur. 1993 yılında vakıf olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı Cumhuriyeti</span> Türkiye topraklarında kurulan kısa ömürlü De facto devlet

Ağrı Cumhuriyeti, Ağrı Kürt Cumhuriyeti veya Ağrı Millî Hareketi, Ağrı isyanları sırasında Türkiye'nin kuzeydoğu bölgesinde Hoybun Merkez Komitesi tarafından ilan edilen; fakat hiçbir devlet tarafından tanınmayan Kürt yönetimi.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Kürtleri</span> Türkiyede yaşayan Kürtler

Türkiye Kürtleri, Türkiye sınırları içinde yaşayan ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan en büyük ikinci etnik ve kültürel gruptur. Çeşitli tahminlere göre Kürtler, Türkiye nüfusunun %15 ila %20'sini oluşturmaktadırlar ve toplam sayıları 12,5 milyon ila 15 milyon arasındadır. Yoğun olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olmakla birlikte, ülkenin çeşitli illerinde Kürtler yaşamaktadır. Bazı Kürtler tarafından bu bölgeler Kuzey Kürdistan olarak adlandırılsa da, bu adlandırma çeşitli tartışmalara sebep olmakta ve resmî olarak kabul edilmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kürt milliyetçiliği</span> siyasal ideoloji

Kürt milliyetçiliği, Kürtlerde, halk olma bilincinin kültürel ve siyasal eyleme yönlendirilmesini ifade eden kavramdır. Kürtlerin çoğunluk olduğu toprakları Kürdistan olarak tanımlayan ve bağımsız bir Kürt devleti kurulmasını savunan siyasi hareket olmakla birlikte, Kürtlerin yaşadıkları topraklarda diğer etnik gruplar ile eşit haklara sahip olmasını, Kürtçenin resmî dil ve eğitim dili olmasını savunan siyasi görüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kürt müziği</span> Kürtlerin müziği

Kürt Müziği, Kürt dillerinde yapılan müzikleri ifade eder. Kürt müziğinin ilk çalışması, ünlü Ermeni rahip ve besteci Gomidas Vartabed tarafından 1903'te topladığı on iki Kürt melodisinden oluşan "Chansons kurdes transcrites par le pere Komitas" adlı eseridir. Etnik Ermeni Karapetê Xaço, 20. yüzyıl boyunca birçok geleneksel Kürtçe melodiyi kaydederek ve icra ederek korudu. 1909'da Bilgin İsya Joseph, Yezidilerin müzik pratiğini, müzisyen benzeri kawâl figürleri ve azınlık tarafından kullanılan enstrümanlar da dahil olmak üzere belgelediği "Yezidi çalışmaları" adlı eserini yayınladı.

<i>Kürt Çoban</i>

Kürt Çoban veya orijinal Kürtçe ismiyle Şivanê Kurmanca ya da Şivanê Kurd, Erebê Şemo tarafından Latin alfabesi kullanılarak yazılan, 1935 yılında yayımlanan ilk Kürtçe roman. Sovyetler Birliği'nde Kürtleri konu alır.

Kürt karşıtlığı veya Kürdofobi, Kürt diline, Kürt kültürüne ve Kürt halkına karşı duyulan nefret, ön yargı, düşmanlık, aşağılama ve benzeri duygulardan beslenen ırkçılıktır. Kürt halklarının yaşadığı Türkiye, İran, Irak ve Suriye gibi yoğunluklu olarak Kürt azınlığa ev sahipliği yapan belli başlı ülkelerin yürüttüğü yasak ve asimilasyon politikalarında ve bu politikalara bağlı olarak medyada ve günlük yaşamda Kürt karşıtlığına rastlanması şeklinde tanımlanır.

Zaza-Gorani dilleri, Kuzeybatı İran dillerinin Zaza dili ve Gorani dillerinden oluşan dilbilimsel bir genetik alt grubudur. Zaza-Gorani dilleri dil biliminde Hint-Avrupa dil ailesinin İranî diller grubunun Kuzeybatı İran dillerinin alt grubu olarak sınıflandırılmaktadır. Zaza-Gorani dilleri Zazaca, Goranice, Bacelan Dili, Sarli Dili ve Şebek Dili'ni kapsar ve Kürt dillerinden farklıdır. Dil bilimciler Jost Gippert ve LeCoq Beluçça ve Sengserceyi de aynı alt gruba ait saymış ve bu Zaza-Gorani dilleriyle birlikte bu gruba tarihi Hyrkania bölgesini anımsatan Hyrkan dilleri grubu adını vermiştir. Dil bilimci Ludwig Paul'a göre ise bu diller Kürtçeden ayrı olup ölü bir İran dili olan Eski Azericenin yanı sıra Talişçeye de daha yakındırlar. Hazar Denizi kıyısında konuşulan Kuzeybatı İran dilleri ile aralarında da dilbilgisi ve sözcük dağarcığı bakımından önemli benzerlikler bulunur.

Roger Lescot (1914–1975), Kürt dili üzerine yaptığı araştırmalarla tanınan Fransız oryantalist ve diplomattı.

<span class="mw-page-title-main">Abdurrahman Kasımlı</span> Kürt politikacı

Abdurrahman Kasımlı, Kürt siyasetçi ve Kürt lider. Kasımlo, 1973-1989'a kadar İran Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP-İ) Genel Sekreterliğini yapmıştır.

Beytüşşebap İsyanı, Türkiye Cumhuriyeti'ndeki ilk Kürt isyanıydı. İsyan, Cibran aşiretinden Halid Bey Cibran tarafından yönetildi. İsyana İhsan Nuri, Yusuf Ziya Bey ve Kürt Fuad Paşa'nın bulunduğu diğer önemli komutanlar da katılmıştır. 3 Mart 1924'te halifeliğin kaldırılması, Kürt kimliğine yönelik baskıcı Türk politikaları, Kürtçenin halka açık olarak kullanılmasının ve öğretilmesinin yasaklanması ve Kürt toprak sahiplerinin ve aşiret reislerinin ülkenin batısında yeniden yerleştirilmesi isyanın başlıca nedenlerindendir. Türk ordusunun çok sayıda subayı isyancılara destek vermek için firar etti. İsyan, Ağustos 1924'te Beytüşşebap garnizonunun Türk hükûmetine karşı ayaklanmasıyla başladı. İsyan başarısız oldu ve başladıktan kısa bir süre sonra sona erdi. Yusuf Ziya Bey, 10 Ekim 1924'te tutuklandı ve bildirildiğine göre Halid Bey Cibran'ı da isyana karışmakla suçladı. Halid Bey Cibran Aralık 1924'te Erzurum'da yakalandı. Her ikisi de Bitlis'te askeri mahkemeye çıkarıldı. İsyan bastırılmış olsa da, bir başka Kürt ayaklanması, Şeyh Said İsyanı kısa bir süre sonra patlak verecekti.

Kamuran Ali Bedirhan, Kürt milliyetçisi, avukat, yazar ve siyasetçi. Lise öğrenimini Galatasaray Lisesinde gördü. Bir süre İstanbul'dan ayrıldıktan sonra tekrar geri dönüp İstanbul Üniversitesinde Hukuk okudu. Kürdistan Teali Cemiyetinin kurucuları arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Emin Ali Bedirhan</span>

Emin Ali Bedirhan Kürt politikacı. Kürt Dayanışma ve Terakki Cemiyeti'nin kurucu üyesi ve Kürdistan Teali Cemiyeti'nin başkan yardımcısıydı.

<span class="mw-page-title-main">Süreyya Bedirhan</span>

Süreyya Bedirhan, Bedirhan Bey'in soyundan gelen ve Bedirhan ailesinin bir üyesi olan bir Kürt prensiydi. Kürt bağımsızlığının etkili bir destekçisi, gazeteci ve yazardı. Eserleri, Bletch Chirguh müstear adıyla da bilinir. Bedirhan ailesinin diğer üyeleri gibi, İslam'ın Kılıcı ve İslam peygamberi Muhammed'in generali ve arkadaşı Halid bin Velid'in soyundan geldiğini iddia etti.

Arap Kemeri, Suriye Baas hükümetinin Haseke Valiliği'nin kuzeyindeki Kürt bölgelerini Araplaştırma projesidir. Projenin temel amacı bölgenin etnik yapısını Araplar lehine çevirmek ve diğer etnik grupların, özellikle de Kürtlerin aleyhine çevirmekti. Proje Esad Gölü'nün oluşturulması ile yerlerinden edilen Arapların Kürt bölgelerine yerleştirilmesiyle arazilerin ele geçirilmesini içeriyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.