Nureddin (unvan) - Turkipedia

Nureddin, Kırım Hanlığı'nda kalgay adaylarına verilen ad.

Kalgay, Kırım Hanı'nın resmî veliahtı olurken, Nureddin ise kalgayın birinci, Kırım Hanı'nın ise ikinci resmi veliahtıydı.

Etimoloji

Arapça'dan gelen Nureddin, dinin ışığı ya da ilahî ışık anlamına gelmektedir.

Nureddinlik kurumunun ortaya çıkışı

Kırım Hanlığı’nda Han ve Kalgaydan sonra gelen üçüncü mevki olan Nureddin müessesesi (aynı zamanda ilk Nureddin de olan) II. Saadet Giray'ın atalığını yapan Nogay Nureddin’e ithafen teşkil edilip bu şekilde anılmaya başlandı.^[1]

Kırım Hanı II. Mehmed Giray (1577-1584) oğlu Saadet Giray'ı kalgay olarak belirlemek istemesine rağmen henüz hayattaki kardeşi Alp Giray’ı bu makama tayin etmek durumunda kalınca, oğlunu da Nureddin unvanıyla ikinci veliaht olarak atadı. Sonradan gelenek haline gelen bu uygulamada da Nureddin olarak atanacak veliahtlar için de Osmanlı başkentinin muvafakatının alınması gerekmekteydi.^[2]

Ayrıca bakınız

Kırım Hanlığı
Kırım Hanları listesi

Kaynakça

^ "Kırım Hanlığının Kuruluşu ve Osmanlı Himayesinde Yükselişi", Muzaffer Ürekli, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul (1987), s.136
^ "Kırım Hanlığı'ndaki Kalgaylık ve Nureddinlik Üzerine Bir İnceleme", Furkan Can Tosun, Ege Üniversitesi, İzmir (2022), s.36

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Mengli Giray</span>

I. Mengli Giray 15. yüzyıl sonlarında 1467; 1469-1475 ve 1478-1515) dönemlerinde üç kez Kırım Hanlığı tahtına oturdu.

Şahin Giray, 47'nci ve son Kırım hanıdır. Birinci hanlık dönemi 1777-1781 ve ikinci hanlık dönemi ise 1782-1783 yılları arasında gerçekleşmiştir.

Kırım Hanlığı veya Taht-i Kırım ve Deşt-i Kıpçak, 1441-1783 yılları arasında Kırım'da hüküm sürmüş Kırım Tatar devletiydi. Altın Orda Devleti'nin yerini alan dört Hanlıkların en uzun süre hüküm süreni idi. Bazı kaynaklarda 1475'ten 1774 yılında Küçük Kaynarca Antlaşması'nın imzalanışına kadar Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı kaldığı belirtilmektedir.

I. Selim Giray, Kırım Tatar hanı. 1671-1678, 1684-1691, 1692-1699, 1702-1704, yılları arasında olmak üzere dört kez Kırım tahtında bulunmuştur.

Kalgay, Kırım Hanlığı'nda veliahda verilen unvan.

Giray Hanedanı ya da Âl-i Cengiz, Kırım hanlarının mensubu bulunduğu hanedanın adı. 'Cengiz Han'ın soyundan gelen Giray Hanedanı'nın kurucusu olarak 1449 tarihi temel alınır ve kurucusu I. Hacı Giray Han kabul edilir. Cengiz Han geleneğinden gelen Altın Ordu Hanlığının, Kazan Hanlığı ve Kırım Hanlığı olarak bölünmesi üzerine, 'Giraylar' tarih sahnesine çıkar. Giraylar'dan seçilen hükümdar 'Han' unvanını taşır. Hanlığın merkezi bu gün Ukrayna sınırları içerisinde kalan, Kırım'ın Bahçesaray şehridir. Bahçesaray'da bulunan ve günümüze kadar korunabilen Hansaray hanların yönetim merkezidir. Hanedanda, Han'dan sonra tahta geçecek veliaht Kalgay unvanına sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">I. Mehmed Giray</span> 1515-1523 arasında Kırım hanı

I. Mehmed Giray, 1515-1523 döneminde sekiz yıl Kırım Hanlığı yapmıştır.

I. Gazi Giray, 1523-1524 yılları arasında altı ay hüküm süren Kırım hanıdır.

I. Saadet Giray, 1524 ile 1532 yılları arasında sekiz yıl Kırım Hanı olarak hüküm sürmüștür.

II. Mehmed Giray veya Semiz Mehmed Giray, 1577 ila 1584 yılları arasında hüküm süren Kırım hanı.

II. İslam Giray, 1584 ila 1588 yılları arasında hüküm süren Kırım hanıdır.

II. Saadet Giray, Kırım Hanı. Doğum tarihi belli değildir. Ölümü 1587) – Türk kaynaklarına göre han olarak kabul edilmemekle birlikte, babası II. Mehmet Giray'ın 1584 yılında tahtan Sultan III. Murat tarafından azli üzerine iktidar mücadelesi vermiştir. II. Mehmet Giray'ın Vezir Özdemiroğlu Osman Paşa ile ters düşmesi sonrası yaşanan olaylar sonucunda, II. Mehmet Giray'ın Konya'da bulunan kardeşi II. İslam Giray, Sultan III. Murat tarafından Kırım Hanlığına getirilmiştir. II. Saadet Giray tahta geçen amcasına savaş açmış, ilk planda başarılı olmasına karşın, Osmanlı desteğine sahip olan II. İslam Giray mücadeleyi kazanmıştır. Kırım'dan kaçmak durumunda kalan II. Saadet Giray Kafkasya'nın kuzeyine geçerek Nogaylara sığınmıştır. Bir süre Astrahan ve Dağıstan'da yaşadıktan sonra ölmüştür.

I. Fetih Giray , 1557-1596 Kırım Hanı. 1596 yılında kısa süreli han olmuştur.

Toktamış Giray (1589-1608), Kırım Hanı. 1607 ile 1608 arasında bir yıl kadar hanlık yaptı.

Canıbek Giray, Kırım hanı. 1568- 1636 yılları arasında yaşamıştır. 1610-1623, 1624 ve 1628-1635 yılları arasında üç kez hanlık yapmıştır. Ancak, 1624 yılında filen tahta oturması III. Mehmet Giray'ın isyanı nedeni ile mümkün olmadığından, iki kez hanlık yaptığı kabul edilmiştir. Hanlığı I. Ahmet, I. Mustafa,II.Osman ve IV. Murat dönemlerine rastlar. I. Devlet Giray Han'ın torunudur.

II. Devlet Giray, Kırım Hanı. 1699-1702 ve 1709-1713 yılları arasında olmak üzere iki kez Kırım Hanlığı yaptı. Hanlık dönemi iki kez toplamda 8 yıl 5 aydı.

II. Hacı Giray Kırım hanı. 1648 yılında Kırım'da doğdu. Kalgay Kırım Giray'ın oğludur.

III. Gazi Giray 1704'ten 1707'ye kadar hüküm süren bir Kırım Hanlığı Hanıdır. Babası I. Selim Giray'dır. Ağabeyi II. Devlet Giray tarafından Kalgay atandıktan sonra arkasından komplo kurdu. Osmanlılar tarafından Rodos'ta eğitim almadan önce Edirne'ye sığındı. III. Gazi Giray babasının ölümünden sonra Ocak 1704'te Osmanlı tarafından han olarak atandı ve 1707'ye kadar tahtta kaldı.

Kırım Seferi, Osmanlı İmparatorluğu'nun isyan eden Kırım Hanı II. Mehmed Giray'ı cezalandırmak, Kırım Hanlığı'nda hakimiyetini tesis etmek ve yeni Han II. İslam Giray'ı tahta çıkarmak amacıyla 1584 yılında düzenlediği iki askerî harekât.

Kırım Seferi, 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı ve Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'nda evre.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.