İçeriğe atla

Nur Ali Halife İsyanı

Kontrol Edilmiş
Nur Ali Halife İsyanı
Tarih1512-1515
Bölge
Sonuç Nur Ali Halife öldürüldü ve isyan bastırıldı
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu Kızılbaşlar
Komutanlar ve liderler
Yularkıstı Sinan Paşa  (ölü)[1][2][3]
Bıyıklı Mehmed Paşa
Nur Ali Halife  (ölü)


Nur Ali Halife İsyanı, Rumlu Nur Ali Halife'nin Şah İsmail'in emriyle Safevi Devleti'ne, Kızılbaşlardan asker toplamak için çıkardığı isyandır.[4]

İsyanın gelişmesi

Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu karışıklıktan faydalanmak isteyen Şah İsmail, hizmetine gelememiş olan Kızılbaşları asker olarak toplaması için Nur Ali Halife'yi Osmanlı ülkesine gönderdi. Şebinkarahisar'a gelen Nur Ali Halife, Şah İsmail'in emrini her tarafa duyurdu. Bunun sonucunda aileleriyle beraber üç-dört bin sipahi toplandı.[5] Boşalan köyler Osmanlı tahrir kayıtlarında geçer.[6]

Nur Ali Halife yeni katılan Kızılbaşlarla birlikte Malatya üzerine yürüyüp şehri aldı ve sonrasında Tokat üzerine yürüdüler. Tokat ahalisi Nur Ali Halife'ye bağlılıklarını bildirdiler. Tokat'ta Şah İsmail adına hutbe okundu. Nur Ali Halife Tokat'tan ayrılıp Kazabad'a gelince Şehzade Ahmed'in oğlu Şehzade Murad yaklaşık on bin kişilik ordusuyla Kızılbaşlara katıldı.[7][8] Nur Ali Halife, şehzadeyle tekrar Tokat'a gelince ahali içeri sokmadı. Bunun üzerine Tokat'ı ateşe verdiler ve Niksar'a doğru yöneldiler. Şehzade Murad, Nur Ali Halife'den ayrılarak Şah İsmail'e gitti.

Nur Ali Halife Çemişgezek'i kuşattı ve direniş gösterilmeden şehir teslim edildi. Daha sonra Nur Ali Halife Melkişli aşiretinin ileri gelenlerine ve ahaliye eziyetler edip pek çok kişiyi öldürdü.[9]

Nur Ali Halife dirliği olan Erzincan il merkezine giderken Osmanlı vezirlerinden Sinan Paşa'nın bir ordu ile kendisini takip ettiğini öğrendi. Eyüyazı mevkiinde yapılan savaşta Sinan Paşa yenildi. Bunun ardından Nur Ali Halife muzaffer bir kumandan olarak Erzincan il merkezine döndü.[10]

Sonuç

Sultan Selim, Çemişgezek'i Safevîler'den alması için Bıyıklı Mehmed Paşa'yı görevlendirdi. Bıyıklı Mehmed Paşa, 1515 yılı Haziran'ında Ovacık civarındaki Tekir Yaylağında Nur Ali Halife'yi bozguna uğrattı. Nur Ali Halife'nin öldürülmesiyle Çemizgezek, Safevilerden geri alınmış ve isyanda bastırılmıştır.[11]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, İstanbul 2013, s.116
  2. ^ Yalçın Bayükyıldırım, Çaldıran Savaşı ve Anadolu Alevileri Üzerinde Etiketleri, Kayseri 2012, s.16
  3. ^ Ümit Erkan, 16.Yüzyılda Osmanlı'da Kızılbaş Ayaklanmaları, Samsun 2014, s.153
  4. ^ Tufan Gündüz, Kızılbaşlar, Osmanlılar, Safevîler, 2. Baskı, Sayfa: 78
  5. ^ Ahsenü’t-Tevârih, s. 175
  6. ^ BOA TD nr. 199, s. 4.
  7. ^ Ahsenü’t-Tevârih, s. 175, 176
  8. ^ Tekmiletü’l-Ahbâr, s. 51
  9. ^ Şerefnâme, s. 164
  10. ^ Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, 5. Baskı, Sayfa: 116
  11. ^ Ünal, M.A., XVI. YÜZYILDA MAZGİRD, PERTEK VE SAĞMAN SANCAKBEYÎLERİ -PİR HÜSEYİN BEY OĞULLARI. URL:http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/834/10557.pdf 4 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-01-28

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Selim</span> 9. Osmanlı padişahı (1512–1520)

I. Selim veya bilinen adıyla Yavuz Sultan Selim, Osmanlı İmparatorluğu'nun 9. padişahı ve 88. İslam hâlifesidir. "Hâdimü'l-Haremeyni'ş-Şerîfeyn" unvanına ve divan edebiyatındaki "Selîmî" mahlasına sahiptir. Babası sekizinci Osmanlı padişahı II. Bayezid, annesi II. Gülbahar Sultan'dır. 1512-1520 yılları arasında süren yalnızca 8 yıllık saltanatında imparatorluğu muazzam bir hızla genişletti ve özellikle 1516 ile 1517 yılları arasında düzenlediği sefer ile tüm Doğu Akdeniz ile Mısır dahil önemli Orta Doğu bölgelerini ele geçirdi. Padişahlığı döneminde Anadolu'da birlik sağlandı ve Mısır'da hüküm süren Memlûk Devleti'ne son verildi. Devrin en önemli iki ticaret yolu olan İpek ve Baharat Yolu'nu da ele geçiren Osmanlılar, bu sayede doğu ticaret yollarını da tamamen kontrolleri altına aldılar.

<span class="mw-page-title-main">III. Murad</span> 12. Osmanlı padişahı (1574–1595)

III. Murad, divan edebiyatındaki mahlasıyla Muradi, 12. Osmanlı padişahı ve 91. İslam halifesi. Saltanatı sırasında Osmanlı İmparatorluğu en geniş sınırlara ulaşmasına rağmen, devletteki yozlaşma yine saltanatı sırasında başlamıştır. Saltanatı boyunca sefere gitmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çaldıran Muharebesi</span> I. Selim ve I. İsmail arasındaki askeri muharebe

Çaldıran Muharebesi, Osmanlı padişahı I. Selim ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında 23 Ağustos 1514'te, günümüzde İran sınırları içinde yer alan Maku şehri yakınlarındaki Çaldıran Ovası'nda yapılan meydan muharebesidir. Muharebe, Osmanlı imparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İran-Osmanlı savaşları</span> 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İran ve Osmanlı arasında süren bir dizi savaş

İran-Osmanlı Savaşları, 16 ilâ 19. yüzyıl arasında Osmanlı İmparatorluğu ile İran'da otoriteyi elinde bulunduran birbirinin devamı niteliğindeki çeşitli hanedanlar arasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar ile İran arasındaki ilk savaş 1514 Çaldıran Muharebesi'dir. Son savaş ise 1821-1823 Osmanlı-İran Savaşı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Safevî Hanedanı</span> İrana hükmetmiş bir hanedan

Safevî Hanedanı, 1501'den 1736'ya kadar bugünkü İran ve Güney Kafkasya'yı yönetmiş hanedandır. Adını Erdebil'deki Safeviyye tarikatının kurucusu Safiyüddin Erdebilî'den almıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. İsmail</span> Safevî Devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı

I. İsmail, bilinen adıyla Şah İsmail veya tam unvanıyla Ebu'l-Muzaffer Bahadır el-Hüseynî, Safevî Tarikatı'nın lideri, Safevî Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarıdır. Alevilik ve Bektaşilikte Yedi Ulu Ozan'dan birisi olarak kabul edilir.

Şahkulu İsyanı, 1511 yılı Nisan ayında, Şah İsmail'i kurtarıcı olarak kabul eden Şahkulu önderliğindeki Kızılbaşlar tarafından II. Bayezid yönetimindeki Osmanlı İmparatorluğu'na karşı gerçekleştirilmiş bir isyandır. Bu isyan, Antalya, Manisa, İzmir, Karaman, Mersin, Konya, Kırşehir, Tokat, Amasya, Yozgat ve Çorum'a yerleşen Aleviler tarafından başlatıldı. Şahkulu Baba isyanı, Anadolu'da Osmanlı'ya karşı yapılan ilk büyük dini isyanlardan biridir. Şahgulu Baba isyanının ortaya çıkışı her ne kadar öncelikle Safevi mezhebinin Osmanlı topraklarına yerleşen Şiiler üzerindeki etkisi ile ilişkilendirilse de, aynı zamanda derin toplumsal kökenlere de sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Bıyıklı Mehmed Paşa</span> Şark serdarı ve Diyarbakır beylerbeyi

Bıyıklı Mehmed Paşa, sancakbeyi, beylerbeyi ve vezir görevlerinde bulunmuş Osmanlı devlet adamıdır. Fırat-Dicle Seferi ile geniş bir coğrafyada Safevi hakimiyetini bitirerek Fatih Paşa unvanı aldı ve Diyarbakır'ın da ilk Osmanlı valisi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">I. Tahmasb</span> 2. Safevî şahı

I. Tahmasb, Safevî Devleti'nin ikinci hükümdarıdır.

II. Yakub Bey 1387-1390, 1402-1411 ve 1413-1428 tarihleri arasında üç defa Germiyanoğulları Beyi oldu.

<span class="mw-page-title-main">II. İsmail</span> 3. Safevi Türkmen hükümdarı

II. İsmail. 1576-1577 döneminde Safeviler'in üçüncü Şahı olarak hüküm sürmüştür.

Taçlı Begüm veya Şah Bigi Hanım,, Safevî Devleti Şahı I. İsmail'in eşi ve Elkas Mirza'nın annesi.

<span class="mw-page-title-main">Diyarbakır Kuşatması</span>

Diyarbakır Kuşatması; 1515 yılında Ustacalı Karahan komutasındaki Safevi ordusunun, yönetime karşı gelen Diyarbakır'ı ele geçirmek istemesiyle başlamıştır. Yaklaşık 9 ay süren kuşatma, Bıyıklı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun 10 Eylül'de bölgeye gelmesi üzerine son bulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kemah Kuşatması</span>

Kemah Kuşatması, 1515 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun, Safevi Devleti yönetimindeki Kemah Kalesi'ni almasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ovacık Muharebesi</span>

Ovacık Muharebesi; Bıyıklı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Nur Ali Halife komutasındaki Safevi ordusu arasında gerçekleşip, isyanla birlikte Nur Ali'nin hayatını da bitirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Koçhisar Muharebesi</span>

Koçhisar Muharebesi, Mayıs 1516'da Mardin Kızıltepe yakınlarındaki Dede-Kargın mevkiinde, Bıyıklı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Ustaclu Kara Han komutasındaki Safevi ordusu arasında meydana gelmiştir. İki yıldır bölgede hakimiyet mücadelesi veren iki komutanın nihai karşılaşması, Safevi ordusunun önemli komutanlarıyla birlikte imha olmasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fırat-Dicle Seferi</span> 1514 yılında Osmanlı Ordusu tarafından başlatılan askeri harekât

Fırat-Dicle Seferi, 1514 yılında Osmanlı Ordusu tarafından Safevilere ve Memlûklara karşı Doğu Anadolu'da yapılan askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Mısır Seferi</span> 1516–1517 yılları arasında Osmanlılar ile Memlûkler arasında Orta Doğuda gerçekleşmiş olan bir dizi savaş

Büyük Mısır Seferi, Mısır Seferi veya 1516–1517 Osmanlı–Memlûk Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile Memlûk Sultanlığı arasında Ağustos 1516 ile Ocak 1517 tarihleri arasında Orta Doğu'da gerçekleşmiş bir dizi savaştır. Sefer sırasında meydana gelen Mercidâbık, Gazze, Ridâniye ve son olarak Kahire muharebelerinde bozguna uğrayan Memlûk Devleti, akabinde Osmanlılar tarafından tamamen ilhak edildi ve Suriye, Filistin, Hicaz ve Mısır toprakları ele geçirildi.

<span class="mw-page-title-main">Urmiye Kuşatması (1731)</span>

Urmiye Kuşatması, 1730-1732 Osmanlı-İran Savaşı'nda evre.

Sahte İsmail Mirza İsyanı veya Sahte Şah İsmail İsyanı, kendini Şah ilan eden II. İsmail'in Maraş ve Bozoh bölgelerindeki Osmanlı yönetimine karşı 1578'de yaptığı isyandı. Safevi hükümdarı II. Şah İsmail'nin ölümünün ardından, Osmanlı İmparatorluğu'nun parçası olan Maraş ve İç Anadolu bölgeleri ile Safevi İmparatorluğu sınırları içindeki bölgelerde sahte Şah İsmaililer ortaya çıktı.