İçeriğe atla

Nuka Kilisesi

Koordinatlar: 41°15′24″K 42°05′18″D / 41.25667°K 42.08833°D / 41.25667; 42.08833
Nuka Kilisesi
N. Marr tarafından Handzta manastırının bazilikası olarak tanımlanan Orta Çağ Gürcü yapısı "Nuka Kilisesi"nin uzaktan bir görünümü, 1911.
Harita
Temel bilgiler
KonumAlabalık, Artvin
Koordinatlar41°15′24″K 42°05′18″D / 41.25667°K 42.08833°D / 41.25667; 42.08833
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumTerk edilmiş, kısmen ayakta
Mimari
Mimari türBazilika
Mimari biçimGürcü mimarisi
Tamamlanma9. yüzyıl
Özellikler
MalzemelerTaş

Nuka Kilisesi (Gürcüce: ნუკას საყდარი ya da ნუკა-საყდარი; "nuk'as saq'dari" ya da "nuk'a-saq'dari"), tarihsel Klarceti bölgesinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesindeki Alabalık köyündedir. Kilisenin son rahibi Nuka'dan dolayı bu isimle anılıyor hale gelmiş ve kilisenin eski adının da unutulmuş olabileciğine dair görüş bulunmaktadır.[1]

Tarihçe

Kilisenin adı konusunda kaynaklarda kesin bir bilgi mevcut değildir. Çünkü eski yazılı kaynaklarda bu kilisenin adından söz edilmemiştir. Bundan dolayı kilisenin adının kaynağı konusunda çeşitli varsayımlar ileri sürülmüştür.

Çevre halkı tarafından Nuka Sakdari ya da Nuka Kilise adıyla bilinen bu kilisenin Gunatlis Vani kadınlar manastırına ait olduğu görüşü öne sürülmüştür.[2] Bununla birlikte Gunatlis Vani'nin Nuka Sakdari olduğuna ilişkin inandırıcı bir görüş mevcut değildir.[3]

Tskarostavi Manastırı'nın aşağısında, Karçhal vadisinde bulunan Nuka Kilisesi, büyük bir ihtimalle bu manastırın bir parçasıydı. Bazen Hantsta Manastırı'yla, bazen Gunatlis Vani Manastırı'yla ilişkilendirilmiş olan Nuka Kilisesi, Tskarostavi Manastırı'na bağlı keşişler manastırı olmalıdır.[4]

Mimari

Günümüze oldukça iyi durumda gelebilmiş Nuka Kilisesi'nin dıştan 10.20 metre uzunluğunda, doğuda 10.30 metre ve batıda 6.85 metre genişliğindedir. Kilise iki nefli bir bazilikadır. Bu iki nef güney kısımda yer alan dairesel bir sütunla biribirinden ayrılmıştır. Merkezi nef bir apsisle son bulmaktadır. Kuzey tarafında sunağın uzantısı olan küçük bir mekân vardır ve kilisenin kuzey duvarı kayadan oluşmaktadır. Kilise yaklaşık on metre yüksekliğinde bir alt yapıya oturtulmuştur. Bu alt mekânın salt istinat duvarı olmadığı ve büyük olasılıkla kripta olduğu anlaşılmaktadır.[5]

Kilisenin girişi batı yönündedir. Batı ve güney duvarlarında birer pencere yer alırken, doğu cephesinde üç pencere bulunmaktadır. Sunağın her iki yanında birer oda bulunmaktadır. Bu, Gürcü kiliseleri arasında sadece Nuka Kilisesi'ne özgü bir durumdur. Kilise kabaca yontulmuş taşlarla inşa edilmiş ve süslemelere yer verilmemiştir. Kilisenin inşasında bulunduğu yerin taşlarının kullanıldığı anlaşılmaktadır. Nuka Kilisesi, Parehi, Esbeki kiliseleri gibi 9. yüzyıla özgü yapısal özelliklere sahiptir. Bir parçası olduğu düşünülen Tskarostavi Manastırı da aynı dönemde inşa edilmiştir.

Kaynakça

  1. ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 21 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2.
  2. ^ Mine Kadiroğlu - Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, 2010, s. 199, ISBN 9789944579216
  3. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 21, ISBN 9789941478178.
  4. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 45, ISBN 9789941478178.
  5. ^ Mine Kadiroğlu - Zafer Karaca - Turgay Yazar "Çoruh Vadisi Ortaçağ Gürcü Mimarisi 1998 Yılı Yüzey Araştırması"[]

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bağlıca, Ardanuç</span> Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köy

Bağlıca, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">İncilli, Ardanuç</span>

İncilli, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">İbrikli, Borçka</span>

İbrikli, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Ölçek, Ardahan</span>

Ölçek, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Parhali Manastırı</span> Gürcü Ortodoks Manastırı

Parhali Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, Türkiye'nin Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Altıparmak köyünde bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. 9-10. yüzyıllarda inşa edilen manastır yapı topluluğundan ana kilise ile iki şapel günümüze ulaşmıştır. Parhali kelimesi Türkçede Barhal biçimini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Doliskana Manastırı</span>

Doliskana Manastırı, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, tarihsel Klarceti bölgesinde, Doliskana köyünde orta çağ Gürcü manastırıdır. Günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Hamamlı köyünde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Opiza Manastırı</span>

Opiza Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Opiza olan Bağcılar köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Parehi Manastırı</span>

Parehi Manastırı, Parehta Manastırı olarak da bilinir, tarihi Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Ortaköy'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü Ortodoks manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Handzta Manastırı</span> Pırnallı, Artvinde bir manastır

Handzta Manastırı ya da Hantsta Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Porta olan Pırnallı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü Ortodoks manastırıdır. Bulunduğu köyün eski ve yeni adından dolayı Porta Manastırı ya da Pırnallı Manastırı olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Esbeki</span>

Esbeki, tarihsel Tao-Klarceti'nin bir parçası olan Tao bölgesinde yer alan yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Darıca köyünün bir mahallesidir. Türkçede Esbek ya da Espek olarak yerleşmiştir. Esbeki, adını Esbeki Manastırı ile Esbeki Kalesi'nden almış ya da bu tarihsel yapılara adını vermiş olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Şatberdi Manastırı</span>

Şatberdi Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eki adı Boselta olan Okumuşlar köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü manastırıdır.

Şatberdi Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde 9. yüzyılda inşa edilmiş Gürcü kalesidir. Bugün Türkiye sınırları içinde yer alan kale, Artvin ilinin merkez ilçesindeki Boselta köyünde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Othta Eklesia</span>

Othta Eklesia, tarihsel Klarceti bölgesinde Gürcü Ortodoks manastırı. 10. yüzyılda kurulmuş olan manastır bugün Türkiye sınırları içinde, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Tekkale köyünde yer alır. Othta Eklesia Manastırı Tekkale Manastırı, Dört Kilise Manastırı olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Hahuli Manastırı</span> tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, Tao bölgesinde orta çağ Gürcü Ortodoks manastırı

Hahuli Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Hahuli olan Bağbaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü dinsel yapılar topluluğudur. 10. yüzyılda kurulmuş olan manastırın ana kilisesi 19. yüzyılda camiye dönüştürülmüş ve adına da "Taş Cami" denmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Daba Manastırı</span> Artvin, Çimenli köyünde bulunan 9. yüzyıl yapımı  Gürcü manastırı

Daba Manastırı, eski Klarceti bölgesindeki Cmerki köyünde, günümüzde ise Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Çimenli köyünde bulunan 9. yüzyıla ait Gürcü manastırıdır. Manastır yapı topluğundan sadece ana kilise ile küçük kilisenin varlığı bilinmektedir. Köyün adından dolayı manastır Cmerki Manastırı olarak da bilinir. Ancak Cmerki'de Meryem Ana'ya adanmış olan Cmerki Manastırı ile Aziz Giorgi'ye adanmış Daba Manastırı'nı birbirine karıştırmamak gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Cmerki Manastırı</span>

Cmerki Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Cmerki olan Çimenli köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tskarostavi İncili</span>

Tskarostavi İncili, 9. yüzyılın sonlarına ait elyazması Gürcüce İncil’dir. Klarceti ekolünün en önemli yazmalarından biri kabul edilir. Tskarostavi İncili, bugün Artvin ilinin Ardanuç ilçesindeki Çedila köyünde bulunan Tskarostavi Manastırı’nda yazıya geçirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tskarostavi Manastırı</span>

Tskarostavi Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Alabalık köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ali Manastırı</span>

Ali Manastırı, tam adı Ali Aziz Giorgi Manastırı,, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Alköy'de bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın 10-11. yüzyılda Aziz Giorgi adına inşa edilmiş olduğu yazılı kaynaklardan anlaşılmaktadır.

Gunatle Manastırı veya Gunatle Vani Manastırı, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Şavşat ilçesine bağlı Susuz köyünde eski Gürcü manastırıdır. Gurnateli köyünde bulunduğu için Gurnateli Manastırı olarak da bilinir.