İçeriğe atla

Nubar Tekyay

Nubar Tekyay
DoğumNubar Çömlekçiyan
4 Eylül 1905(1905-09-04)
Kostantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm12 Şubat 1955 (49 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeriBalıklı Ermeni Mezarlığı
MilliyetErmeni
VatandaşlıkOsmanlı İmparatorluğu
Türkiye
MeslekKeman virtüözü, bestekâr
Ebeveyn(ler)Arşak Çömlekçiyan (babası)

Nubar Tekyay veya doğum adı ile Nubar Çömlekçiyan (4 Eylül 1905, Kostantiniyye - 12 Şubat 1955, İstanbul), Türkiye Ermenisi keman virtüözü ve besteci.

İlk yılları ve eğitimi

4 Eylül 1905 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti Konstantiniyye'de doğdu. Babası, Kemanî Tatyos Efendi'nin öğrencisi udî ve besteci Arşak Çömlekçiyandır.[1] Ablası Serafin ve kız kardeşi piyanist Valantin de müzik ile yakından ilgilendi.[2] İlk mûsıkî derslerini babasının gözetiminde aldı ve altı yaşında batı tarzı keman çalmayı öğrenmeye başladı. Keman öğrenimini Batı metotları ile sürdürdü ve bu tekniği Türk Mûsıkîsine uyarladı. On üç yaşından itibaren 1918-1926 yılları arasında babasının fasıllarında yer almaya başladı, radyolarda çalıştı ve plak kayıtlarına katıldı.

Kariyeri

Üstün keman tekniği ve mûsikî anlayışı ile kısa zamanda şöhreti yakalayarak döneminin en iyi kemânileri arasında yer aldı. Birçok plak dolduran ve turnelere çıkan Tekyay, TRT İstanbul Radyosu'nda görev aldı. Kısa bir süre Paris'e giderek Batı Müziğini yakından inceleme fırsatı buldu.[3] Aynı zamanda Tamburî Cemil Bey'in icrasından ve bilhassa taksimlerinden faydalandı. Aralarında Safiye Ayla, Şerif Muhittin Targan, Kadri Şençalar ve Şükrü Tunar'ın da olduğu birçok ismi dinlemeyi arzu eden Mustafa Kemal Atatürk 1927 yılında bu müzisyenlerle birlikte Çömlekçiyan'ı da Dolmabahçe Sarayı'na davet etti. Konserden önce herkesle tek tek tanışan ve sohbet eden Atatürk, Çömlekçiyan ile de ilgilendi ve kendisine hangi milletten olduğunu sordu. Ermeni olduğunu açık bir biçimde dile getiren Nubar Çömlekçiyan, hatıralarında Atatürk'ün verdiği yanıtı şöyle dile getirdi:


Atatürk huzurunda birçok kez Safiye Ayla, Müzeyyen Senar, tambûrî Selahattin Pınar, kemânî Necati Tokyay, klarnet sanatçısı Şükrü Tunar, kemânî Niyazi Seyhun, udî Yorgo Bacanos ve kemençevî Aleko Bacanos ile birlikte icrâlarda bulundu.[1] Nubar Çömlekçiyan, bir gün Atatürk'ün huzurunda yine keman çalarken yayının telleri koptu ve geride tek yay kaldı. Nubar Bey buna rağmen inat ederek eserini tamamladı. Bu çabası Atatürk'ün çok hoşuna gittiğinden, sevdiği ve takdir ettiği kişilere soyadı vermesi ile tanınan Kemal Atatürk, Nubar Çömlekçiyan'a "Tekyay" soyadını verdi.[5] 1927 yılında kurulan ilk Türk radyosu Telsiz'de 4 Temmuz 1928 yılında dönemin icrâları, Hakkı Derman, Rafet Altıparmak, Şükrü Tunar, Ahmet Yatman, Kadri Şençalar, Ercüment Batanay, Hasan Erkoç, İsmail Karakaş, Yaşar Anlı ile birlikte kayıtlarda bulundu.[6] 1928-1937 yılları arasında Columbia Records, Sahibinin Sesi ve Pathé plak şirketleri için udî Nevres, Mesut Cemil ve Sadi Işılay eşliğinde, Lale ve Nerkis hanımlara eşlik ederek, ayrı ayrı ve birlikte 100'ü aşkın plak doldurdu. 22 Şubat 1930'da Fransız Tiyatrosunda, Kemençevî Ruşen Kam, Tanbûrî Mesut Cemil ve Kânuni Artaki Candan ile birlikte Münir Nurettin Selçuk'a eşlik ederek Türk Mûsikîsindeki ilk Avrupaî konseri veren heyette bulundu.[1]

20. yüzyıl'ın önemli solistlerinden Alâeddin Yavaşca'ya göre Tekyay, "üstün vasıflara sâhip sazende", ud virtüözü Cinuçen Tanrıkorur ve tanbûrî Sadun Aksüt için, "fevkalâde tekniği, hâkimane çalışı ile dinleyenleri büyüleyip keman sazında tam bir üstad olan icrâcı" ve müzikolog Yavuz Özüstün' göre ise "Nubar başka bir hikayedir, keman ancak Nubar gibi devlerin elinde alaturkada kullanılan bir saz olabilir." şeklinde tarif edilmektedir.[6][7] Şükrü Tunar, Haydar Tatlıyay, Tamburî Cemil Bey gibi isimlerin 1906-1949 yılları arasında icrâ etmiş olduğu eserlerin bulunduğu, Master of Turkish Music (Türk Mûsikîsinin Ustaları) albümünde keman taksimi ile yer aldı ve "taksim formunu zirveye ulaştıran kemancı" olarak adlandırıldı.[1] Plak çalışmalarındaki taksimlerinde sergilediği, makam seyri ve geçki anlayışı, kullandığı süsleme teknikleri, zengin motif ve cümle çeşitliliği, kabul gören taklit edilmeye çalışılan keman tonu ile alanında yetkin bir keman virtüözü olduğunu kanıtladı.[2]

Eserleri

Nubar Tekyay'ın Balıklı Ermeni Mezarlığı'nda bulunan kabri, İstanbul

Nubar Tekyay'ın, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT)'nin 1995'te yayımlağı Türk Sanat Müziği Sözlü Eserler Repartuvarında kayıtlı olarak muhafaza edilen 6 adet sözlü eseri mevcuttur. Bu eserler;[1][3]

  • Gözlerin çapkın Ayşem – Hicaz makâmında Aksak usûlünde
  • Severek aldanıyorum, onu kalbim yanarak – Hicaz makâmında Düyek usûlünde
  • Ağlamış, gülmüş, cefâya durmadan yanmış gönül – Hicaz makâmında Curcuna usûlünde
  • Gûyâ göle düşmüş iki boş yıldız – Hicaz makâmında
  • Sevgilim bu akşam gurûba kadar – Eviç makâmında aksak usûlünde
  • Gönlümde bülbül Fatma – Muhayyer makamında Curcuna usûlünde

Ölümü

Uzun süre kalp rahatsızlığı çeken Tekyay, 12 Şubat 1955'te İstanbul'da 49 yaşında hayatını kaybetti.[8] Cenazesi Balıklı Ermeni Mezarlığı'na defnedildi.[2][9]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Murat Gürel (Nisan 2016). "NUBAR TEKYAY'IN KEMAN TAKSİMLERİNİN TAHLÎLİ". Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. s. 4-5. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022. 
  2. ^ a b c Onur, Hüdavendigar (1999). Ermeni portreleri. Burak Yayınevi. s. 20. ISBN 9789756217054. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022. 
  3. ^ a b Serhat Songur (11 Ocak 1999). "Ermeni Asıllı Bestekar ve İcracılarımızın Hayatları, Musikimizdeki Yeri ve Etkileri". İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s. 45. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022. 
  4. ^ Taha Toros (10 Kasım 1988). "Kemani Nubar Tekyay'ın Atatürk'le ilgili bir anısı: Gazi'yle Dolmabahçe Sarayı'nda". Marmara Üniversitesi Taha Toros Arşivi. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022. 
  5. ^ Önder Kaya (3 Temmuz 2013). "Yakın Devir İstanbulu'nun gayrimüslim bestekârları". Şalom Gazetesi. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022. 
  6. ^ a b "Yenilikçi GTSM Bestecimiz Yavuz Özüstün". Musiki Dergisi. 1990. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022. 
  7. ^ Gürel, Murat (2016). "NUBAR TEKYAY'A AİT HÜZZAM KEMAN TAKSİMİNİN ANALİZİ". AKADEMIK SANAT; SANAT, TASARIM VE BILIM DERGISI. DergiPark. s. 96. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022. 
  8. ^ "Nubar Tekyay - SalihBora.Com". 9 Mart 2018. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022. 
  9. ^ "Balıklı Ermeni Mezarlığı". Ermeni Haber Ajansı. 13 Eylül 2014. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Safiye Ayla</span> Türk klasik Türk müziği sanatçısı

Safiye Ayla Targan, Türk Klasik Türk müziği sanatçısı.

<span class="mw-page-title-main">Zeki Müren</span> Türk müzik sanatçısı (1931–1996)

Zeki Müren, Türk şarkıcı, besteci, söz yazarı, oyuncu ve şair. "Sanat Güneşi" ve "Paşa" olarak anılan Müren, klasik Türk müziğinin en büyük isimlerinden biri olarak kabul edilir. Sanata olan katkılarından dolayı 1991'de "Devlet Sanatçısı" ünvanıyla ödüllendirilmiştir. Türkiye'de verilmeye başlanan Altın Plak Ödülü'nün de ilk sahibi olan sanatçı, müzik yaşantısı boyunca altı yüzü aşkın plak ve kaset doldurmuş, üç yüzü aşkın şarkı bestelemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tamburî Cemil Bey</span> Osmanlı besteci ve tanburi

Tambûrî Cemil Bey, Türk tambur, yaylı tambur, klasik kemençe, alto kemençe, viyolonsel ve lavta ustasıdır. Çok sayıda bestesi ve taş plak kayıtları vardır. Yaylı tamburun mucididir.

<span class="mw-page-title-main">Necil Kazım Akses</span>

Necil Kazım Akses, Türk besteci.

<span class="mw-page-title-main">Ut</span> Telli müzik aleti

Ut ya da Ud, telli bir müzik aleti. Kelimenin aslı Arapçada sarısabır veya ödağacı anlamındaki el-oud dan gelir. Baştaki el- sözcüğünün, bazı dillerde olup bazılarında olmayan harf-i tarif olduğunu bilen Türkler bu edatı atmış, geriye kalan oud kelimesini de - gırtlak yapıları ayna uygun olmadığı için - "ut" şekline sokmuşlardır. Dillerinde tanım edatı olan batılılar, 11-13. yüzyıllar arasındaki Haçlı Seferleri sırasında tanıyıp Avrupa'ya götürdükleri bu saza, fr:luth, en:lute, de:Laute, it:liuto, Alaut (İsp.)Laúd, Luit (Dat.) gibi hep L ile başlayan isimler vermişlerdir. Hatta saz yapıcılığı anlamında kullanılan lütiye kelimesi de yine lütfen yapılmadır.

<span class="mw-page-title-main">Müzeyyen Senar</span> Türk sanat müziği sanatçısı (1918–2015)

Müzeyyen Senar Türk Sanat Müziği sanatçısı. "Cumhuriyetin Divası" olarak da anılır.

<span class="mw-page-title-main">Necdet Yaşar</span> Klasik Türk müziği sanatçısı, tanburi (1930-2017)

Necdet Yaşar,. Klasik Türk müziği sanatçısı, tanburi.

<span class="mw-page-title-main">Tatyos Efendi</span> Ermeni asıllı Osmanlı keman sanatçısı ve besteci (1855-1913)

Tateos Ekserciyan, , Osmanlı Ermenisi müzisyen ve bestekar.

Kalan Müzik, 1991 yılında Hasan Saltık tarafından kurulmuş bir plak ve yapım şirketidir.

<span class="mw-page-title-main">Selahattin Pınar</span> Türk besteci (1902-1960)

Selahattin Pınar, klasik Türk müziği bestecisi, udi ve tanburidir. Eserleri genelde melankolik bir havaya sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Cemil Turan</span> Türk futbolcu

Cemil Turan, Türk eski millî futbolcudur. Türk futbolunun en golcü oyuncularından birisi olan Cemil Turan futbol tekniği, ani deparları ve sıyrılışları, demarke kalmasındaki başarısı ve topu kullanışı ile bilindi.

Bimen Şen doğum adıyla Bimen Derğazaryan, Türk bestekâr ve hanende.

Sâdî Işılay, Türk keman virtüözü ve besteci.

İstanbul Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, 1976 yılında, dönemin Konya Milletvekili olan tarihçi yazar Yılmaz Öztuna'nın özel gayretleri sonucu Dr. Nevzat Atlığ tarafından Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlı olarak kuruldu. Türkiye'de devlet eliyle kurulan ilk Türk müziği icra organı olarak kabul edilmektedir. Klasik Türk müziğini en üst seviyede icra ve temsil etmek gibi bir misyonu olan İstanbul Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, tam otuz yıldır Taksim'deki Atatürk Kültür Merkezi'nde periyodik pazar konserlerine devam etmektedir. Özellikle İstanbul'da "Devlet Korosu" olarak tanınan bu koronun, kendine özgü çok ciddi bir dinleyici topluluğu vardır. Koro, periyodik konserlerinden başka, yurt içinde ve yurt dışında çeşitli konserler vermekte, birçok televizyon ve radyo programı ile CD ve kaset çalışmaları da gerçekleştirmektedir.

Klâsik Türk Müziği'nin önemli bestekârları alfabetik sıra ile gösterilmiştir. Belirtilen rakamlar bazıları takribi olmak üzere bestekârın ölüm yılını göstermektedir.

Salih Zeki Ataergin,, Türk musikişinas, bestekâr ve hukukçu. Kanun virtüözü Hacı Arif Bey'in oğludur. Asıl ismi Salih Zeki olmasına rağmen, babasına izâfetle Zeki Ârif adıyla tanınmıştır. Annesi Hatice Huriye Hanım’ dır.

Lale ve Nerkis Hanımlar, Türkiye'de cumhuriyet döneminde taş plak dolduran ilk icracılardan olan Lebibe İhsan Sezen ve Neyyire İpekçi adlı iki kardeş sanatçının müzik dünyasındaki adlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gülçin Yahya Kaçar</span> Türk sanatçı ve öğretim üyesi

Prof. Dr. Gülçin Yahya Kaçar,, Ud sanatçısı, akademisyen, besteci.

<span class="mw-page-title-main">Fatma Gevheri Sultan</span> Osmanlı prensesi, müzisyen ve bestekâr

Fatma Gevheri Sultan veya Fatma Gevheri Osmanoğlu, Osmanlı prensesi, Türk müziği sanatçısı ve bestekâr. Osmanlı İmparatorluğu'nun otuz ikinci padişahı Sultan Abdülaziz'in torunu ve Şehzade Mehmed Seyfeddin Efendi'nin kızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Balıklı Ermeni Mezarlığı</span> İstanbulda bulunan bir Ermeni Mezarlığı

Balıklı Ermeni Mezarlığı, İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinin Seyitnizam mahallesinde bulunan bir Hristiyan mezarlığı. Kabristan adını eski bir yerleşim yeri olan günümüzde ise Zeytinburnu'nun semtlerinden biri olan Balıklı'dan almaktadır. Bakımı ve işletmesi Türkiye Ermenileri Patrikliği tarafından yapılmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.