Nota (müzik)
| Aziz lohanne Battista ilahisi |
Ut queant laxis Resonare fibris Mira gestorum Famuli tuorum Solve polluti Labii reatum Sancte Iohannes... İlk hece sonradan do olarak kullanılmaya başlanmıştır. |
Nota, müzikal sesleri simgeleyen işaretlerdir. Nota (veya not) sözcüğü, bir fikri daha sonra hatırlamak için işaretler ile bir yere o fikri temsil edecek biçimde yazıya dökmek manasına gelir. Müzik notası da, bir sesi temsil etmek üzere porte (dizek) üstündeki yerine konulan bir işaret, bir kayıttır. Müziği yazılı olarak ifade etmede kullanılan her bir nota, müzikteki belli bir sese karşılık gelir. Notalar seslerin zaman içindeki uzunluğunu ve temel frekansını gösterirler. Bir başka deyişle nota, müziğin okunup yazıya dökülmesini sağlayan şekillere ve o şekillerin temsil ettikleri temel frekanslara verilen addır.
Yazıda kullanılan harflerin adları olduğu gibi, notaların da adları vardır. Notaları adlandırmak için iki temel sistem kullanılmıştır. Bu sistemlerden ilki daha çok Fransa, İtalya, İspanya ve Türkiye gibi Akdeniz ülkelerinde kullanılanı Aziz Iohanne Battista ilahisinin ilk hecelerinden isimlerini alan do-re-mi sistemidir. İkincisi ise İngiltere, Almanya gibi kuzey ülkelerinde kullanılan A-B-C sistemidir.
Adlandırma
Aşağıdaki grafik notaların farklı ülkelerde aldığı adları listeler. Notaların sembolleri parantez içinde gösterilmiştir. Ayrıca Almanca ile İngilizcedeki gösterim farkı kalın olarak işaretlenmiştir. İngilizce ile Felemenkçede gösterim aynı olmakla birlikte adlar farklıdır.
| Kullanım | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İngilizce | C | C sharp (C♯) | D | D sharp (D♯) | E | F | F sharp (F♯) | G | G sharp (G♯) | A | A sharp (A♯) | B |
| D flat (D♭) | E flat (E♭) | G flat (G♭) | A flat (A♭) | B flat (B♭) | ||||||||
| Almanca[1] (DE, CZ, SK, PL, HU, RS, DK, NO, FI, EE, AT'da kullanılır) | C | Cis (C♯) | D | Dis (D♯) | E | F | Fis (F♯) | G | Gis (G♯) | A | Ais (A ♯) | H |
| Des (D♭) | Es (E♭) | Ges (G♭) | As (A ♭) | B | ||||||||
| Felemenkçe[1] (NL'da kullanılır, 1990'lardan sonra İskandinavya'da bazen kullanılmıştır) | C | Cis (C♯) | D | Dis (D♯) | E | F | Fis (F♯) | G | Gis (G♯) | A | Ais (A ♯) | B |
| Des (D♭) | Es (E♭) | Ges (G♭) | As (A ♭) | Bes (B♭) | ||||||||
| Neo-Latin (IT, FR, ES, Latin Amerika, IL, TR ve daha birçok ülkede kullanılır) | Do | Do diyez (Do♯) | Re | Re diyez (Re♯) | Mi | Fa | Fa diyez (Fa♯) | Sol | Sol diyez (Sol♯) | La | La diyez (La♯) | Si |
| Re bemol (Re♭) | Mi bemol (Mi♭) | Sol bemol (Sol♭) | La bemol (La♭) | Si bemol (Si♭) | ||||||||
| Bizans[2] | Ni | Ni diesis | Pa | Pa diesis | Vu | Ga | Ga diesis | Di | Di diesis | Ke | Ke diesis | Zo |
| Pa hyphesis | Vu hyphesis | Di hyphesis | Ke hyphesis | Zo hyphesis | ||||||||
| Japonca[3] | Ha (ハ) | Ei-ha (嬰ハ) | Ni (ニ) | Ei-ni (嬰ニ) | Ho (ホ) | He (ヘ) | Ei-he (嬰へ) | To (ト) | Ei-to (嬰ト) | I (イ) | Ei-i (嬰イ) | Ro (ロ) |
| Hen-ni (変ニ) | Hen-ho (変ホ) | Hen-to (変ト) | Hen-i (変イ) | Hen-ro (変ロ) | ||||||||
| Hindistan (Hindistan) | Sa | Re Komal | Re | Ga Komal | Ga | Ma | Ma Teevra | Pa | Dha Komal | Dha | Ni Komal | Ni |
| Hindistan (Karnatik) | Sa | Shuddha Ri | Chatusruti Ri | Shatsruti Ri | Antara Ga | Shuddha Ma | Prati Ma | Pa | Shuddha Dha | Chatusruti Dha | Kaisika Ni | Kakali Ni |
Nota değerleri
Nota şekillerinin yazılışı
= 2×
, vb.) karşılaştırmasıNotaların porte (dizek) üzerindeki yerleri notaların frekanslarını ve notaların biçimleri de zamansal değerlerini belirtir. Notalar beş çizgili porte (dizek) üzerinde çizgilere ve aralıklara yazılırlar. Frekansları porte (dizeğin) sınırlarını aşan notalar ek çizgilerin üzerine ve bunların aralıklarına yazılırlar. Notaların süresi notaların yazıldığı ritmik değer ile belirlenir. Bu ritmik değerler kendi içlerinde orantılı bir hiyerarşiyle belirgindir. Bugün kullanılan yaygın nota sisteminde en uzun nota çift birliktir. Birlik nota bunun yarı değerindedir, ikilik nota birliğin yarı değerinde, dörtlük nota ikiliğin yarı değerinde, sekizlik nota dörtlüğün, onaltılık nota da sekizliğin yarı değerindedir. Bu yöntem ile altmışdörtlük değere kadar notalar yazılabilir. Müzik yazısında bu notalardan herhangi biri temel alınarak ona belirli bir süre atanır ve diğer bütün değerler ona oran ile zaman içine yerleşirler. Mesela dörtlük notaya bir saniyelik zaman birimini atanırsa dörtlük notanın iki katı olan ikilik nota iki saniye, yarısı değerinde olan sekizlik nota yarım saniye değerinde olacaktır. Bu notaların her birinin değerine eşit olan es karşılıkları da bulunur ve esler müzikteki sessizliği sembolize eden susulacak notalardır.
Sus işaretleri ve yazılışları
Nota değerleri gibi esler de çeşitlidir ve portedeki yerleri bazen değişiklik gösterir.
Birlik es, portede daima dördüncü çizginin altındadır. İkilik es, portede üçüncü çizgi üstüne konur. Dörtlük es, portenin ikinci çizgisi ile dördüncü çizgisi arasına yazılır. Yalnız, bunun alt ve üst kuyrukları aşağıdan birinci aralığın içine ve yukarıdan dördüncü aralığın içine biraz girmiş bulunur. Sekizlik, onaltılık ve otuzikilik eslerdeki çengelli uçlar üstten portenin üçüncü aralığına yazılırlar. Sekizlik esin bacağı portenin ikinci çizgisine, onaltılık bacağı birinci çizgiye, otuzikilik olanın bacağı da birinci çizginin az altına uzatılır. Altmışdörtlük este, çengelli uç dördüncü aralıkta olmak üzere, bacağı otuzikilik es yerine kadar indirilir.
Kaynakça
Konuyla ilgili yayınlar
- R. Gazimihal, Mûsikî Sözlüğü. Millî Eğitim Basımevi, İstanbul - 1961. s.177-183.
- Say, Ahmet, Müzik Ansiklopedisi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Eylül, 2005.
- Saygun, A. A. Musiki Nazariyatı. Maarif Basımevi. İstanbul, 1958.
