İçeriğe atla

Nostratik diller

Nostratik diller, Hint-Avrupa, Ural, Güney Kafkas ve varsayımsal Altay dil ailelerini tek bir makro aile altında birleştiren bir varsayımsal dil ailesidir. Bu varlığı tartışmalı olan dil ailesine sık sık Arap Yarımadası, Afrika Boynuzu, Kuzey Afrika ve Yakın Doğu'ya yayılmış Afro-Asyatik diller ile Hindistan alt kıtasında yer alan Dravid dilleri de dâhil edilir. Nostratik dillerin varsayımsal dil atasına Proto-Nostratik dil denir[1] ve bu dilin son buzul çağının sonuna doğru Mezolotik dönemde MÖ 15.000 ile MÖ 12.000 arasında konuşulduğu varsayılır.[2]

Nostratik dil ailesi hâlâ tartışmalı olup küresel açıdan dilbilimciler arasında kabul edilmesi konusunda farklılıklar gösterir. Dünya'da genel olarak, arasında Nostratik dillerin de yer aldığı makro dil ailesi teorileri dilbilimciler tarafından desteklenmemektedir. Rusya'da ise küçük dilbilimi grupları tarafından kabul edilse de çoğunluk arasında kabul görmemiştir. Allan Bomhard teoriyi desteklemiştir, Lyle Campbell ise eleştirmiştir. Bazı dilbilimciler ise nostratik dil ailesi konusunda çekimser kalmıştır.[3]

Etimoloji

Nostratik diller terimini ilk olarak 1903 yılında yazdığı Türkische Lautgesetze adlı makalesinde Danimarkalı dilbilimci Holger Pedersen kullanmıştır. Hint-Avrupa dilleriyle bağlantılı dillerin konu edildiği bu makalede kullanılan Nostratik terimi Latincedeki "nostrates" (bizim ülkenin insanları) sözcüğünden gelmektedir.[4]

Tarihçe

Pedersen'in 1903 tarihli Türkische Lautgesetze adlı makalesinde geçen bu hipotezi SSCB sahasında gelişme alanı bulmuştur. 1960'lı yılların başlarında Sovyet dilbilimci Vladislav İlliç-Svitıç tarafından hipotez geliştirilerek teoriye dönüştürülmüştür.[5] İlliç-Svitıç Hint-Avrupa, Ural, Altay, Kartveli, Hami-Sami ve Dravid dilleri üzerindeki benzerlikler üzerinde durmuştur. Nostratik dillerin ortak sözlüğü için çalışmalarını sürdüren İlliç-Svitıç projesini tamamlayamadan 1966'da ölmüştür. İlliç-Svitıç'ın çalışmaları daha sonra Vladimir Dıbo tarafından Opıt Sravneniya Nostratiçeskih Yazıkov adıyla 1971, 1976 ve 1984 yıllarında üç cilt halinde yayımlanmıştır. Aron Dolgopolski, Sergey Starostin ve Vladimir Dıbo gibi bilim adamları bu alandaki çalışmalarına devam etmiş, yeni sözlükler yayınlamışlardır.[6]

İçerdiği dil aileleri

Allan Bomhard'ın önerisine göre Nostratik dillerin filogenetik soyağacı

Sergey Starostin'e göre olarak Nostratik dillerin içerdiği dil aileleri şu şekilde sınıflandırılabilir:[7]

Çoğunluk tarafından izole diller olarak kabul edilen Sümerce ve Etrüskçe de bazen nostratik olarak sınıflandırılır. Buna rağmen bazı diğer kişiler bu dilleri bir diğer makro dil ailesi olan Dene-Kafkasya dil ailesi içinde sınıflandırır. Bir diğer izole dil olan Elamca da bazen Dravid dilleri ile beraber Elam-Dravid dilleri grubu altında nostratik dilllere dâhil edilir.[8][9]Avrasyatik diller gibi Nostratik dillere benzeyen diğer önerilmiş dil aileleri de bulunmaktadır.

Aşağıdaki tabloda araştırmacılar tarafından Nostratik dil ailesine dahil edilen dil aileleri görülmektedir.

Dilbilimciler Hint-Avrupa Afro-Asyatik Ural Altayik Dravidyan Kartveliyan Eskimo-Aleut Yukaghir SümerceÇukço-Kamçatkan Gilyak Etrüskçe
PedersenEvetEvet[a]Evet[b]EvetHayırHayırEvetEvetHayırHayırHayırHayır
İlliç-SvitıçEvetEvetEvetEvetEvetEvetHayırHayırHayırHayırHayırHayır
StarostinEvetHayırEvetEvetEvetEvetEvetHayırHayırHayırHayırHayır
Bomhard EvetEvetEvet[c]EvetEvet[d]EvetEvetEvet[c]EvetEvetEvetEvet
DolgopolskiEvetEvetEvetEvetEvetEvetEvetEvetHayırEvetEvetEvet

Temel sözcükler

Nostratik dil ailesinin şu kelimeleri içerdiği düşünülür ve bu kelime listesi Dolgopolsky tarafından öne sürülmüştür :

  • *ʔaba ~ *ʔapʼa 'baba'
  • *ʔ[a]b∇ 'su'
  • *ʔA[d]∇ (= *ʕA[d]V) 'ayak'
  • *ʔemA 'anne'
  • *ʔin̄[A] 'yer' ([in descendant languages] > 'in')
  • *ʔaR∇ 'aile/klan üyesi'
  • *ʔ[ä]ś[o] 'oturmak' (Illič-Svityč < 'yerleşmek')
  • *ʔisу (or *ʔiʔs∇ ?) 'oturmak', 'seat (body part)' (> 'foundation, basis')
  • *[ʔV]š[ü]H2∇ 'yaban domuzu'
  • *ʔ[a]y∇ 'anne'
  • *ʕAl∇ (= *ʕalE or *ʕälî) 'zirve, doruk', 'tırmanmak'
  • *ʕim[ê] 'yutmak'
  • *ʕ[o]mdE 'dik durmak, yükselmek'
  • *ʕur∇Kʼ∇ 'kaçmak'
  • *ʕ|ɡeŕV 'yağmur, yağmur bulutu'
  • *ʕoŝ∇(-Kʼa) 'ağaç'
  • *ʕaǯ∇ 'beyaz, parlak'
  • *boʔ∇ 'gitmek'
  • *bûʕ∇ 'patlamak', (> ?) 'to swell'
  • *bAd∇ 'çok'
  • *beha (or *bäha) 'parlamak'
  • *baH2V 'bağlamak'
  • *buHi 'büyümek, belirmek,'
  • *buL∇ 'karıştırmak (sıvıyı)'
  • *bVL∇ʔa 'şişmek'
  • *baLʕ∇ 'kör'
  • *baļ[i]ɣa (or *baļ[i]ɣ[U] ?) ‘yutmak; boğaz’
  • *b∇L[h]∇ ‘yaprak’
  • *ba l ̄[i]ķa ‘parlamak’
  • *b∇l ̄iʔ|ʕ[∇]ķü ‘to beat, vurmak, çarpmak’
  • *bôĺX[a] ‘kuyruk, penis’
  • *buŋgä ‘ kabarmak’
  • *bor∇ ‘dağ,tepe’
  • *buRu (or *buRü) ‘kırmak’
  • *buR∇ (or *bür∇) ‘taş’ (> ‘taşla kesmek, oymak’)
  • *buR∇, *buR[∇-][K]∇ ‘fırtına’
  • *bärʔ∇ ‘vermek’
  • *berEʔa ‘doğurmak; çocuk’
  • *bu|ür[ʔ]∇ ‘saç, tüy’
  • *bôri[ɣ]U ‘ toz,kum’
  • *bArh[ê] ‘parlamak’
  • *bûrûH∇ kirpik, kaş'
  • *barq∇ (~ *barX∇) ‘gitmek, ayrılmak’
  • *büryi ‘kaplamak’
  • *b[i]r∇gE ‘yüksek’
  • *b[E]R∇[k]∇ ‘diz’
  • *b∇R[∇]ķæ ‘parlamak’
  • *bôŕ[a] ‘delmek’
  • *buŕu(-ĶU) [or *buŕü(-ĶU)] ‘püskürmek, kaynamak, haşlamak’
  • *boŕ[ʔ]û ‘sarı’
  • *baţ∇ ‘soğuk, üşümek’
  • *b∇y∇ (or *b∇yʔ∇) ‘arı’
  • *čal∇ ‘to beat, to knock down, to fell’
  • *čAl∇m∇ ‘delik, çukur’
  • *čoma ‘yaban domuzu’
  • *č̣[a]r∇ ‘kesmek’
  • *dub[ʔ]∇ ‘arka, bel’
  • *did∇ ‘büyük, geniş’
  • *d[i]l ̄a (= *d[i]ļa ?) ‘parlak, gün ışığı’
  • *dul ̄i ‘ateş, ısı’
  • *dalqa|U ‘dalga’
  • *dæLb∇ ‘kazmak, delmek’
  • *dûm∇ ‘sessiz, sessizlik’
  • *d[û]hm∇ ~ *d[û]mh∇ ‘koyu(olmak)’
  • *dôǹ∇ ‘kesmek’
  • *dun̄∇ (or *dün̄∇) ‘akmak’
  • *dar[∇H]∇ ‘bağlamak, tutmak’
  • *doRķæ (~ *doRgæ ?) ‘sarmak,dönmek, bükmek’
  • *d[oy]a (> *da) ‘yer’
  • *gil ̄[h]o ‘parlamak’
  • *gUļ[E]ħU ‘düzlemek, pürüzsüz olmak’
  • *gûLʒ̍∇ ‘bükülmek,eğmek’
  • *giĺ[∇#]ʔ∇[d]∇ ‘donmak, buz’ (and *giļ∇ ‘ice, frost’)
  • *g[A]m∇ (and *g[A]mʕ∇ ?) ‘büsbütün, tamamen, tam’
  • *gAǹ|ń∇ ‘anlamak,idrak etmek’
  • *genû ‘çene’
  • *g[o]ʔin̄∇ ‘dövmek, çarpmak, vurmak’
  • *gAr∇ ‘el’
  • *gUR∇ ‘yuvarlanmak,dönmek,dürmek’
  • *gæhR∇ ¬ *gæRh∇ ‘ışık, gün, gün ışığı’
  • *girʕ∇ ‘kesmek’
  • *garHä ‘keskin çubuk’
  • *garû[ĉ]a ‘çökmek, parçalara ayrılmak’ (or *g∇Rûŝ|ĉ∇ ‘to crush’)
  • *gE|aRd∇ ‘örmek, bağlamak ’
  • *gäţâ ‘almak, kavramak, kapmak’
  • *[h]al[∇ʔ]E ‘öte’
  • *haw∇ ‘sevmek’
  • *[H₂]el∇ ‘dal’
  • *Han[g]∇(ţ∇) (or *Haŋ[g]∇(ţ∇) ?) ‘ördek’
  • *kar∇ ‘dönmek’
  • *ka[ry]∇ ‘kazmak’
  • *ķäbʔâ ‘ısırmak’ (> ‘yemek’)
  • *ķUç∇ ‘kesmek, küçük parçalara ayırmak’
  • *ĶUm∇ ‘siyah,kara’
  • *Ķumʔ∇ ‘ sıcak(olmak)’

Ses bilgisi

Aşağıdaki tablo Nostratik dilin rekonstrükt edilmiş seslerini göstermektedir.

Ünlüler

  Çiftdudaksıl Dişyuvası / diş Damakönü Post-alveolar Dil-Damak Art damaksıl Küçük dil Boğazsıl Gırtlaksıl
ortayanal
patlayıcı duraklı [pʼ][tʼ]        [kʼ][qʼ]  [ʔ]
ötümsüz [p][t]        [k][q]   
ötümlü [b][d]        [ɡ][ɢ]   
Patlamalı-sızmalı gırtlak

duraklı

  [tsʼ][tɬʼ][tɕʼ][tʃʼ]         
ötümsüz   [ts][tɬ][tɕ][tʃ]         
ötümlü   [dz][dɮ][dʑ][dʒ]         
Sızıcı ötümsüz   [s][ɬ][ɕ][ʃ]    [χ][ħ][h]
ötümlü               [ʁ][ʕ] 
Genizsil [m][n]  [nʲ]    [ŋ]     
Titrek   [r]  [rʲ]           
Yarı ünlüler     [l][lʲ]  [j][w]     

Ünsüzler

Ön Orta Art
Dar [*/i/ • [*/y/<   [*/u/
Orta [*/e/[*/o/
Dar-Geniş [*/æ/
Geniş [*/a/

Biçim bilgisi

Dil bilgisi unsurları diller arasında kelimelere kıyasla daha az alındığından diller arasındaki akrabalık ilişkilerini tespit konusunda gramer unsurları kuvvetli kanıtlar sunarlar. Aşağıdaki tabloda sunulan benzerlikler Kaiser ve Shevoroshkin (1998) tarafından öne sürülmüştür. Tabloda bulunan /N/ sesi herhangi bir nazal ses, /V/ ise herhangi bir ünlü ses olabilir.

Proto-Nostratik Proto-Hint AvrupaProto-KartveliyanProto-UralProto-AltayProto-DravidyanProto-Afroasyatik
İsim ekleri
/na/ "bulunma " /en/ 'in' /nu/, /n/ -/na/ -/na/ -/n/
/Na/ veya /Næ/ "çoğul (canlı)" -/(e)n/ -/NV/² [-/aːn/
[-/tʼV/ "çoğul (cansız)" -/t/- -/t/ [-/tʰ/-]-/æt/
[-/kʼa/ "küçültme hâli" -/k/- [-/akʼ/-, -/ikʼ/[-kka -/kːa/, -kkä -/kːæ/-/ka/
Fiil ekleri
/s(V)/ "dilek, neden" -/se/- -/su/, -/sa/ -ij [-/iɟ/-]/ʃV/-, -/ʃ/-]
/tʼV/-] "ettirgen ve dönüşlülük" -t(t)- [-/t(ː)/-]-/t/- -/t/- /tV/-
Edat
/mæ/ "yasaklayıcı, olumsuzluk " [mē /meː//maː/, /moː//mæ/, /bæ//ma/- /m(j)/
/kʼo/ "Pekiştirme" [-/kʷe/ 'and' /kwe/ -/ka/, -kä -/kæ/ -/ka/ /k(w)/

Leksikon

Dolgopolski'ye göre, Proto-Nostratik analitik bir dildi. Dolgopolski Proto-Nostratik dilde üç leksikal kategorinin olduğunu öne sürmektedir:

  • Söz varlığı (isim-fiil vb)
  • Zamirler
  • Yardımcı sözcükler

Özne isim olduğunda söz dizimi özne-nesne-fiil, zamir olduğunda ise nesne-fiil-özne şeklindeydi. Niteleyiciler nitelenenden önce gelmekteydi. Zamir niteleyicileri ("benim", "bu") isimden sonra gelebilmekteydi. Yardımcı sözcükler ise edattı.

Kişi Zamirleri

Kişi zamirleri diller arasında nadiren ödünç alınır. Bu yüzden Nostratik zamirleri arasındaki birçok denklik Proto-Nostratik bir dilin varlığına dair güçlü bir kanıt oluşturmaktadır. Afro-Asyatik kökteş sözcükler bulmanın zorluğu, bazıları tarafından Nostratik dilinin Afro-Asyatik ve Avrasyatik (muhtemelen Dravidyan da dahil) olarak iki veya üç dalı olduğuna dair bir kanıt olarak görülür. Aşağıdaki tablodaki zamirlerin hepsi sadece Proto-Avrasyatik diline kadar izi sürülmektedir.

Kişi Zamirleri
Proto-

Nostratik

Proto-

Hint-Avrupa

Proto-

Uralik

Proto-

Altayik

Proto-

Kartveliyan

Proto-

Dravidiyan

Proto-

Yukaghir

NivkhProto-

Çukço Kamçatkan

Proto-

Eskimo

Proto-

Afro-Asyatik

'ben' /mi/ h₁eǵom /ʔeɡʲom/ /mi/ /bi/ /me/, /mi/ /met/ ни /ni/ /wi/ ˈIˈ, -/ˈˈˈmˈˈˈkət/ ˈ"ben [act on] sana, seniˈ /mi/, -/mi/
'beni, bana' ~ 'benim' /minV/ /mene/ /minV/ /mine/ /men/-
'sen' /t'i/ ve/veya sinV ti ~ tū /ti/ ~ /tuː/ /ti/ /tʰi/ ve/veya /si/ /tet/ тъи, чи /tʰi/, /t͡ʃi/ /tu/ /ci/ /t(i)/
'sana, seni' /t'inV / ve/veya sinV te- /te/- tū- /tuː/- /tʰin/-ve/veya /sin/- /si/-, /se/- -/mkəˈˈˈtˈˈˈ/ "ben [act on] seni, sana"
'biz' (inclusive) /mæ/ /we/-, -/me/- mä- ~ me- /mæ/- ~ /me/- /ba/ (yalın), (tümleç hali) /myn-/ "biz" /men/-, /m/- ma ~ mā/ma/ ~ /maː/ "biz" /mit/ "biz" мер /mer/ "biz" /mur/ "biz" /m(n)/
'biz' (exclusive) /na/ /ne/- /naj/, /n/- nām /naːm/ "biz" /naħnu/
'siz' (çoğul) /t'æ/ -/te/ tä /tæ/ /tʰV/ ve/veya /sV/ /tit/ /tur/ /t(V)/

Notlar

  1. ^ Semitik
  2. ^ Pederson, Fin-Ugor ve Samoyedic'i tek bir Ural dil ailesinde gruplandırmaz
  3. ^ a b Bomhard, Ural ve Yukagir'i tek bir dil ailesi olarak bir araya getirir
  4. ^ Bomhard, Elam dilini Dravid dilleriyle gruplandırır

Kaynakça

  1. ^ E.g. Bomhard 2008.
  2. ^ (Bomhard 2008:240).
  3. ^ For instance Philip Baldi: "No particular side on the issue is taken in this book" (Baldi 2002:18).
  4. ^ Pedersen as cited by Ruhlen, 1991: 384.
  5. ^ Dolgopolski, Aron (7 Mayıs 2008). Nostratic Dictionary (PDF). McDonald Institute for Archaeological Research. ISBN 9781902937441. []
  6. ^ Dolgopolsky, Aharon (7 Mayıs 2008). "Nostratic Dictionary". 11 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2019 – www.repository.cam.ac.uk vasıtasıyla. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2019. 
  8. ^ Salmons Joseph, Nostratic: sifting the evidence (1998)
  9. ^ E. F. K. Koerner, Sheila M. Embleton, John Earl Joseph, Hans-Josef Niederehe, The Emergence of the Modern Language Sciences: Methodological perspectives and applications (1999)

Kitap kaynakları

  1. Bomhard, Allan R. (2008). Reconstructing Proto-Nostratic: Comparative Phonology, Morphology, and Vocabulary, 2 volumes. Leiden: Brill. 978-90-04-16853-4
  2. Ruhlen, Merritt (1991). A Guide to the World's Languages, Volume 1: Classification. Edward Arnold. 0-340-56186-6

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zazaca</span> Zazalar tarafından Türkiyenin doğu ve güneydoğusunda konuşulan bir dil

Zazaca, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri grubunda bulunan Kuzeybatı İran koluna bağlı bir dildir. Zazalar tarafından Türkiye'nin doğusunda Bingöl, Elâzığ, Erzincan, Erzurum, Sivas ve Tunceli; güneydoğusunda Diyarbakır, Adıyaman, Şanlıurfa ile Muş'un Varto ilçesi ve Bitlis'in batısında Mutki ilçesi civarındaki köylerde yoğunlukla konuşulur. Zazacaya gramer, genetik, dil bilimi ve söz varlığı açısından en yakın diller Hazar Denizi kıyılarında konuşulan Talışça, Tatça, Gilekçe, Simnanca, Sengserce ve Mazenderancadır.

<span class="mw-page-title-main">Arapça</span> Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dil

Arapça, Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dildir. Batıda Atlantik Okyanusu'ndan doğuda Umman Denizi'ne, kuzeyde Akdeniz'den güneydoğuda Afrika Boynuzu ve Hint Okyanusuna uzanan geniş bir coğrafyada konuşulmaktadır. Tüm lehçeleri ile birlikte 420 milyonu aşkın kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir. Arap Birliği'ne üye 22 ülke ile Çad ve Mali dâhil olmak üzere 24 ülkede resmî dildir. Aynı zamanda kısmî olarak tanınan Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti, Somaliland ile Tanzanya'da (Zanzibar) resmî dil statüsündedir. Arap Birliği'nin ve Birleşmiş Milletler'in kabul edilen altı resmî dilinden biridir. Nijer, Senegal ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal/azınlık dili olarak tanınmıştır. Arapça İran, İsrail, Pakistan, Filipinler ve Güney Afrika Cumhuriyeti anayasalarında özel dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Fince</span> Sondan eklemeli Finlandiyanın resmi dili

Fince (

<span class="mw-page-title-main">Altay dilleri</span> bir dil ailesi

Altay dilleri ilk olarak 18. yüzyılda ileri sürülmüş Avrasya'da yaygınca konuşulan Türk dilleri, Moğolca, Tunguzca ve bazen Japonca, Korece ve Aynu dillerinin ortak bir ataya sahip olduklarını savunan varsayımsal bir dil ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ural-Altay dil ailesi</span> Ural ve Altay dillerini bir arada toplayan hipotez

Ural - Altay Dil Ailesi, 19. yüzyılda ve bazı ülkelerde 20. yy ortalarına kadar yaygın biçimde kabul edilen, Ural ve Altay dillerini bir arada toplayan hipotezdir. Günümüzde ise dil bilimciler arasında bu dillerin birbiriyle alakası olmadığı ve Ural-Altay dil ailesinin gerçek olmadığı konusunda fikir birliği vardır.

Sümerce, Sümerlerin ana dili. Güney Mezopotamya'da MÖ 4000 yılında konuşuluyordu. MÖ 2000'li yılların başlarında yerini konuşma dili olarak Akadcaya bıraktı ancak Mezopotamya'da MS 1. yüzyıla kadar kutsal, şölensel, edebî ve bilimsel bir dil olarak kullanılmaya devam etti. Daha sonra ise bu dil 19. yüzyıla kadar unutuldu. Mezopotamya'da konuşulan diğer dillerin aksine Sümercenin izole dillerden olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Japonca</span> Doğu Asya dili

Japonca, Japonlar tarafından konuşulan Japon dil ailesine bağlı bir dildir. Başta Japonya ve Japon diasporasındakiler olmak üzere yaklaşık 128 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Japonya'da de facto millî dil olarak kabul edilip Palau'da tanınmış azınlık dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Ural dilleri</span> otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 50 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesi

Ural dilleri, içinde otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 25 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesidir. Dünya üzerinde en çok konuşanı olan Ural dilleri, sırasıyla Macarca, Fince, Estonca, Marice ve Udmurtçadır. Yine dünyada içinde belirgin olarak Ural dilleri konuşanı barındıran ülkeler Estonya, Finlandiya, Macaristan, Romanya, Rusya, Sırbistan ve Slovakya'dır.

<span class="mw-page-title-main">Dravid dilleri</span> yoğunlukla Güney Hindistanda ve Sri Lankada konuşulan 73 dil

Dravid dil ailesi, yoğunlukla Güney Hindistan'da ve Sri Lanka'da konuşulan 73 dili içerir. Pakistan, Nepal ve Bangladeş'teki bölgelerde, bunlardan daha az olarak da Afganistan ve İran'da konuşulur. Ayrıca, ABD, Birleşik Krallık, Kanada, Malezya ve Singapur'da Dravid'li göçmenler tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Afro-Asya dilleri</span> eski adıyla Hami-Sami dilleri olup; yaklaşık olarak 375 dilden oluşan bir dil ailesi

Afro-Asyatik, Afrasya veya eski adıyla Hami-Sami dil ailesi, yaklaşık olarak 300 dilden oluşan bir dil ailesi. Afroasya dilleri coğrafi açıdan Kuzey Afrika, Afrika Boynuzu, Sahel ve Güneybatı Asya'ya yayılmış olup 500 milyondan fazla insan tarafından anadil olarak konuşulmaktadır. Ailedeki en büyük ve baskın dil grubu, 313 milyon anadil konuşuruyla Sami diller kolunda yer alan Arapça değişkeleridir.

<span class="mw-page-title-main">Maya dilleri</span>

Maya dilleri, Kolomb öncesi Mezoamerika uygarlıklarından birini oluşturan Mayalar'ın vaktiyle kullanmış oldukları Klasik Mayaca dahil hepsi ana Proto-Mayacadan türemiş olan dillerdir. SIL International (Ethnologue) verilerine göre 68 dilden oluşur ve 6.038.172 kişi tarafından konuşulur.

Dilbilgisel cinsiyet veya gramatik cinsiyet, bir sözcüğün ait olduğu sınıfına göre dilin başka bir yönü ile uyum sağladığı ad sınıflandırma sistemine verilen addır. Dünya dillerinin dörtte birinde bu sistem bulunur. Bu dillerde cinsiyet denen bu dilbilgisel sınıflandırmanın bir değerine adların çoğu ya da hepsi dahil olur. Bir dilde bulunan bütün sınıflandırma değerlerine o dilin cinsiyetleri denir. Bir tanıma göre: "Cinsiyetler, birbiriyle ilgili sözcüklerin davranışlarına yansıtılan ad sınıflarıdır."

<span class="mw-page-title-main">Hurri-Urartu dilleri</span>

Hurri-Urartu dilleri; sadece Hurrice ve Urartuca olmak üzere, bilinen iki dilden oluşan, Antik Yakın Doğu'nun soyu tükenmiş bir dil ailesidir.

Esperanto dilbilgisi, kuralları aşırı şekilde düzenli olması için tasarlanmıştır. Eklemeli bir dil olan Esperanto'nun kelime dağarcığı Hint-Avrupa dil ailesi, özellikle de Latin, Slav ve Germen dilleri esas alınarak hazırlanmıştır. Esperanto serbest cümle dizimine sahiptir, cümledeki ögelerin yerleri değiştirildiğinde cümlenin anlamı değişmez.

<span class="mw-page-title-main">Ural-Yukagir dilleri</span>

Ural-Yukagir dilleri, Ural ve Yukagir dillerini tek çatı altında birleştiren varsayımsal bir dil ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ana Ermenice</span>

Ana Ermenice, Ön-Ermenice veya Proto-Ermenice) Ermenice: նախահայերեն

Ana Arnavutça, Ön Arnavutça veya Proto-Arnavutça, Arnavut halkı tarafından kullanılmış Hint-Avrupa dil ailesinden bir dönemlerine ait varsayımsal bir ana dildir. Arnavutça, geleneksel olarak İlirce olduğu düşünülen eski bir Paleo-Balkan dilinden evrilmiştir. Kimi dilbilimcilere göre Arnavutça, İlirce yahut Mesapya diline yakın akraba olan başka bir Paleo-Balkan dilinden türemiş olabilir.

Türk dilleri, Doğu Avrupa, Orta Doğu, Orta Asya ve Sibirya'da konuşulan bir diller grubudur. Türk dilleri yaklaşık 170 milyon kişi tarafından anadil olarak konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Avrasyatik diller</span>

Avrasyatik, tarihsel olarak kuzey, batı ve güney Avrasya'da konuşulan birçok dil ailesini içeren önerilen bir dil makro ailesidir.

Turan dilleri, 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında kullanılan ve farklı dil ailelerini, özellikle Ural dilleri, Altay dilleri, Dravid dilleri ve Ural-Altay dilleri gibi birbirleriyle bağlantılı olduğu düşünülen dilleri kapsayan bir dil grubu terimidir. Bu terim, özellikle 19. yüzyılda yaygın olan, dilsel olmayan ırksal bir teori olan "Turan" kavramından esinlenmiştir. Ancak modern dilbilim, bu dillerin büyük çoğunluğunun akraba olmadığını ortaya koymuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.