İçeriğe atla

Norveç tarihi

Norveç tarihi, bugünkü Norveç Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

İlk Çağlar

Alta'da kayalara oyulmuş resimler

İnsanlar Norveç topraklarına son buzul çağının sona ermesinden sonra MÖ 12.000 yılı civarında yerleşmişlerdir. İskandinavya'da Taş Devri ve Tunç Çağı'ndan kalma kayalara oyulmuş resimler bulunmuştur. Roma İmparatorluğu döneminden 800 civarına kadar olan süre İskandinavya'nın Demir Çağıdır. Bu dönemden kalma günümüze kadar ulaşmış Runik Taşlar mevcuttur.

9. yüzyıla girerken Norveç çok sayıda küçük krallıklardan oluşmaktaydı. 872 yılında kral Sarışın Harald bu küçük krallıkları tek bayrak altında toplayarak Birleşik bir Norveç devleti kurmayı başardı.

Orta Çağ

Norveç'i ilk defa tek bir bayrak altında toplayan Sarışın Harald.

8.-11. yüzyıl arasında Norveç'te Vikingler olarak bilinen kavim hüküm sürmüştür. Savaşçı bir ulus olarak tanınan Vikingler batıda Büyük Britanya, İzlanda, Grönland ve hatta Kuzey Amerika'ya kadar ulaşarak sömürgeler kurdular. Doğuda ise Karadeniz ve Hazar Denizi kıyılarına kadar uzanan yerleşim birimleri kurmuşlardır. İngiltere'nin büyük bir bölümü bu dönemde Viking egemenliği altında kaldı. Günümüzde İrlanda'nın en büyük kentleri olan Dublin ve Cork bu dönemde Vikingler tarafından kurulmuştur.

1000 yılı civarında Hristiyan misyonerler Norveç'te Hristiyanlığı yaymaya başladılar. I. Harald'ın oğlu I. Haakon Hristiyanlığı kabul etmiş ilk Norveç kralıdır. Kral II. Olaf Haraldsson'un 1030 yılındaki ölümünden sonra Danimarkalılar Norveç'i ellerine geçirdiler. Norveç Danimarka kralı Knud'un kurduğu Kuzey Denizi İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.

1363 yılında Norveç kralı VI. Håkon Danimarka kralı IV. Valdemar'ın kızı I. Margrete'le evlenerek iki ülkeyi bir bayrak altında birleştirdi. Ayrıca Håkon İsveç kraliyet ailesiyle de akrabaydı. Çiftin evliliğinden doğan II. Olaf'ın İsveç, Norveç ve Danimarka'nın kralı olması bekleniyordu. Ancak Olaf'ın 1387 yılında erken yaşta ölmesi üzerine I. Margrete tahta kendisi çıktı (1387-1412). Margrete'in yönetimi altında 1397 yılında İsveç, Norveç, Danimarka ve sömürgeleri (Faroe Adaları, İzlanda, Grönland ve Finlandiya) birleşerek Kalmar Birliği adı altında büyük bir İskandinav İmparatorluğu haline geldiler.

Yeni Çağ

Stockholm katliamı

Kalmar Birliği kuruluşundan yıkılışına kadar sorunlu kalmış bir birlikti. İsveçli soylular hiçbir zaman Danimarkalılar tarafından yönetilmekten hoşnut kalmadılar. Birlik büyük oranda kâğıt üstünde kaldı. Kral II. Christian İsveç'i birliğe zorlamak için 7-10 Kasım 1520 tarihleri arasında 100 kadar ayrılıkçı İsveçliyi yakalatarak öldürttü. Stockholm katliamı olarak tarihe geçen bu olay İsveçlileri birlikten daha da uzaklaştırdı.

Nihayet 1521 yılında İsveç Kalmar Birliği'nden resmen ayrıldı. Bu arada İskandinav ülkeleri Martin Luther tarafından Almanya'da başlatılan Protestan Reformu ile sarsıldı. Danimarka ve Norveç 1821 yılına kadar Danimarka-Norveç adı altında birlikte hareket etmeye devam ettiler. Kralları tekti ama yasaları, devlet kurumları ve orduları ayrı ayrı gelişmeye devam etti.

Norveç anayasasının kabul edilmesi

19. yüzyılın başlarında Danimarka Napolyon Savaşları'yla temelinden sarsıldı. Danimarka Britanya'ya karşı kendini korumak amacıyla Fransa'yla ittifaka girdi. Ancak Fransa savaşı kaybedince Danimarka 1814 yılında imzaladığı Kiel Antlaşması uyarınca savaşı kazanan tarafın üyesi olan İsveç'e Norveç'i bırakmak zorunda kaldı. 17 Mayıs 1814 tarihinde Norveç tarihindeki ilk anayasa'yı kabul etti. 17 Mayıs günümüzde Norveç'te ulusal bayram olarak kutlanmaktadır. Norveçliler İsveç yönetiminden memnun kalmadılar. Ayaklanmalar baş gösterdi. Nihayet 1905 tarihinde İsveç Norveç'in bağımsızlığını tanıdı. Danimarka prensi VII. Haakon Norveç kralı ilan edildi.

Yakın Çağ

Norveç kralı V. Harald

Norveç, I. Dünya Savaşı'nda tarafsız kaldı. II. Dünya Savaşı'nda da tarafsız kalma niyetinde olmasına rağmen 9 Nisan 1940 tarihinde Nazi Almanyası'nın saldırısına uğradı. Alman kuvvetleri Oslo, Bergen, Trondheim, Kristiansand ve Narvik kentlerini işgal ettiler. Norveç ordusu uzun bir süre direndi ama 7 Haziran'da teslim olmak zorunda kaldı. Kral Haakon Londra'ya sığındı. 8 Mayıs 1945 tarihinde Almanya'nın teslim olmasına kadar Norveç işgal altında kaldı.

1949 yılında Norveç NATO'ya üye oldu. 1960'ların sonunda Norveç sularında keşfedilen petrol ve doğalgaz Norveç'e büyük bir refah kazandırdı. 1972 ve 1994'te yapılan referandumlarda Norveç seçmenleri Avrupa Birliği'ni reddetti. Norveç Avrupa Birliği ile olan ilişkilerini üyesi bulunduğu EFTA aracılığıyla sürdürmektedir. Günümüzde Norveç Birleşmiş Milletler raporlarına göre yaşam standartları bakımından dünyanın en ileri ülkelerinden biridir.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Norveç</span> Kuzey Avrupada bir ülke

Norveç, resmî adıyla Norveç Krallığı, Kuzey Avrupa'da bulunan İskandinav Yarımadası'nın batısında bir ülke. Finlandiya, İsveç ve Rusya ile komşu olan ülkenin batıda Atlas Okyanusu'nun bir kolu olan Norveç Denizi'ne kıyısı vardır. Kıyıları binlerce fiyordla çizilidir.

<span class="mw-page-title-main">VII. Haakon</span> Norveç Kralı

VII. Haakon 1905'ten 1957'deki ölümüne kadar Norveç kralı.

<span class="mw-page-title-main">İsveç İmparatorluğu</span> Bir Avrupa İmparatorluğu

İsveç İmparatorluğu, 17. yüzyılda ve 18. yüzyılın başlarında Baltıklar ile İskandinavya bölgesinde hüküm sürmüş bölgesel bir güçtür. 1711' de Büyük Kuzey Savaşı'nda topraklarını kaybetmesiyle son bulmuştur

<span class="mw-page-title-main">Norveç hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Norveç hükümdarları listesi 872'de başlamaktadır. Geleneksel olarak anlatıya göre bu tarihte Hafrsfjord Muharebesi yapılmış ve bu muharebede galip gelen İ. Harald Güzelsaçlı birkaç küçük Norveç krallıklarını babasının hükümdarlık yaptığı küçük devlete ilhak ederek tüm Norveç'i tek bir hükümdarlık içinde birleştirmiştir. Harald'in kral olduğu bu tek krallık sonradan "Norveç Krallığı" olarak bilinmeye başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kalmar Birliği</span> kalmar birliği Norveç, İsveç, Finlandiya, Grönland, İzlanda 5 eski devleti dir

Kalmar Birliği, 14-16. yüzyıllar arası üç İskandinav ülkesinin bir tahtın egemenliği altında bir araya gelmesi sonucu oluşan birliğe verilen addır. Bazı Avrupalı tarihçiler tarafından İskandinav Güçleri olarak da adlandırılır. Birlik üç kurucu ülke dışında bu ülkelere bağlı olan Finlandiya, Grönland, İzlanda ve diğer bağlı toprakları da kapsamaktaydı. 15. yüzyılın ilk çeyreği boyunca Avrupa'nın güçlü siyasi oluşumlarından biriydi. Finlandiya, Kalmar Birliği'nin bir parçası olmasına karşın birliğe katıldığı sırada İsveç toprağı olması ve Cermen kökenlere sahip olmamasından dolayı, Birlik içinde de fazla bir öneme sahip değildi.

İsveç tarihi, günümüzde İsveç Krallığı'nın sınırları içinde kalan bölgelerin tarih öncesi zamanlardan günümüze kadar süregelen tarihidir.

<span class="mw-page-title-main">Stockholm Katliamı</span>

Stockholm katliamı, Hükümdarlık dönemi 1513-23 tarihleri arasında olan Danimarka kralı 2. Christian'ın emri doğrultusunda İsveçli soylulara karşı 8-9 Kasım 1520 tarihinde girişimde bulunulan katliamdır. Danimarka egemenliğinde bulunan İsveç'in, Kalmar Birliği'nden ayrılması neticesinde savaşa yol açıldı. Kalmar Birliği'ne karşı olan kral Naibi Sten Sture'nin Danimarka'nın yanlısı olan Başpiskopos Gustaf Trolle'yi hapse attırdı. Bunun sonucunda 2. Christian papanın desteğini alarak İsveç'i işgal etti. Güçlü paralı askerleriyle Danimarka Kralı, Sture'yi yenilgiye uğrattı ve sonucunda Stockholm'e girdi. Trolle'nin yapmış olduğu kışkırtmalar sonucunda 8-9 Kasım 1520 tarihinde 80'i aşan İsveç Soylusu heretiklik suçlamasıyla idam ettirildi. Bunu diğer İsveç bölgeleri ve Finlandiya'daki idamlar takip etti. Bir süre için Kalmar Birliği'nin güvenliği sağlanmış olsa da katliam İsveç'te bulunan birliğe karşı karşı büyük tepkiler doğurdu. I. Gustaf Vasa Dalarna bölgesinde bulunan köylülerle Hansa Birliğininde desteğiyle Danimarkalılar İsveç'ten çıkarıldı. Onun tahta çıkmasının ardından Kalmar Birliği de dağıldı.

Danimarka tarihi, bugünkü Danimarka Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">İsveç ve Norveç Birliği</span>

İsveç ve Norveç Birliği, 1814 ve 1905 yılları arasında var olan ve bugünkü İsveç ve Norveç'in topraklarını kapsayan bir devlettir. 1814 yılında Danimarka'dan bağımsızlığını kazanan Norveç, kısa süre sonra İsveç'in işgali altında kalarak, sonu Kiel Antlaşması'yla biten bir süreç başladı. 14 Ocak 1814 tarihindeki bu antlaşma, devletin kuruluş tarihidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Margaret</span> İsveç kraliçesi (hd. 1389-1412); Danimarka ve Norveç kraliçesi (1387-1412)

I. Margaret, Danimarka, Norveç, İsveç kraliçesi ve bir yüzyılı aşkın süre boyunca İskandinav ülkelerini bir araya getiren Kalmar Birliği'nin kurucusu. Küçük yaşta iken ailesi tarafından Norveç Kralı VI. Haakon ile evlenmesine karar verildi. Kızkardeşi Marta Ulfsdotter tarafından eğitildi. 17 yaşında anne oldu. Oğlu Olaf, Danimarka ve Norveç' in veliaht prensi oldu. Oğlunun ani ölümünden sonra Danimarka ve Norveç kraliçesi oldu. İsveç Kralı Albrecht ile savaştı. Bu mücadeleden galip çıkarak tüm İskandinavya'nın kraliçesi oldu. Oğlunun ölümü üzerine veliaht prens olarak yeğeni Bogislav'ı evlat edindi. Bogislav daha sonra Erik adını aldı. Yönetimi sırasında Kalmar Birliğini Almanya'ya karşı güçlü bir durumda tutma çabasına girişti. Kadınların toplum içerisindeki konumunu güçlendiren haklar sağladı.

<span class="mw-page-title-main">Sweyn</span> Çatalsakal Sweyn

Çatalsakal Sweyn Danimarka kralı, İngiltere kralı ve Norveç kralı. İsmi Anglosakson Kroniklerde Swegen olarak geçer. Mavi diş Harald'ın oğlu, Büyük Knud'un babasıdır. 987 yılında Wendland'a kaçan babasına karşı isyan etti. I. Olaf'ın 995 yılında Norveç tahtına geçmesinden sonra Olaf ile anlaşmazlığa düştü ve Olaf'a karşı İsveç kralı Olaf Skötkonung ve Lade Kontu Erik ile ittifak yaptı. 1000 yılında üç müttefik I. Olaf'ı Svolder Savaşı'nda yendi. Böylece Sweyn hükümdarlığını müttefikleri ile paylaşmasına rağmen Norveç kralı oldu. Sweyn bu olaylardan sonra 13 Kasım 1002'de İngiltere Danimarkalılara karşı yapılan katliamın öcünü almak için 1003 ve 1004 yıllarında İngiltere'ye karşı yapılan seferlere öncülük etti.

<span class="mw-page-title-main">I. Gustav</span> İsveç kralı (1496-1560; hd. 1523-1560)

I. Gustav, 1523'ten 1560'taki ölümüne kadar İsveç kralıdır. İlk olarak 1521'de Danimarka kralı II. Christian'a karşı İsveç Bağımsızlık Savaşı'nı başlatmıştır. 6 Haziran 1523'te kral olmuş ve Kalmar Birliği'ne son vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Christian (Danimarka kralı)</span> İsveç kralı (hd. 1520-1521); Danimarka ve Norveç kralı (hd. 1513-1523)

II. Christian Kalmar Birliği'ne bağlı İskandinav hükümdarı. 1513'ten 1523'e kadar Danimarka ve Norveç kralı ve 1520'den 1521'e kadar İsveç kralı olarak hüküm sürdü. 1513'ten 1523'e kadar, amcası I. Friedrich ile birlikte ortaklaşa Schleswig ve Holstein Dükü oldu.

<span class="mw-page-title-main">I. Christian (Danimarka kralı)</span> Kalmar Birliği sırasında Danimarka, İsveç ve Norveç kralı (1426-1481; hd. 1448-1481)

I. Christian Kalmar Birliği altında İskandinav hükümdar. 1448-1481 yılları arasında Danimarka, 1450-1481 yılları arasında Norveç ve 1457-1464 yılları arasında İsveç kralı. Ayrıca Finlandiya Büyük Dükü.

Norveç kraliyet ailesi, Norveç monarşinin başında olan ailedir. Mevcut aile Glücksburg hanedanındandır. İsveç ve Norveç'in birliğinin dağılmasıyla Prens Carl'ın Norveç tahtına seçilmesiyle tahta çıktı.

<i>Margrete den Første</i> 2021 tarihli Danimarka yapımı film

Margrete den Første, Charlotte Sieling'in yönettiği ve ortak yazarlığını yaptığı 2021 Danimarka tarihi drama filmi. Film, 1402'de Danimarka Kraliçesi I. Margrete'nin oğlu Danimarka-Norveç Kralı Olaf II/Olav IV olduğunu iddia eden bir sahtekar olan 'Sahte Oluf'un kurgulanmış bir anlatımıdır.

<span class="mw-page-title-main">I. Magnus (Norveç kralı)</span> Norveç ve Danimarka kralı

Magnus Olafsson, daha çok İyi Magnus olarak bilinir, 1035'ten Norveç kralı ve 1042'den 1047'deki ölümüne kadar Danimarka kralıydı.

<span class="mw-page-title-main">II. Olaf (Danimarka kralı)</span>

Danimarka Kralı II. Olaf, 1376'dan itibaren II. Olaf olarak Danimarka Kralı ve 1376'dan itibaren IV. Olav olarak Norveç Kralıydı. 1380 ölümüne kadar. Olaf, Danimarka Kraliçesi I. Margaret ile Norveç Kralı VI. Haakon'un oğlu ve İsveç Kralı IV. Magnus ile Danimarka Kralı IV. Valdemar'ın torunudur.

Haakon Sigurdsson;, Haakon Jarl olarak da bilinir, yaklaşık 975'ten 995'e kadar Norveç'in De facto hükümdarıdır. Bazen Güçlü Haakon olarak da isimlendirilir. Ancak Ágrip ve Historia Norwegiæ daha az gurur verici bir isim olan Kötü Haakon kullanır.

<span class="mw-page-title-main">II. Erik (Norveç kralı)</span> Norveç kralı

Erik Magnusson 1280'den 1299'a kadar Norveç Kralıydı.