İçeriğe atla

Norrbotten (il)

Koordinatlar: 67°08′09″N 18°30′04″E / 67.135829°K 18.500977°D / 67.135829; 18.500977
Norrbotten
Norrbottens län
Norrbotten bayrağı
Bayrak
Norrbotten arması
Arma
Ülkeİsveç İsveç
BölgeNorrbotten
Lapland
Kuruluş1810
Yüzölçümü
 • Toplam98.244,8 km²
Nüfus
 (2017)[1]
 • Toplam251.080
 • Yoğunluk2,6/km²
Zaman dilimiUTC+01.00 (OAS)
 • Yaz (YSU)UTC+02.00 (OAYS)

Norrbotten ili (İsveççe: Norrbottens län), İsveç'in en kuzeyinde yer alan Norrbotten ve Lapland bölgeleri üzerinde kurulu olan bir ildir. İlin tek komşusu Västerbotten ili olup, ilin doğusunda ayrıca Botni Körfezi kıyıları yer almaktadır. İl ayrıca Norveç ve Finlandiya ile de komşu olup Finlandiya ile komşu olan en tek İsveç ilidir. İlin yönetim merkezi Luleå'dur.

Bölge

Coğrafi olarak, Norrbotten ili, Norrbotten bölgesinin tamamı üzerine ve Lapland bölgesinin üçte ikisi üzerine kuruludur.

Coğrafya

Norrbotten ili, yüzölçümü olarak İsveç topraklarının dörtte birinden biraz daha az alan kaplar. Böylece İsveç'in en büyük ili olan Norrbotten ili, buna karşılık seyrek bir nüfusa sahiptir. Bu seyreklik özellikle Lapland bölgesinin iç kısımlarında belirgin olarak görülür.

İklim koşulları oldukça sert olup, tipik bir sert karasal iklimdir. Yine de yaz aylarında görülen iki-üç aylık güneş, kimi tarım ürünlerinin yetişmesine izin verir. Bu tarım ürünlerinin arasında tahıl yer alır. Ayrıca il sınırları içinde patates ve şalgam da önemli birer tarımsal üründür. Ancak tüm bunlardan daha fazla paya sahip olan çim ekimi, hayvancılıkta yem olarak kullanılmaktadır.

İl içinde Torne, Lule, Kalix, Pite, Skellefte, Ume, Sangis, Råne, Åby ve Byske gibi nehirler yer alır.

Nüfus

İldeki nüfus son özellikle son yüzyılda bir artış gösterdi. 2002 yılı nüfus sayımlarına göre il içinde 250,000'den fazla kişi yaşamaktadır. 1912 yılında bu sayı 166,641, 1892 yılında ise bu sayı 110,000 kadardı. Özellikle 1960'lardan beri iç bölgelerin nüfusu ivmeyle artmaya devam etmektedir.

Tarih

Orta Çağ'da Norrbotten bölgesinin bir terra nullius (nüfussuz bölge) olduğu düşünülmektedir. Alan, bu dönemlerde son derece seyrek bir biçimde Samiler ve Kvenler gibi Fin kökenli halklar tarafından yerleşilmiş durumdaydı. Orta Çağ'dan itibaren bölgeyi ele geçirmeye ve burayı Hıristiyanlaştırmaya çalıştı. Ancak günümüzde halen bu bölgede yerel Fin kavimleri bulunmakta olup, geleneklerini sürdürmektedir.

1809 yılındaki Fin Savaşı sırasında Västerbotten ilinin parçası olan bölge, büyük tarafı İsveç'in olmak üzere Finlandiya ile paylaştırıldı. 1810 yılında il kendi başına bir il konumuna alındı. Bugün halen bu bölgenin adı söylendiğinde Finlandiya'daki bazı topraklar da kastedilir.

Her ne kadar bu ildeki odun, hidroelektrik enerjisi ve mineraller, İsveç'in sanayileşmesine katkı sağladıysa da, Norrbotten sürekli olarak ülkenin güney yarısından geri kaldı. İşsizliğin yoğun olduğu ilde günümüz gençlerinin çoğunluğu ülkenin güneyine yerleşmeyi planlamaktadır.[2]

Kültür

Norrbotten ilindeki kültür, İsveç'in geri kalan taraflarından oldukça farklı özelliklere sahiptir. Yörede Sami ve çeşitli Fin kavimlerinin kültürel etkisine rastlanır. Ayrıca yörede hem Fin dillerinin hem de İskandinav dillerinin eski lehçe örneklerine rastlanır ve birtakım insan tarafından anadil olarak konuşulur. İldeki insanların büyük kısmı kendilerini İsveçli olarak değil Norrbottenli olarak tanımlarlar.

İlin deniz kıyılarında Luleå ve Piteå kentleri yer alır. Luleå'nun eski kent merkezi olan ve günümüzdeki merkezin 10 km kuzeyinde yer alan Gammelstad, UNESCO'nun Dünya Mirası listesinde yer alır.

Sami, Meänkieli ve Fince birçok belediyede resmi olarak işlem görür. Ayrıca Arjeplog, Gällivare, Jokkmokk ve Kiruna belediyelerinde Sami dili, azınlık dili olarak resmiyet kazanmıştır. Yine Gällivare, Haparanda, Kiruna, Pajala ve Övertorneå belediyelerinde de Fince resmi azınlık dilidir.

Yönetim

İlin bir yönetim kurulu bulunmaktadır. Bu kurul, İsveç yönetimine bağlı olup, yöresel anlamda sağlık, eğitim, güvenlik ve ulaşım gibi konularda yöre ihtiyaçlarını karşılamaktadır. İl, vali tarafından yönetilmektedir. İl meclisinin adı Norrbottens Läns Landsting şeklindedir.

Alt belediyeler

Norrbotten ilinde yer alan belediyeler.

Aşağıda ildeki belediyeler nüfuslarıyla beraber yer almaktadır:

  • Norrbotten bölgesi:
  • Pajala belediyesi – 7,000
  • Övertorneå belediyesi – 5,500
  • Överkalix belediyesi – 4,000
  • Boden belediyesi – 28,000
  • Kalix belediyesi – 17,500
  • Haparanda belediyesi – 10,000
  • Älvsbyn belediyesi – 8,500
  • Luleå belediyesi – 75,500
  • Piteå belediyesi – 40,500
  • Lapland bölgesi:
  • Kiruna belediyesi – 23,500
  • Gällivare belediyesi – 19,500
  • Jokkmokk belediyesi – 5,500
  • Arjeplog belediyesi – 3,200
  • Arvidsjaur belediyesi – 7,000

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2017 och befolkningsförändringar 1 juli–30 september 2017. Totalt". Statistics Sweden. 8 Kasım 2017. 16 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2017. 
  2. ^ article Norrbottens län 13 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from Nordisk familjebok (1912).

Coğrafi konumu



İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya</span> Kuzey Avrupa ya da diğer adıyla İskandinavya yarım adasında yer alan devlet, ülke

Finlandiya, resmî adıyla Finlandiya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa'daki bir İskandinav ülkesi. Doğuda Rusya, kuzeyde Norveç ve batıda İsveç'le komşudur. Batıda Botniya ve güneyde Finlandiya körfezlerine kıyısı vardır. Yüz ölçümü 338.455 km² ve nüfusu 5,5 milyondur. Helsinki ülkenin başkenti ve en büyük şehridir. Finlerin ana dili olan Fince, yeryüzündeki az sayıda Baltık-Fin dilinden biridir. Finlandiya'nın iklim özellikleri enleme göre değişkenlik gösterir: Güneyde nemli karasal iklim, kuzeyde kutup altı iklimi görülür. Ülke genel olarak tayga biyomuna dahildir. Ayrıca Finlandiya'da 180 binden fazla göl bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karelya</span> Kuzey Avrupada tarihi bölge

Karelya, Karelyalılar ile Finler'in yaşadığı Finlandiya, Rusya ve İsveç sınırlarında kalan bir bölgedir. Bugün bölge, Rusya'nın Karelya Cumhuriyeti ile Leningrad eyaleti ve Finlandiya'nın Kuzey Karelya ile Güney Karelya bölgelerine bölünmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Fin-Ugor kavimleri</span>

Fin-Ugor halkları, bugün Kuzeydoğu Avrupa'da yaşayan ve aynı dil ailesini oluşturan halklar topluluğu. Fin-Ugor halklarının konuştuğu diller ve lehçeler Samoyed dilleri dışındaki tüm Ural dilleri değişkelerini kapsayan Fin-Ugor dilleri grubuna girmektedir. Bu kavimlerin toplam nüfusu 30 milyon civarındadır. Fin-Ugor halklarının en bilinenleri Macarlar, Finler ve Estonlardır.

<span class="mw-page-title-main">Umeå</span> İsveçin Västerbotten ili, Umeå ilçesine bağlı kentsel alan (tätort)

Umeå İsveç'in kuzeydoğu kuşağında bulunan bir kenttir. Şehir, Botni Körfezi'nin kıyısında ormanlık bir arazi üzerinde kuruludur. Bir eğitim kenti olan Umeå ayrıca İsveç için önemli tıp ve sanayi kentlerinden biridir. Şehirde iki üniversite ve 30,000'in üzerinde öğrenci yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Blekinge (il)</span>

Blekinge ili, İsveç'in güneyindeki Baltık Denizi kıyılarında bulunan bir idari bölgedir. İlin komşuları Skåne, Kronoberg ve Kalmar illeri olup yönetim merkezi Karlskrona'dır.

<span class="mw-page-title-main">Gotland (il)</span>

Gotland ili, İsveç'in güneydoğusundaki Gotland adasını kapsayan bir ildir. Gotland, Baltık Denizi'nin ve İsveç'in en büyük adasıdır. Gotland ili ise idari bir bölge olup, Gotland bölgesi adı verilen ada üzerinde bulunur. Tüm İsveç'te illerin alt belediyeleri mevcuttur. Fakat Gotland ilinin tek belediyesi olup, aynı isimdedir. İlin yönetim merkezi tarihi Visby kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Kronoberg (il)</span>

Kronoberg ili, İsveç'in güneydoğu bölgesinde bulunan Småland bölgesi üzerinde kurulu olan bir ildir. İlin komşuları arasında Skåne, Halland, Jönköping, Kalmar ve Blekinge illeri yer alır. İlin yönetim merkezi Växjö'dür.

<span class="mw-page-title-main">Västerbotten (il)</span>

Västerbotten ili, İsveç'in kuzeyinde yer alan Västerbotten, Lapland ve Ångermanland bölgeleri üzerinde kurulu olan bir ildir. İlin komşuları arasında Västernorrland, Jämtland ve Norrbotten bulunur. Ayrıca ilin batısında Norveç sınırları, doğusunda Botni Körfezi kıyıları bulunur. İlin yönetim merkezi Umeå'dur.

<span class="mw-page-title-main">Västernorrland (il)</span>

Västernorrland ili, İsveç'in kuzeyinde yer alan Ångermanland ve Medelpad bölgeleri üzerinde kurulu olan bir ildir. İlin komşuları arasında Gävleborg, Jämtland ve Västerbotten illeri yer alır. İlin ayrıca doğudan Botni Körfezi kıyıları bulunmaktadır. İlin yönetim merkezi Härnösand'dır.

<span class="mw-page-title-main">Laponya Bölgesi</span> kuzey İsveçte dağlık bir yaban hayatı alanı

Laponya bölgesi, kuzey İsveç'in Lapland ilinde; Gällivare Belediyesi, Arjeplog Belediyesi ve Jokkmokk Belediyesi sınırları içinde yer alan geniş dağlık bir yaban hayatı alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Laponya (Finlandiya)</span> Finlandiyanın en büyük ve en seyrek nüfuslu bölgesi

Laponya, Finlandiya'nın bölgelerinden biridir. Bölge, Laponya'nın Finlandiya kesiminden oluşmakta olup Kuzey Ostrobotniya ve Kainuu ile İsveç, Norveç ve Rusya ile komşudur. Yüzölçümü 100,370.05 km² olan bölgenin nüfusu 30 Eylül 2017 tarihi itibari ile 178,896 olup. Finlandiya'nın en büyük ve en seyrek nüfuslu bölgesidir. Finlandiya'nın dörtte birini oluşturmaktadır ve büyük kısmı Kuzey Kutup Dairesi'nin kuzeyinde kalmaktadır. Bölgenin merkezi Rovaniemi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Torne Vadisi</span>

Torne Vadisi, Finlandiya ve İsveç arasında bulunan bir vadidir. Adını vadiden geçerek Botniya Körfezi'ne akan Torne Nehri'nden almaktadır. Coğrafi olarak Finlandiya'nın Laponya bölgesinin batısı ile İsveç'in Norrbotten ilinin kuzeyini kapsamaktadır. İsveç'in Gällivare belediyesi de Fincenin Meänkieli dialektini konuşan nüfustan dolayı kültürel olarak Torne Vadisi'ne dahil edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Värmland</span>

Värmland, İsveç'in güneybatı kuşağında yer alan Värmland bölgesi üzerinde kurulu olan bir ildir. İlin komşuları arasında Dalarna, Örebro ve Västra Götaland illeri yer alır. İlin ayrıca batıdan Norveç sınırı bulunmaktadır. İlin yönetim merkezi Karlstad'dır. 2017 sayımına göre nüfusu 279.999'dur.

<span class="mw-page-title-main">İsveç'te azınlık dilleri</span>

İsveç'te en önemli 5 azınlık dili vardır. Bunlar Fince, Meänkieli, Laponca, Romanca ve Yidiş dilidir. İsveççe işaret dilinin yahudi versiyonu da bir azınlık dili sayılır. Ancak buna karşın İsveç'te halkın çoğu resmi dil olan İsveççeyi bilir.

<span class="mw-page-title-main">Arjeplog</span>

Arjeplog, İsveç'in Norrbotten ilinde bulunan bir yerleşim ve belediyedir. Belediye, Hornavan ve Uddjaure göllerinin kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 14.494,09 km² olan belediyenin nüfusu 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla 2.707'dir.

<span class="mw-page-title-main">Jokkmokk</span>

Jokkmokk, İsveç'in Norrbotten ilinde bulunan bir yerleşim yeri ve belediyedir. Belediye, ilin ortasında yer almaktadır. Yüzölçümü 19.334,44 km² olan belediyenin nüfusu 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla 4.780'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kalix</span>

Kalix, İsveç'in Norrbotten ilinde bulunan bir yerleşim yeri ve belediyedir. Belediye, ilin güneydoğusunda Kalix Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 3.712,06 km² olan belediyenin nüfusu 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla 15.768'dir.

<span class="mw-page-title-main">Övertorneå</span>

Övertorneå, İsveç'in Norrbotten ilinde bulunan bir yerleşim yeri ve belediyedir. Belediye, Torne Nehri'nin kıyısında Finlandiya sınırında yer almaktadır. Yüzölçümü 2.492,29 km² olan belediyenin nüfusu 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla 4.211'dir.

<span class="mw-page-title-main">Pajala</span>

Pajala, İsveç'in Norrbotten ilinde bulunan bir yerleşim yeri ve belediyedir. Belediye, ilin doğusunda Torne Vadisi'nde yer almaktadır. Yüzölçümü 8.050,73 km² olan belediyenin nüfusu 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla 5.973'tür.

<span class="mw-page-title-main">Sorsele</span>

Sorsele, İsveç'in Västerbotten ilinde bulunan bir yerleşim ve belediyedir. Belediye, Vindelälven'in kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 7.957,64 km² olan belediyenin nüfusu 31 Aralık 2023 tarihi itibarıyla 2.387'dir.