İçeriğe atla

Nomen dubium

Nomen dubium (Latince "şüpheli isim", çoğulu nomina dubia) zoolojik bir türe bilimsel adlandırma yaparken bilinmeyen veya şüpheli bir tatbikte kullanılan terimdir. Uluslararası Terminoloji Kanunu; su yosunu, mantarlar ve bitkiler için (“International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (ICN)”) ve Uluslararası Bakteri Terminolojisi Kanunu ("International Code of Nomenclature of Bacteria (ICNB)") sistemlerinde "nomen dubium" yerine eş anlamlısı nomen ambiguum kullanılmaktadır.

Bir gruba ait olup olmadığının belirlenmesinin imkânsız olduğu, önemli tanısal özelliklerden yoksun bir kayıp tür örneğinin tanımlamasında Nomen dubium terimi kullanılır.[1] Bu, eğer orijinal tür serisi (yani holotip, izotipleri, sintip ve paratipler) kaybolur veya yok edilirse mümkün olmaktadır. Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kanunu (International Code of Zoological Nomenclature; ICZN) ve ICN yeni bir örnek (neotype) veya yeni bir numune için bu terimin kullanılmasına izin vermektedir.[2]

Eğer başka şekilde kullanılan isim parça parça ya da önemli tanısal özelliklere (bu sadece genelde fosil olarak bilinen türler için böyledir) sahipse nomen dubium olarak düşünülebilir. Bu durumda ICZN, yeni bir tür örneği veya neotip isimlerin istikrarını korumak için nomen dubium olarak belirtilmesine izin vermektedir.[3]

75.5. Bir neotip teşhisiyle başka şekilde kullanılan isimin değiştirilmesi: Bir yazar nominal tür grubu taksonun taksonomik kimliğinin mevcut adını taşıyan başka şekilde kullanılan isminin sabitleşemeyeceğini düşünüyorsa (yani türün adı nomen dubium ise) ve istikrar veya evrensellik böylece tehdit altındaysa, yazar Komisyon'dan genel kurul gücünü kullanarak [makale 81] var olan adı taşıyan türü ve neotyipi belirlemesini isteyebilir.[4]

Pek çok uzmanın farklı görüşte olduğu "Nanotyrannus" nomen dubiuma güzel bir örnektir.[5] Nanotyrannus ("küçük tiran") kafatası 1942 yılında keşfedildiği zaman, başka bir tür olan “Albertosaurus”a ait olduğu tespit edilmiştir. Fakat kısa süre sonra araştırmacılar bunun tamamen yeni bir cins, Tyrannosaur, olabileceğini iddia etmişlerdir. Nanotyrannus adı ilk 1985'te “Robert Bakker” tarafından tanımlanmıştır.[6] Bugün, iki ayrı fikir mevcuttur: 1999 yılında beyanat veren “Thomas Car” gibi bazı paleontologlar onun Tyrannosaurus rex in genç sinonimi olduğunu iddia ederken, diğerleri ayrı bir cins Nanotyrannus olduğunu düşünmektedir.[7][8]

Ayrıca bakınız

  • nomen nudum ("çıplak isim"): Yayınlarda yer alan ancak henüz resmi olarak ICZN standartlarına göre yayınlanmamış isimdir.
  • nomen oblitum ("unutulan isim"): Özgün isim teklifi sunumundan sonra elli yıl bilim dünyasında kullanılmamış olan isimdir.

Kaynakça

  1. ^ [1] 31 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ZooKeys 66: 29–79 (2010) syf.13-erişim 24 Mart 2012, (İngilizce)
  2. ^ Headden, Jaime A. (26 Mayıs 2010). "What – If Anything – is a Nomen Dubium?". The Bite Stuff (İngilizce). 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  3. ^ Mones, A. 1989. “Nomen dubium vs. nomen vanum.” Vertebrate Paleontoloji Dergisi 9(2):syf 232-234.(İngilizce)
  4. ^ International Code of Zoological Nomenclature 24 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (4.baskı, 1999, ICZN)(İngilizce)
  5. ^ [2] 23 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. About.com, Bob Strauss-erişim 24 Mart 2012, (İngilizce)
  6. ^ [3][] PDF, “Preliminary Report on the Montana Dueling Dinosaurs” Eylül 2011, Peter Larson, Black Hills Enstitüsü,-erişim 24 Mart 2012, (İngilizce)
  7. ^ "Carnivores". ThoughtCo (İngilizce). 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  8. ^ Headden, Jaime A. (11 Mayıs 2011). "Nanotyrannus Nomore!?". The Bite Stuff (İngilizce). 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Biyolojik sınıflandırmada alt tür, bir türün dağılım alanı içinde farklı bölümlenmelerde yaşayan ve birbirlerinden morfolojik özelliklerinin farklılıkları ile ayrılan iki ya da daha fazla popülasyondan her biri için kullanılan terimdir. Tek bir alt tür kendi başına tanınamaz: Bir türün ya hiç alt türü yoktur ya da soyu tükenmiş dahi olsa en az iki alt türü olabilir. Bilimsel literatürde alt tür için subsp. ya da ssp. kısaltması kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Dinozorlar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu listede dinozor cinsleri kapsamlı bir şekilde listelenmiştir. Listede, geçerli olan veya henüz resmi isimlendirmesi yapılmamış 1379 cins ve alt sınıf dinozor ismi yer almıştır. Bazı isimlerin yanına aşağıdaki terminolojide belirtilen açıklamalar eklenmiştir.

Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu, hayvan olarak kabul edilen organizmaların resmi isimlendirme kurallarını belirleyen ve zoolojide yaygın olarak kabul edilen isimlendirme sistemidir. Kurallar temel olarak şunları düzenler;

  1. Binominal isimlendirme çerçevesinde isimlerin doğru bir şekilde nasıl belirleneceği,
  2. Çeşitli isimler arasındaki çatışmada hangi ismin kullanılacağının seçilmesi,
  3. Bilimsel literatürde hangi isimlerin kullanılacağının belirlenmesi.

Plesiyozorlar listesi, yerel dilde yazılan terimler de dahil olmak üzere Plesiosauria takımına dahil edilen tüm cinsleri alfabetik bir sıralama ile göstermektedir. Liste yaygın olarak kabul edilen tüm cinsleri, aynı zamanda günümüzde şüpheli, geçersiz ya da resmen yayımlanmış olmayan, mevcutsa herhangi bir cinsin genç versiyonunu ve artık plesiyozorlar takımından çıkarılmış cinsleri de içermektedir.

İhtiyozorlar listesi (ichthyosaur), yerel dilde yazılan terimler de dahil olmak üzere Ichthyosauria (ihtiyozorya) takımına ya da Ichthyopterygia üst takımına dahil edilen tüm cinsleri alfabetik bir sıralama ile göstermektedir. Liste yaygın olarak kabul edilen tüm cinsleri, aynı zamanda günümüzde şüpheli, geçersiz ya da resmen yayımlanmış olmayan, mevcutsa herhangi bir cinsin genç ya da daha yaşlı versiyonunu (sinonimini) ve artık ihriyozor takımından çıkarılmış cinsleri de içermektedir.

Nomen nudum zoolojik veya botanik bir türe ait olmayan, kabul edilmemiş adlandırmanın tatbikinde kullanılan terimdir.

Tarihöncesi amfibyumlar listesi, yerel dilde yazılan terimler de dahil olmak üzere Amphibia sınıfına dahil edilen ve fosil kayıtlardan bilinen tüm cinsleri alfabetik bir sıralama ile göstermektedir. Liste yaygın olarak kabul edilen tüm cinsleri, aynı zamanda günümüzde şüpheli, geçersiz ya da resmen yayımlanmış olmayan, mevcutsa herhangi bir cinsin genç ya da daha yaşlı versiyonunu (sinonimini) ve artık Acanthodii sınıfından çıkarılmış cinsleri de içermektedir.

Nomen oblitum bazı sebeplerde yaygın olarak kullanılmayan zoolojik isimlendirmede kullanılan teknik bir terimdir.

<i>Systema Naturae</i> Carolus Linnaeusun başlıca eseri

Systema Naturae (Latince) İsveçli botanikçi, zoolog ve doktor Carolus Linnaeus'un (1707–1778) en önemli eserlerinden biridir ve Linnaeus Taksonomisini öne sürer. Günümüzde ikili adlandırma olarak bilinen bu sistem aslında Linnaeus'tan 200 yıl önce Gaspard ve Johann Bauhin kardeşler tarafından kısmen geliştirilmiş olsa da Linnaeus kitabında bu sistemi tutarlı olarak kullanan ilk kişidir. Kitabın ilk basımı 1735 yılında yapılmıştır. En önemli baskı sayılan kitabın 1758 yılında yapılan 10. baskısının tam adı Latince Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locistir ve Türkçeye şöyle çevrilir: "Sınıflara, takımlara, cinslere ve türlere göre; mizaçları, farklılıkları, sinonimleri ve yerleri ile birlikte; doğanın üç âlemi içinde doğanın sistematiği".

<i>Systema Naturae</i>nin 10. baskısı

Systema Naturae'nin 10. baskısı, Carl Linnaeus tarafından yazılan ve 1758 ila 1759 yıllarında yayımlanan, zoolojik sınıflandırmanın başlangıç noktası olarak kabul edilen bir kitaptır. Bu kitapta Linnaeus hayvanlar için ikili adlandırma yöntemini sunmaktadır. Linnaeus bitkiler için sınıflandırma yöntemini 1753 yılında yayımladığı Species Plantarum adlı eserinde yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tip tür</span>

Tip tür, zoolojik adlandırmada, ait olduğu cinsin sınıflandırmada gözlemlenen önemli, belirleyici özelliklerin atfedilen türde birebir gözlemlenmesi durumudur. Benzer bir kavram, tip cins adı verilen suprajenerik gruplar için kullanılır.

Biyolojik sınıflandırma sisteminde taksonomik seviye takson adı verilen bir grup canlının taksonomik hiyerarşi için göreceli olarak bulundukları sıradır. Taksonomik seviyeye örnek olarak tür, cins, familya, takım, sınıf, şube, âlem ve üst âlem verilebilir.

Biyolojik terminolojide, bir sintip, holotipin belirlenmediği bir taksonun tanımında listelenen iki veya daha fazla biyolojik tipten herhangi biridir. Bu ve türler için ilgili terimlerin kesin tanımları, Uluslararası Zoolojik İsimlendirme Kanunu ve algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kanunu'nun bir parçası olarak belirlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Paratip</span>

Zooloji ve botanikte, bir paratip, bir türün ve diğer taksonların bilimsel adının gerçekte neyi temsil ettiğini tanımlamaya yardımcı olan bir organizmanın örneğidir; ancak holotip değildir. Genellikle birden fazla paratip vardır. Paratipler genellikle müze araştırma koleksiyonlarında yapılır.

Zooloji terminolojisinde, bir taksonun geçerli adı, Uluslararası Zooloji Nomenklatürü Kanunu (ICZN) kurallarına göre o takson için kullanılacak olan zoolojik isimdir. Başka bir deyişle: geçerli bir ad, bir taksonun doğru zoolojik adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Holotip</span>

Bir holotip, türlerin resmi olarak tanımlandığı zaman kullanıldığı bilinen bir organizmanın tek bir fiziksel örneğidir. Ya bu tür fiziksel bir örnek ya da bunlardan bir tanesidir; ancak açıkça holotip olarak belirtilmiştir. Uluslararası Zoolojik İsimlendirme Kanunu (ICZN) uyarınca, bir holotip çeşitli isim taşıyan türlerden biridir. Algler, mantarlar ve bitkiler (ICN) ve ICZN için Uluslararası İsimlendirme Kanunu'nda türlerin tanımları niyet bakımından benzerdir ancak terminoloji veya temel kavramda aynı değildir.

<span class="mw-page-title-main">Tip cins</span>

Biyolojik sınıflandırmada, özellikle zoolojide, tip cins, biyolojik bir aileyi ve soyadının kökünü tanımlayan cinstir.

<span class="mw-page-title-main">Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodu</span>

"Geleneksel olarak yosun, mantar veya bitki olarak muamele edilen" tüm Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodu (ICN) bitkilere, mantarlara ve diğer birkaç organizma grubuna verilen resmi botanik isimlerle ilgili kurallar ve tavsiyeler bütünüdür. Daha önce Uluslararası Botanik Adlandırma Kodu (ICBN) olarak adlandırılıyordu; Adı, 2005 Viyana Yasası'nın yerini alan Melbourne Yasası'nın parçası olarak Temmuz 2011'de Melbourne'deki Uluslararası Botanik Kongresi'nde değiştirildi.

<i>Procynosuchus</i> Permiyen döneminde yaşamış bazal sinodont cinsi

Procynosuchus, Geç Permiyen'den soyu tükenmiş bir sinodont cinsidir. En erken ve en bazal sinodont biri olarak kabul edilir. 60 cm (2 ft) uzunluğundaydı ve yarı suda yaşayan bir yaşam tarzına adapte olmuş gibi görünüyor.

Korunan ad veya nomen conservandum' özel isimlendirme korumasına sahip bilimsel isimdir. Yani, aksi takdirde meşru olmasını engelleyecek bir veya daha fazla kuralı ihlal etmesine rağmen ad korunur. "Nomen conservandum", "korunacak bir isim" anlamına gelen Latince bir terimdir. Terimler genellikle birbirinin yerine kullanılır, örneğin Yosun, Mantarlar ve Bitkiler için Uluslararası Adlandırma Yasası (ICN), Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu ise "korunan ad" terimini destekler.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.