İçeriğe atla

Nohut sineği

Nohut sineği
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota
Âlem: Animalia
Alt âlem: Eumetazoa
Şube: Arthropoda
Alt şube: Hexapoda
Sınıf: Insecta
Takım: Diptera
(Çift kanatlılar )
Alt takım: Brachycera
(Karasinekler)
İnfra takım: Muscomorpha
Üst familya: Opomyzoidea
Familya: Agromyzidae
Alt familya: Phytomyzinae
Cins: Liriomyza
Tür: L. cicerina
Liriomyza cicerina
Rondani, 1875
Sinonimler

Agromyza ciceri Navarro, 1903
Liriomyza ononidis de Meijere, 1925
Liriomyza trichophthalma Hering, 1931

Nohut sineği (Liriomyza cicerina), İki kanatlılar (Diptera) takımının Agromyzidae familyasından zararlı böcek türü.

Fazla hareketli olmayan sineklerdir. Tarlada dikkatli bakıldığında, nohudun (Cicer arietinum) yaprak ve dalcıkları üzerinde kolayca görülürler.

Morfoloji

Yumurtaları mat beyaz renkte, ortalama 0.1 mm boyundadır. Yumurtalar yaprak dokusu içine bırakıldıkları ve küçük olduklarından gözle görülmezler.

Larvalar, kirli sarı, parlak görünümlü ve silindiriktir. Larvalar, nohut yaprakçıklarının iki epidermisi arasında açtığı galeride bulunur. Olgun larva ortalama 2.4-2.8 mm boyda olup, çıplak gözle kolayca görülür.

Pupaları fıçı şeklinde, bal sarısı veya kızıl kahverenginde olup, boyu 2 mm'dir. Pupa dönemi 14-15 gündür ve toprağın 2–5 cm altında gerçekleşir.

Erginleri siyah, karın kısmı sarı çizgili, diğer kısımları gri-siyah renktedir. Dişiler ortalama 1.4 - 1.6, erkekler 1.1 - 1.3 mm boyundadır.

Biyolojisi

Kışı toprağın 3–6 cm derinliğinde pupa döneminde geçirir. İlkbaharda erginler çıkar ve taze nohut yaprakçıklarında beslenirler. Çiftleşmeden sonra dişiler ovipozitörleriyle yaprakçıkların üst epidermisini delerek, iki epidermis arasına yumurta bırakırlar. Her yaprakçığa genellikle 1 adet olmak üzere bir dişi 30-35 yumurta bırakır. Yumurtaların bırakıldığı yer, hafif bir şişkinlik ve açık renkli bir leke halinde görülür. Yumurtalar 2-4 günde açılır. Yumurtadan çıkan larva, yaprakçıkta galeri açarak beslenir. Olgun larva, yaprakçığın yan kenarından kendini toprağa atarak 2–5 cm toprak derinliğinde pupa olur. Bir dölün gelişme süresi sıcaklık ve neme bağlı olarak 1-1,5 ayda tamamlanır. Konukçu bitkinin vejetasyon dönemine ve kurak geçen yıllara bağlı olarak 2-3 döl verebilir.

Konukçuları

Oligofag bir tür olup baklagiller (Fabaceae) familyasından kültür bitkilerinde ya da yabani bitkilerde beslenir. Öncelikli konukçusu ekimi yapılan nohut (Cicer arietinum) ve diğer yabani nohut türleridir. Ayrıca, Coronilla emeroides, Hymenocarpus circinnatus, Medicago sativa, Ononis arvensis, Ononis repens, Ononis spinosa, Securigera securidacea gibi baklagillerde de bulunurlar.

Zararı

Nohutta zararlıdır ve yalnızca kurak ve zayıf topraklarda ekilen üründe ekonomik kayıp yaratır.

Erginlerin zararı : Yeni çıkan ergin dişiler ovipozitörlerini yaprak epidermisine sokarak buradan çıkan özsu ile beslenirler. Erkekler de dişinin çıkarmış olduğu özsudan yararlanırlar. Emgi yerleri yaprakçıklar üzerinde zarımsı sarımtrak renkte lekeler halindedir. Bir yaprakla 40 kadar emgi deliği bulunabilir. Açılan bu yaralara saprofit mantarlar yerleşebilir.

Larvaların zararı : Asıl zarar larvalar tarafından yapılmaktadır. Yumurtadan çıkan larva parankima dokusu içinde beslenir. Yapraklar, larvanın beslenmesi sonucu önce açık renkli ip şeklinde galeri oluşur. Daha sonra galeri kabarcık şeklini alır ve bütün yaprak ayasını kaplar. Bu dönemde larvanın pislikleri belirgin bir şekilde göze çarpar. Larva pupa dönemine kadar beslenir. Şiddetli zarar görmüş yaprakçıklar sararır ve dökülür. Dökülmeler bitkinin özellikle alt dalcıklarında olur. Yaprağı dökülen bitkiler az ürün verir.

Yayılımı

İrlanda hariç bütün Avrupa'da yaygındır.

Türkiye'de yoğun olarak nohut ekilen bütün tarlalarda görülür.

Doğal düşmanları

  • Opius monilicornis (Hymenoptera: Braconidae) : Ege Bölgesinde larva-pupa parazitoitidir ve nohut sineği larvalarını %3-15 oranlarında parazitler.
  • Dacnusa cicerina (Hymenoptera: Braconidae)
  • Diglyphus isaea (Hymenoptera: Eulophidae) : Akdeniz Bölgesinde
  • Chrysocharis longitarsus (Hymenoptera: Eulophidae) : Akdeniz Bölgesinde
  • Diaulinopsis arenaria (Hymenoptera: Eulophidae) : Akdeniz Bölgesinde
  • Tetrastichus sp. (Hymenoptera: Eulophidae) : Akdeniz Bölgesinde

Mücadele

Kültürel önlemler : Bir önceki yıl nohut sineği zararı görülen tarlalarda kışı geçirecek pupaları öldürmek amacıyla hasat sonunda derin sürüm uygulanmalıdır.

Biyolojik mücadele : Parazitoitler, zararlıyı baskı altında tutacak yoğunlukta bulunmadığından uygulamaya verilecek bir yöntem yoktur. Entegre mücadele prensipleri doğrultusunda, zararlının parazitoitlerinin korunmasına özen gösterilmeli ve Nohut sineğine karşı yapılacak olan mücadelede parazitoitlere etkisi en az olan ilaç kullanılmalıdır.

Kimyasal mücadele : Zararlı olduğu yerlerde, nohutların çıkışından 15-20 gün sonra, tarlada yapılan kontrollerde, bitkilerde %50 bulaşma tespit edildiğinde ilâçlama yapılmalıdır. Bir bitkide 2-3 galerili yaprak bulunması halinde o bitki bulaşık kabul edilir. İlkbaharı yağışlı geçen yıllar ile nohutun iyi gelişme gösterdiği verimli ve kuvvetli topraklarda nohut sineği popülasyonu yüksek olsa bile verimi azaltacak bir etkide bulunmadığından ilaçlama gerekmemektedir. Bu nedenle, bitkilerin normal gelişemediği, taban suyu az, toprağı kıraç ve ilkbaharı kurak geçen yıl ve yerlerde kimyasal mücadele gerekli olmaktadır. Yalnızca tek uygulama yeterlidir. Kullanılacak ilaçlar ve dozları hakkında en yakın il veya ilçe müdürlüklerine başvurulmalıdır.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sivrisinek</span> Kan Emici Bir Böcek Türü

Sivrisinek, Latince: Culiseta longiareolata çift kanatlılar (Diptera) takımının Culicidae familyasından kan emici zararlı böceklerin ortak adı.

<span class="mw-page-title-main">Patates güvesi</span>

Patates güvesi, Gelechiidae familyasından larvası pembesi beyaz veya yeşilimsi renklerde olan zararlı bir böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Asma biti</span>

Asma biti, bağda (asmada) zarar yapan homojen kanatlılar (Homoptera) takımına bağlı küçük bir böcek. Amerika menşeli bir zararlıdır. İlk defa yabani Amerikan asmalarında üzerinde rastlanmıştır. Göçlerle Amerika'dan Avrupa'ya geçmiştir. Türkiye'de 1881 yılından itibaren ilk defa Trakya taraflarında görülmüştür. Asmanın kök ve yapraklarında yaşayan iki formu vardır. Gelişimini asmada tamamlar. Uzun emici hortumlarıyla yaprak ve kökleri emerler. Emme sonucu kök ve yapraklarda urlar (şişkinlikler) meydana getirirler. Bitkinin zayıflamasına, veriminin düşmesine ve zamanla kurumasına sebep olurlar. Filokseraya karşı yapılan zirai mücadele çalışmaları kesin netice vermemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nohut (tür)</span> Baklagiller familyasından bir bitki türü

Nohut, baklagiller (Fabaceae) familyasının Faboideae alt familyasına ait Cicer cinsinden bir baklagil türü.

<span class="mw-page-title-main">Karasinek</span> İnsan yerleşim yerlerinde oldukça yaygın şekilde görülen organik atıklarla beslenebilen bir sinek türü

Karasinek, iki kanatlılar (Diptera) takımının Muscidae familyasından böcek türü. Salıncak minderi

<span class="mw-page-title-main">Narenciye kırlangıçkuyruğu</span>

Narenciye kırlangıçkuyruğu, kırlangıç kelebekleri olarak da anılan Papilionidae familyasından Sahra Altı Afrika'ya özgü bir kelebek türü. Tırtılı narenciye ağaçlarına zarar verdiği için bu kelebek türü haşere olarak sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Fındık yeşil kokarcası</span>

Fındık yeşil kokarcası Pentatomidae familyasından zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Adli entomoloji</span>

Adli entomoloji veya adli böcek bilimi ya da biyokriminal entomoloji, adli tıbba yardımcı olan ya da onun yetersiz kaldığı durumlarda, ceset üzerinde bulunan böcek ve diğer eklembacaklıların ergin ve larvalarından, maktulün ("cesedin") ölüm zamanını doğruya yakınlıkta ya da yaklaşık olarak tahmin etmeye çalışan bir bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Karanfil yaprakbükeni</span>

Karanfil yaprakbükeni Tortricidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Elma yaprakbükeni</span> Elma yaprakbüken güve

Elma yaprakbükeni Tortricidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Phyllocnistis citrella</span> böcek türü

Phyllocnistis citrella, Gracillariidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Leucoptera malifoliella</span>

Armut yaprak galeri güvesi, Lyonetiidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Virgül kabuklu biti</span>

Virgül kabuklu biti, Diaspididae familyasından zararlı böcek türü.

<i>Thrips tabaci</i>

Thrips tabaci, tripsler (Thysanoptera) takımından kozmopolit zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Agromyzidae</span>

Agromyzidae, Stratiomyomorpha infratakımına bağlı bir hayvan familyasıdır. Bitkilerin yapraklarında ve diğer kısımlarında yaşayan, açık yeşilimsi, beyaz ve farklı şekillerde olan larvaları vardır. Bitki oyan sineklerin yarısı bu familyaya aittir.

<span class="mw-page-title-main">Badem iç kurdu</span>

Badem iç kurdu, Eurytomidae familyasından zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Bibionidae</span>

Bibionidae, Bibionomorpha infratakımına bağlı bir hayvan familyasıdır. Genellikle siyah renkli, güçlü bir vücuda sahip olan, 2–16 mm uzunluğunda sivrisineklerdir. Erginlerinin ömürleri 1 hafta bile sürmez. İlkbaharda 3–12 mm boyunda, oldukça hantal vücutlu, sivrisinek (Culicidae) benzeri, alçalıp yükselerek dans eden sinekler bu familyaya aittir. Eşeyler arasındaki dimorfizm tipiktir. Bütün dünyada yaklaşık 700 kadar türü bulunur. Eski familyadır ve fosillerine Oligosen ve Miyosen'den beri rastlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yaprakarıları</span> zar kanatlılar takımındaki Symphyta alt takımının böcekleri

Yaprak arıları; karıncalar, arılar ve yaban arıları ile birlikte Zar kanatlılar takımındaki Symphyta alt takımının böcekleridir. Yaprakarıları özellikle, bilinen yaklaşık 7.000 tür içeren en büyük üst aile olan Tenthredinoidea üst ailesi ile ilişkilidir; bütün alt takımda ise 800'den çok cins içerisinde yaklaşık 8000 tür tanımlanmıştır. Symphyta alt takımı, Hymenoptera takımındaki çeşitli bazal gruplardan oluşan parafiletiktir.

Çay filiz güvesi veya bilimsel adıyla Haplochrois theae, Elachistidae familyasından bir güve türüdür. Batı Güney Kafkasya ve Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesi ve Çin'de yaşar. Muhtemelen Güneydoğu Asya kökenlidir. 20. yüzyıl boyunca Gürcistan ve Türkiye'deki çay tarlalarına zarar vermiştir. Türkiye'de Kemalpaşa'dan İyidere'ye kadar olan çay tarlalarında görülür.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan beyaz kelebeği</span>

Amerikan beyaz kelebeği , başta dut, akçaağaç, elma, armut, vişne, kiraz, erik, fındık olmak üzere 200’den fazla bitki çeşidinin yapraklarını yemek suretiyle zararlı olabilmektedir.