İçeriğe atla

Noel Baba

Noel Baba kılığındaki bir oyuncu, bir çocuğun Noel dileklerini dinlerken. Bazı ebeveynler bu gelenek sayesinde çocuklarının Noel hediyesi olarak ne istediğini öğrenmiş olur ve bu hediyeleri Noel Baba bırakmış gibi çocuklara verir.

Noel Baba, Noel arifesini Noel'e bağlayan akşam geç saatlerde ve gece evlere gizlice girerek çocuklara hediye bıraktığına inanılan efsanevi kişi.[1]

Elfleri ile birlikte çocuklar için oyuncaklar yapar. Çocuklar kendisine mektupla Noel için hangi hediyeyi istediklerini bildirir. Noel Baba da ren geyiklerinin çektiği uçan kızağını hediyelerle doldurur ve evlere bacalardan girerek herkesin hediyesini dağıtır. Bu arada çocuklar tarafından kendisi ve geyikleri için bırakılan süt, kurabiye, havuç gibi yiyecek ve içecekleri tüketirler.[1]

Noel Baba günümüzde kır saçlı, uzun kır sakallı, sevimli, koca göbekli, tonton birisi olarak resmedilir. Beyaz tüyleri olan kırmızı bir cübbe giyer ve aynı malzemeden bir kukuleta takar. Evinin yeri ülkelerin geleneklerine göre değişiklik gösterir: Kuzey Kutbu, Finlandiya'daki Korvatunturi, İsveç'teki Dalecarlia veya Grönland bunlardan bazılarıdır. Bazı ülkelerde Noel Baba grottoları kurulur ve çocuklar Noel Baba kılığındaki oyuncuların dizlerine oturarak hediye olarak ne istediklerini söyler.

Etimoloji

Noel Baba birçok dilde, aziz, Nikola (Klaus), Noel ve baba sözcüklerinin türevlerinden oluşturulmuş isimlerle anılır: Santa Claus, Papa Noel vs. Bunun haricinde bazı Avrupa ve Latin Amerika ülkelerinde kullanılan Kris Kringle ismi, ilk kez Martin Luther tarafından kullanılan Almanca Christkind (Çocuk Mesih) adının yozlaşmış halidir. Bu isim Noel Baba'nın yerini alması için o dönemin tutucu Katolik çevreleri tarafından benimsenirken, Protestan Kiliseleri daha seküler bir isim olan Noel Baba ve türevlerini benimsemiştir.

Tarihçe

Piskopos Nikola, 18. yy'ın ilk çeyreğinden bir Rus ikonu (Kizhi manastırı, Karelia).

Noel Baba efsanesi ve 6 Aralık'ta çocuklara şekerleme ile hediye verilmesi geleneğinin, Piskopos Nikola'yı konu alan Hollanda efsanesi Sinterklaas'a dayandığı kabul edilir.[1] Bu efsane ilk kez Hollandalı göçmenler vasıtasıyla Amerika Birleşik Devletleri'ndeki New Amsterdam'a (günümüz New York) ulaşmıştır.[1]

Piskopos Nikola

Ana madde: Nikolaos (aziz)

Piskopos Nikola (Barili Nikola ya da Myralı Nikola olarak da bilinir), Likya'nın Myra yöresinde (günümüzde Demre) yaşamış[2] bir 4. yüzyıl Hristiyan azîzidir.[1] Yunanistan'ın, Rusya'nın, çocukların ve denizcilerin azizidir. 6 Aralık, Aziz Nikola Günü olarak kutlanır.[3] 6 Aralık tarihinde birçok ülkede çocuklara hediyeler verilir.[2]

Nikola'nın varlığını destekleyen tarihi bir doküman mevcut değildir. Antik Likya'nın liman kenti Patara'da doğduğu kabul edilir. Gençliğinde Filistin ve Mısır'ı dolaştı. Likya'ya döndükten sonra Myra piskoposu oldu. Roma İmparatoru Diocletian döneminde Hristiyanların gördüğü zulüm esnasında tutuklandı. İmparator Büyük Konstantin döneminde serbest bırakıldı ve 325 yılındaki İznik Konsili'ne katıldı. Öldükten sonra Myra'daki kilisesinin mezarlığına gömüldü. 6. yy'a gelindiğinde türbesinin ünü bayağı yayılmıştı. 1087 yılında İtalyan denizciler ya da tüccarlar kemiklerini İtalya'nın Bari kentine götürdüler. Bu nakil, Nikola'nın Avrupa'daki ününü büyük oranda artırdı ve Bari bir hac merkezi haline geldi. Nikola'nın kemikleri bugün Bari'deki 11. yy yapımı Aziz Nikola Bazilikası'ndadır.[2]

Nikola, iyi kalpliliği ve cömertliği ile meşhurdu. Yoksulluk nedeniyle fuhuşa sürüklenecek olan üç genç kızın çeyiz masraflarını ödeyip evlendirdiğine ve bir kasap tarafından öldürülüp tuzlu suya basılan üç çocuğu dirilttiğine inanılır.[2] Hristiyanlıktaki küçük azîzlerden biri olmasına rağmen, Orta Çağ'da ünü tüm Avrupa'ya yayıldı ve pek çok ülkede adına binlerce kilise inşa edildi. Roma İmparatoru I. Justinianus, Nikola adına Konstantinopolis'te (bugünkü İstanbul) bir kilise inşa ettirdi. Nikola'ya atfedilen mucizeler, Orta Çağ ressamlarının ve oyuncularının sıklıkla canlandırdığı konulardandı. Aziz Nikola Günü'nde "Çocuk Piskopos" olarak adlandırılan bir erkek çocuğunu, temsili olarak, Kutsal Masumlar Günü'ne (28 Aralık) kadar piskopos atamak, tüm Avrupa'da yaygın bir gelenekti.[2]

Nikola Hollandacada Sinterklaas (Aziz Klaas) olarak biliniyordu. Hollandalı göçmenler Amerika'ya ulaştığında bu isim zamanla Santa Claus'a dönüştü.[2]

Günümüzdeki Noel Baba imajı

Thomas Nast'ın 1881 tarihli bir Noel Baba çizimi.

Günümüzdeki Noel Baba imajı, karikatürist Thomas Nast'ın 3 Ocak 1863 tarihli Harper's Weekly dergisinde yayınlanan çizimlerine dayanır.[1] Nast'ın çizimleri ise 1822'de Amerikalı şair Clement Clarke Moore'un yazdığı kabul edilen ve ölümünden sonra kendisine atfedilen, "A Visit from Saint Nicholas" (Aziz Nikola'nın Ziyareti) ya da "Twas the Night Before Christmas" (Noel'den Önceki Geceydi) olarak bilinen şiirden esinlenmiştir.[1]

Popüler Noel Baba imajı, çizer Haddon Sundblum'un, 1931 yılından itibaren Coca-Cola şirketi için hazırladığı çizimlerle son halini almıştır.[1] Sundblum'un Noel Baba'sı, şişman, beyaz sakallı, uçları beyaz kürklü kırmızı bir kıyafet giyen, siyah kemerli, siyah çizmeli, yumuşak kırmızı şapkalıydı.[1]

Mitolojik unsurlar

Noel Baba'nın hediye getirmesi geleneği, İskandinav Mitolojisi'ndeki tanrı Odin'e dayanır.[4] Odin, uçan atı Sleipnir ile avlanmaya gittiğinde, çocuklar Sleipnir için çizmelerinin içine havuç ve saman koyup şöminenin yanına asarlardı. Odin'in bu iyilik karşılığında çocuklara hediye ve şekerlemeler getirdiğine inanılırdı. Zamanla bu gelenek Avrupalı göçmenler vasıtasıyla Amerika'ya ulaştı. Çizme yerine büyük çoraplar kullanılmaya başlandı ve bu gelenek Noel'e dahil oldu.[4]

Britanya'da Doğanın kişileşmiş hali sayılan Yeşil Adam'dan etkilenen ve Noel'in kişileştirilmesi olan ayrı bir Baba Noel (Father Christmas) geleneği vardır. Bu karakter de Kelt ve Germen mitolojilerinden (Dagda, Odin, Kernunos, Freyr vs) bir sürü etki taşımaktadır. Daha sonraları bu karakter Santa Klaus'la birleştirilip tek bir karakter haline getirilmiştir.

Wikimedia Commons'ta Noel Baba ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i "Santa Claus." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2014.
  2. ^ a b c d e f "Nicholas, Saint." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2014.
  3. ^ "Nicholas, St." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
  4. ^ a b History of Santa Claus 31 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Buzzle.com. Erişim: 30 Aralık 2013.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

6 Aralık, Miladi takvime göre yılın 340. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 25 gün vardır.

<span class="mw-page-title-main">Demre</span> Antalya ilçesi

Demre, Antalya ilinin turistik ilçelerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Ali</span> İslam Devletinin dördüncü halifesi ve Şiilerin birinci imamı

Ali bin Ebu Talib, İslam Devleti'nin 656-661 yılları arasındaki halifesi. İslam peygamberi Muhammed'in damadı ve amcası Ebu Talib'in oğlu olan Ali, Muhammed'in İslam'a davetini kabul eden ilk erkek kişidir. Sünni İslam'a göre Ali, dört halifenin sonuncusu, Şii İslam'a göre ise imamların ilki ve Muhammed'in hak vârisidir. Şii ve Sünni İslam arasındaki farklılaşmanın ana nedeni Muhammed'in gerçek vârisinin kim olduğu konusundaki görüş farklılığından ileri gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dolma</span> doldurulmuş sebze, meyve, deniz ürünleri ve çiçek yemeklerinin genel adı

Dolma, Balkan, Güney Kafkasya, Orta Asya, Akdeniz, Ege ve Orta Doğu mutfaklarında yeri olan bir yemek çeşididir. Biber, domates, soğan, patlıcan ve kabak gibi sebzelerden yapılmaktadır. 2017 yılında Azerbaycan'ın "Dolma yapımı ve paylaşımı geleneği" UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine dahil edilmiştir. Bu geleneğe halen daha Azerbaycan'da rastlanmaktadır. Dolma aynı zamanda geleneksel Irak mutfağının en popüler yemeklerinden biridir ve Irak'ın yöresel yemeği olarak kabul edilir. Dolma, Irak'taki tüm etnik gruplar tarafından tüketilir.

<span class="mw-page-title-main">Nevruz</span> Baharın ve yeni yılın gelişinin kutlandığı bir gelenek

Nevruz Bayramı ya da kısaca Nevruz dünya çapında çeşitli halklar tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl ya da doğanın uyanışı ve bahar bayramı. Nevruz bayramına 4 hafta kala, her salı günleri özel günler olur ki, bunlara çarşamba denir.

<span class="mw-page-title-main">Yılbaşı</span> yeni yılın ilk günü

Yılbaşı, Miladi takvim kullanan ülkelerde 31 Aralık'ı 1 Ocak'a bağlayan geceye denmektedir. Yılbaşı, Jülyen takvimine göre Hristiyanlık öncesi Roma'da, Ocak ayının da adının verildiği geçit ve başlangıç tanrısı Janus'a adanmıştı. Hristiyan aleminin Miladi takviminde bir tarih olarak, hâlen Anglikan ve Lutheran kiliselerinde İsa'nın Adlandırma ve Sünnet Bayramı olarak törenlerle kutlanır.

<span class="mw-page-title-main">Cadılar Bayramı</span> 31 Ekimde kutlanan geleneksel kostümlü bayram

Cadılar Bayramı, her sene 31 Ekim'de kutlanan, öncelikle Pagan ve sonrasında Hristiyan kökleri olmasına rağmen günümüzde seküler bir kutlama halini almış bayram. Çocukların, genellikle korkunç kostümler giyerek, kapı kapı dolaşıp şekerleme ve harçlık topladığı bir bayramdır. Diğer Cadılar Bayramı kutlamalarında yapılan etkinlikler arasında maskeli balolar, balkabağından fener oyma, korku filmi seansları ve perili olduğuna inanılan evlere düzenlenen geziler sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Belkıs</span>

Saba Melikesi Belkıs, günümüz Habeşistan (Etiyopya) veya Yemen'in olduğu topraklarda hüküm sürdüğü farz edilen, tarih öncesi Saba Krallığı'nın hükümdarıdır. Modern arkeoloji bu krallığın mevcudiyeti konusunda şüphecidir. Kitabı Mukaddes'te kraliçenin isminden bahsedilmez. Habeş kültüründe "bu şekilde değil, böyle değil" gibi anlamlara gelen Makeda ismiyle anılır. İslam kültüründe Belkıs olarak bilinir. Ayrıca bazı kaynaklarda Lilith, Nikaule veya Nicaula (Nikola) olarak da geçer.

<span class="mw-page-title-main">Noel</span> çoğunlukla 25 Aralıkta İsanın doğumunun kutlandığı bayram

Noel, her yıl çoğunlukla 25 Aralık tarihinde İsa'nın doğumunun kutlandığı bir Hristiyan bayramıdır. Doğuş Bayramı, Kutsal Doğuş, Milat Yortusu olarak da bilinmektedir. 20. yüzyılın başlarından itibaren Noel; Hristiyan olmayanlar tarafından da kutlanan, dinî motiflerden arınmış, hediye alışverişi etrafında yoğunlaşan bir bayram olarak da kutlanmaya başlanmıştır. Bu seküler Noel versiyonunda mitolojik bir figür olan Noel Baba temel bir rol oynamaktadır.

Sivaslı Vlas, Doğum tarihi belirsiz olmakla birlikte 280 - 316 yılları arasında o dönemki adı Sebaste olan Sivas'ta yaşamış piskopos, Ermeni aziz. Yayınlanan Acta'sına göre, dövülmüş, demir dokumacı taraklarıyla saldırılmış ve başı kesilmek suretiyle öldürülmüştür. Mezarı yine Sivas'ta Gök Medrese'nin karşısında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Clement Clarke Moore</span>

Clement Clarke Moore, Amerikalı şair. Kolombiya Üniversitesi'nde edebiyat profesörü olan Moore Yunan ve Doğu edebiyatı alanlarında uzmandı.

<span class="mw-page-title-main">Hazar Yazışmaları</span> Hasday ibn Şaprut tarafından Hazar kağanına yazılmış,Hazar tarihi için önem arz eden yazışmalar

Hazar Yazışmaları, 950'ler veya 960'larda, Córdoba halifesi III. Abdurrahman'ın dışişlerinden sorumlu sekreteri Hasday bin Şaprut ile Hazar kağanı Yosef arasında gerçekleşen mektuplaşmalardır. Hazarlar tarafından yazılıp da günümüze kadar gelen az sayıdaki belgelerden biri olup Hazar tarihi hakkında bilgi sunan ender kaynaklardandır. Bu mektuplaşmalardan hem Hazarların din değiştirmesiyle ve gelecek nesillerde yarattığı getirisi ile ilgili hem de güçlü bir ordusu olup diğer devletlerden vergi toplamasına rağmen bir nesil içinde 969'da devletin çöküşüyle ilgili bilgi toplamak mümkündür.

<span class="mw-page-title-main">A Visit from St. Nicholas</span> Clement Clarke Moore tarafından 1822de yazıldığı kabul edilen şiir ve balat

A Visit from St. Nicholas, Amerikalı akademisyen ve öğretmen Clement Clarke Moore tarafından 1822 yılında yazıldığı kabul edilen şiir ve balat. Halk arasında daha çok şiirin ilk dizesi olan Twas the Night Before Christmas adıyla bilinir. Günümüzdeki Noel Baba imajının ve bazı Noel geleneklerinin yerleşmesinde etkili olmuş bir eserdir.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ Prensliği</span> 1852-1910 arası var olan Balkan devleti

Karadağ Prensliği, Güneydoğu Avrupa'da 13 Mart 1852 - 28 Ağustos 1910 tarihleri arasında var olan eski bir prenslikti. Daha sonra Prens olan I. Nikola tarafından krallık ilan edildi.

<span class="mw-page-title-main">Vahşi Av</span>

Vahşi Av, Avrasya'daki pek çok kültürde görülen fenomenik bir inanç.

<span class="mw-page-title-main">Hollanda mitolojisi</span>

Benelüks Folkloru, genellikle sadece Hollanda folkloru olarak anılır, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg halkının destanlarını, efsanelerini, masallarını ve sözlü geleneklerini içerir. Geleneksel olarak bu folklor Hollandaca yazılır veya konuşulur.

Türk düğün gelenekleri, Türkiye'nin kültürel açıdan en önem verdiği geleneklerden birisidir.Türkiye'nin neredeyse her bölgesinde düğün gelenekleri değişiklik gösterse de genelde düğünlerde türküler ve çiftin yörelerinin dansları yapılır. Bunun yanı sıra şarkı eşliğinde düğündeki çiftler dans eder. Nikah kıyıldıktan sonra pasta kesilir, takı töreni yapılır ve çeşitli eğlenceler yapıldıktan sonra da düğün sonlandırılır. Müslüman vatandaşlar düğünden sonra İmam nikâhı kıymak zorundadır.

<span class="mw-page-title-main">Santa Claus</span>

Santa Claus, Aziz Nicholas, Aziz Nick, Kris Kringle veya sadece Noel Baba olarak da bilinen, Noel arifesinde çocuklara "yaramaz ya da uslu" olmalarına bağlı olarak oyuncak ve şeker veya kömürden hediyeler getirdiği söylenen veya uslu değillerse hiç hediye getirmediği söylenen efsanevi bir karakterdir. Genellikle Kuzey Kutbu'nda olduğu söylenen atölyesinde oyuncak yapan Noel elfleri ve kızağını havada çeken uçan ren geyiklerinin yardımıyla bu işi yaptığı söylenir.

<span class="mw-page-title-main">Amu Nevruz</span>

Amu Nevruz, Baba Nevruz olarak da bilinen, İranlı Noel Baba benzeri bir figür veya İran folklorunda yer alan efsanevi bir karakterdir. Folklora göre her yıl baharın başında arkadaşı Hacı Firuz ile birlikte İran Yeni Yılı olan Nevruz'un başlangıcını kutlamak için ortaya çıkar. Bazı tarihçilere göre Şehname'nin kahramanı Rüstem'ın babası Zal'i simgelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Noel Baba Köyü</span>

Noel Baba Köyü, Finlandiya'nın Lapland bölgesindeki Rovaniemi'de bulunan bir eğlence parkıdır. 1985 yılında açılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.