İçeriğe atla

Noel Ayaklanması

Noel Ayaklanması
I. Dünya Savaşı'nın ardından ve Yugoslavya'nın kurulması

1919 tarihli haftalık İtalyan La Tribuna Illustrata dergisinin kapağı "Sırp egemenliğine karşı Karadağ" (İtalyanca: Il Montenegro contro la dominazione serba)
Tarih2–7 Ocak 1919
(O.S. 20–25 Aralık 1918)
(1929'a kadar süren daha küçük çatışmalarla)
Bölge
Cetinje, Yugoslavya Krallığı
Sonuç
  • Beyazların zaferi (ayaklanma püskürtülür)
Taraflar
Karadağ Krallığı Karadağlı Yeşiller
 İtalya		Yugoslavya Krallığı Karadağlı Beyazlar
Yugoslavya Krallığı Yugoslavya Krallığı
Komutanlar ve liderler
Karadağ Krallığı Krsto Popović
Karadağ Krallığı Jovan Plamenac		Yugoslavya Krallığı Marko Daković
Yugoslavya Krallığı Andrija Radović
Güçler
Tahminler 1.500[1] ila 5.000[2] arasında değişiyor Tahminler 500[3] ila 4,000[4] arasında değişiyor
Kayıplar
98 ölü ve yaralı 30 ölü[5]

Noel Ayaklanması (Sırpça: Божићни устанак, Božićni ustanak) veya bilinen adıyla Noel İsyanı (Sırpça: Божићна побуна, Božićna pobuna) Ocak 1919'un başlarında Karadağlı Yeşiller tarafından yönetilen Karadağ'da başarısız bir ayaklanmaydı. Ayaklanmanın askeri lideri Krsto Popović ve siyasi lideri Jovan Plamenac'tı.

Ayaklanmanın katalizörü, genellikle Podgorica Meclisi olarak bilinen Karadağ'daki tartışmalı Sırp Halkı Büyük Millet Meclisinin kararıydı. Meclis, Karadağ Krallığını, kısa bir süre sonra Yugoslavya Krallığı olacak Sırbistan Krallığı ile doğrudan birleştirmeye karar verdi. Şüpheli bir aday seçme sürecinin ardından, Karadağ devletini korumayı ve konfederal bir Yugoslavya'da birleşmeyi savunan sendikacı Beyazlar, Yeşillerden sayıca daha fazlaydı.

Ayaklanma, Doğu Ortodoks Noeli'nin tarihi olan 7 Ocak 1919'da Cetinje'de doruğa ulaştı. Sırp Ordusu'nun desteğiyle sendikacılar isyancı Yeşilleri yendi. Ayaklanmanın ardından, tahttan indirilen Karadağ Kralı Nikola, birçok ev yıkıldığı için barış çağrısı yapmak zorunda kaldı. Ayaklanmanın bir sonucu olarak, ayaklanmanın suç ortağı olan bazı katılımcılar yargılandı ve hapse atıldı. Ayaklanmaya katılan diğer katılımcılar İtalya Krallığı'na kaçtılar, bu arada bazıları dağlara çekildi ve 1929'a kadar süren sürgünde Karadağ Ordusu bayrağı altında gerilla direnişini sürdürdü. En önemli gerilla milis lideri Savo Raspopović'ti.

Arka plan

Ayrıca bakınız: Adriyatik Sorunu

Birden fazla tarihçi, Karadağlıların çoğunluğunun I. Dünya Savaşı'ndan sonra diğer Güney Slavlarla federal bir temelde birleşmeyi desteklediğini kabul ediyor.[2][6] Bununla birlikte, birleşme isteği Podgorica Meclisinde aynı derecede desteği içermiyordu, çünkü birleşmeyi destekleyenlerin çoğu, Karadağ'ın Yugoslavya Krallığı'nda özerk bir varlık olarak, nihayetinde merkezi bir Sırp krallığı yerine bir konfederasyon olarak katılmasını istiyordu.

Uluslararası etki ve tepkiler

İtalyanların rolü

Podgorica Meclisinin bir sonucu olarak, Kral Nikola, ayaklanmanın önemli bir destek gördüğü İtalya Krallığı'na sürgün edildi. Kral Nikola'ın bakanları, Arnavutluk'taki İtalyan Sefer Kolordusunun "yalnızca İtalyan birlikleri tarafından kurtarılması için" Karadağ'a girmesini istedi.[7] İtalyan etnograf Antonio Baldacci tarafından düzenlenen bir komite Yeşilleri en az 1921'e kadar destekledi.[8] Kasım 1918'in sonlarında Podgorica Meclisinin varlığını sürdürdüğü sırada İtalyan birlikleri, İtilaf birlik hareketi kisvesi altında Karadağ'ın kıyı bölgelerinin kontrolünü ele geçirmeye çalıştı, ancak bunu yapmaları engellendi.

Kaynakça

  1. ^ Pavlović, Srđa (2008). Balkan Anschluss: The Annexation of Montenegro and the Creation of the Common South Slavic State. s. 166. ISBN 9781557534651. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021. 
  2. ^ a b Novak Adžić (6 Ocak 2018). "Portal Analitika: Božićni ustanak crnogorskog naroda 1919. godine (I)" (Sırpça). 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2018. 
  3. ^ Woodhouse & Woodhouse 1920, s. 111.
  4. ^ Andrijašević 2015, s. 262.
  5. ^ Novica Đurić (20 Mart 2017). "Politika: Šetalište skriva grobnicu branilaca ujedinjenja sa Srbijom" (Sırpça). 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ Predrag Tomović (7 Ocak 2010). "Radio Slobodna Evropa: Božićni ustanak izaziva kontroverze na 90. godišnjicu" (Sırpça). 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2018. 
  7. ^ Živojinović, Dragoljub: Pitanje Crne Gore i mirovna konferencija 1919 [The Issue of Montenegro and the 1919 Peace Conference], Belgrade 1992, p. 7. See Rastoder, Šerbo: Crna Gora u egzilu [Montenegro in Exile], Podgorica 2004.
  8. ^ Srđan Rudić, Antonello Biagini (2015). Serbian-Italian Relations: History and Modern Times : Collection of Works. s. 146. ISBN 9788677431099. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karadağ</span> Balkanlarda bir ülke

Karadağ, Avrupa'nın güneydoğusunda Balkanların Adriyatik kıyısında bir ülkedir. Kuzeyde Bosna-Hersek, kuzeydoğuda Sırbistan, doğuda Kosova, güneydoğuda Arnavutluk, batıda ise Hırvatistan ve Adriyatik Denizi ile çevrilidir. Başkenti ve en büyük şehri Podgorica ülke topraklarının %10,4'ünü ve nüfusun %29,9'unu kapsamaktadır, Çetine kenti eski krallık başkenti statüsündedir. Ülkenin büyük çoğunluğunu Karadağlılar oluşturur, Sırplar %28,7 ile en büyük azınlıktır. Ayrıca Boşnaklar, Arnavutlar ve Hırvatlar da bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ tarihi</span>

Karadağ tarihi Karadağ'da günümüze kadar yer almış tarihsel olayları kapsar.

Karadağlılar, Güney Slavları'ndan bir halk. Sırplardan ayrı bir halk olmalarına rağmen uzun bir süre devam eden zaman ortaklığı nedeniyle çoğunlukla Sırplarla karıştırılırlar ve Sırpları gittikçe özümsemişlerdir. Fakat Karadağ hükûmetinin ülke dilini Sırpçadan ayrıştırma çabası ve ülkelerin ayrılmasıyla (Sırbistan-Karadağ) Sırplardan ayrışma yönünde bir politika izlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslavya Krallığı</span> 1918den II. Dünya Savaşının sonuna kadar Balkanların batısında var olmuş devlet

Yugoslavya Krallığı, Güneydoğu ve Orta Avrupa'da 1918'den 1941'e kadar var olan bir devletti. 1918'den 1929'a kadar resmî olarak Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler Krallığı olarak adlandırıldı, ancak kökenleri nedeniyle Yugoslavya terimi onun günlük konuşma dilindeki adıydı. Devletin resmi adı 3 Ekim 1929'da Kral I. Aleksandar tarafından Yugoslavya Krallığı olarak değiştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ Krallığı</span> 1910-1918 Güneydoğu Avrupada devlet

Karadağ Krallığı, Balkanlar'da 1910-1918 yıllarında varlığını sürdürmüş olan bir krallıktı. Krallığın başkenti Çetine idi (Cetinje). Krallığın para birimi Karadağ Perperi idi. Ülke pratikte Mutlakiyetçi olmasına rağmen aslında bir Meşrutiyet olarak yönetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kotor</span>

Kotor Karadağ'da bir sahil kasabasıdır. 13.510 kişilik bir nüfusa sahip olan şehir Kotor Belediyesi tarafından yönetilmektedir. Küçük fakat barındırdığı tarihi ve mimari eserler açısından oldukça önemli olan bu şehir 1979 yılından beri UNESCO'nun Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Duško Marković</span> 5. Karadağ başbakanı

Duško Marković, 28 Kasım 2016 - 4 Aralık 2020 tarihleri arasında Başbakanlık yapan Karadağlı siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ başbakanı</span> Karadağın hükûmet başkanı

Karadağ başbakanı veya resmi olarak Karadağ hükûmet başkanı Karadağ hükûmetinin başkanıdır. Başbakanın rolü, hükûmetin çalışmalarını yönlendirmek ve önerilen bakanların bir listesini içeren hükûmet programını Parlamentoya sunmaktır. Başbakanın istifası, hükûmetin düşmesine neden olur.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ Prensliği</span> 1852-1910 arası var olan Balkan devleti

Karadağ Prensliği, Güneydoğu Avrupa'da 13 Mart 1852 - 28 Ağustos 1910 tarihleri arasında var olan eski bir prenslikti. Daha sonra Prens olan I. Nikola tarafından krallık ilan edildi.

Karadağ kültürü, tarihi ve coğrafi konumu sayesinde çoğulcu ve çeşitlidir. Karadağ kültürü esas olarak Antik Roma, Hristiyanlık, İslam, Bizans İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, Venedik Cumhuriyeti, Avusturya-Macaristan ve Yugoslavya'dan etkilenmiştir.

Sırp Halkının Radikal Partisi Avusturya-Macaristan İmparatorluğu içindeki etnik bir Sırp siyasi partisidir. Faaliyet gösterdiği coğrafya, başta bugünkü Voyvodina bölgesi olmak üzere Hırvatistan'ın bazı bölgeleridir.

<span class="mw-page-title-main">Jevrem Brković</span>

Jevrem Brković, Karadağlı şair, yazar, gazeteci, muhalif ve tarihçi.

<span class="mw-page-title-main">Đorđe Radulović</span> Karadağlı politikacı

Đorđe Radulović Karadağlı diplomat, siyasetçi ve siyaset bilimci, 4 Aralık 2020'den beri Karadağ hükûmetinde ve Zdravko Krivokapić kabinesinde dışişleri bakanı olarak görev yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ Sırpları</span>

Karadağ Sırpları veya Karadağlı Sırplar Karadağlılardan sonra Karadağ'daki en büyük ikinci etnik grubu oluşturur. Sırplar, Eski Karadağ, Eski Hersek, Brda, Raška, Kotor Körfezi ve Zeta'nın yerli nüfusudur.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ-Sırbistan ilişkileri</span>

Karadağ-Sırp ilişkileri, Karadağ ve Sırbistan arasındaki dış ilişkilerdir. 1918'den 2006'ya kadar iki devlet Yugoslavya Krallığı, Sosyalist Federal Yugoslavya Cumhuriyeti ve Sırbistan ve Karadağ altında birleşti. Bölgedeki son siyasi gelişmeler nedeniyle Karadağ'ın ulusal kimliği konusunda tartışmalar var. Karadağlıların etnik kimlikleri ve ulusal dilin adı hakkında bir tartışma var. Buna rağmen iki ülke çoğunlukla dostane ilişkileri sürdürdü.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ milliyetçiliği</span>

Karadağ milliyetçiliği, Karadağlıların bir millet olduğunu iddia eden ve Karadağlıların kültürel birliğini teşvik eden milliyetçiliktir.

I. Dünya Savaşı'nın ardından, Adriyatik Sorunu, Adriyatik Denizi'nin doğu kıyısı boyunca daha önce Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na ait olan bölgelerin kaderiyle ilgiliydi. Anlaşmazlığın kökleri, savaş sırasında imzalanan gizli Londra Paktı'nda ve artan milliyetçilikte, özellikle de İtalyan irredantizminde ve nihayetinde Yugoslavya'nın yaratılmasına yol açan Yugoslavizminde yatmaktadır. Sorun, Paris Barış Konferansı'nda anlaşmanın önünde büyük bir engeldi, ancak 12 Kasım 1920'de İtalya ve Yugoslavya arasındaki Rapallo Antlaşması ile kısmen çözüldü.

<span class="mw-page-title-main">Sırbistan-Karadağ birleşmeciliği</span>

Sırbistan-Karadağ birleşmeciliği, Yugoslavya'nın dağılmasından sonra ortaya çıkan siyasi bir ideolojidir. Bu ideolojide, Karadağ'ın egemen devlet olmasına karşı çıkılır ve bu ülkeyle Sırbistan arasında politik birlik kurulması gerektiği savunulur. Yugoslav halklarından Sırplar ile Karadağlılar arasında kurulan bağın en dostanesi olduğu düşünülegelmiştir. 2011'deki istatistiklere göre, 178100 Karadağlı kendilerini Sırp olarak, 4000'den fazlası ise Sırp-Karadağlı veya Karadağlı-Sırp olarak tanımlamaktadır.

Beyazlar, Kasım 1918'de Podgorica Meclisi'nin kurulması sonrası Karadağ'da ortaya çıkan Sırp milliyetçisi ve Yugoslavist gruptur. Podgorica Meclisi, Karadağ halkının önüne iki seçenek sunmuştur: İlki Sırbistan Krallığı tarafından ilhak edilmek, ikincisi ise konfederasyon tarzı bir birleşme. Meclis en sonunda ilhaktan yana tavır almıştır. Grubun liderleri Marko Daković, Andrija Radović and Ljubomir Vuksanović'tir. Kendilerini kral sadakatçileri olarak tanımlayan Yeşiller ile 1919'da Noel Ayaklanması'nda çatışmışlardır.

Karadağ Havayolları ; Karadağ'ın bayrak taşıyıcısı hava yoludur. Ana merkezi Podgorica'daydı. Tivat Havalimanı'nda bulunan ikinci üssü ile Podgorica Havalimanı'ndaki merkezinden Avrupa çapında tarifeli ve charter seferler yürütüyordu. Havayolu, COVID-19 salgını sırasında biriken ağır kayıplar nedeniyle 26 Aralık 2020'den itibaren tasfiye edildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.