İçeriğe atla

Nobel Ödülü sahibi Afrikalılar listesi

Nobel Ödülü, 1901'den beri Fizik, Kimya, Fizyoloji veya Tıp, Edebiyat ve Barış alanlarındaki başarılar için her yıl verilen uluslararası bir ödüldür. İktisadi Bilimler alanı ödülü 1969'dan beri verilmektedir.[1] Nobel Ödülleri 800'den fazla kişiye verildi.[2]

Afrikalılar altı Nobel ödül kategorisinden beşinde ödül aldı: Barış, Fizik, Fizyoloji veya Tıp, Edebiyat ve Kimya. İlk Siyah Afrikalı ödül sahibi, Albert Luthuli 1960 yılında Barış Ödülü'ne layık görüldü ve ödülü alan ilk Beyaz Afrikalı, 1951'de Fizyoloji veya Tıp alanında Max Theiler oldu. En son Ellen Johnson Sirleaf ve Leymah Gbowee, 2011'de Nobel Ödülü'ne layık görüldü.

Nobel Barış Ödülü'nün kayda değer bir sahibi, apartheid yasalarının yürürlükten kaldırılmasında kilit rol oynayan Güney Afrika'nın ilk demokratik olarak seçilmiş başkanı Nelson Mandela'dır (1918 - 2013). 1993 yılında Başkan FW de Klerk ile birlikte Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.[3]

İki Afrikalı ödüllü, 1978'de Mısır'dan Anwar Sedat ve 1993'te Güney Afrika'dan FW de Klerk, Nobel Ödülü'ne layık görüldükleri sırada ülkelerinin başkanlarıydı. Sedat, iki ülke arasında barış anlaşmasına varma çabalarından dolayı İsrail Başbakanı Menahem Begin ile birlikte onurlandırıldı. DeKlerk, Afrika Ulusal Kongres' ni yöneten ancak 1994'e kadar Güney Afrika'nın başkanı olmayan Nelson Mandela ile birlikte Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.

Ödül Kazananlar

Yıl Resim İsim Ülke Kategori Açıklama
1951 Max Theiler Güney AfrikaFizyoloji veya TıpNobel Ödülü kazanmış ilk Beyaz Afrikalı
1957 Camus, AlbertAlbert Camus Fransa (Cezayir doğumlu) EdebiyatNobel Edebiyat Ödülünü kazanan ilk Beyaz Afrikalı
1960 Luthuli, AlbertAlbert Luthuli  Güney AfrikaBarışNobel Ödülü kazanan ilk Siyah Afrikalı
1978 Sadat, Anwar ElAnwar El Sadat  MısırNobel Ödülü kazanan ilk Mısırlı ve Kuzey Afrikalı
1979 Allan M. Cormack Güney AfrikaFizyoloji veya Tıp
1982 Aaron KlugKimya
1984 Tutu, DesmondDesmond TutuBarış
1985 Claude Simon Fransa (Madagaskar doğumlu) Edebiyat
1986 Soyinka, WoleWole Soyinka NijeryaNobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan ilk Siyah Afrikalı kişi[4]
1988 Naguib Mahfouz MısırEdebiyattaNobel Ödülü kazanan ilk Mısırlı ve Kuzey Afrikalı.
1991 Nadine Gordimer Güney AfrikaNobel Ödülü kazanan ilk beyaz Afrikalı kadın
1993 Mandela, NelsonNelson MandelaBarış
1993 F. W. de Klerk
1997 Claude Cohen-Tannoudji Fransa (Cezayir doğumlu) Fizik
1999 Ahmed Zewail  EgyptKimyaKimyada Nobel Ödülü kazanan ilk Mısırlı ve Kuzey Afrikalı.
2001 Annan, KofiKofi Annan GanaBarış
2002 Sydney Brenner  Güney AfrikaFizyoloji veya Tıp
2003 J. M. Coetzee EdebiyatEdebiyat
2004 Maathai, WangariWangari Maathai KenyaBarışNobel Ödülü kazanan ilk siyah Afrikalı kadın
2005 Mohamed ElBaradei Mısır
2011 Johnson Sirleaf, EllenEllen Johnson Sirleaf Liberya
2011 Gbowee, LeymahLeymah Gbowee
2018 Denis Mukwege Kongo Demokratik Cumhuriyeti
2019 Abiy Ahmed Etiyopya

Kaynakça

  1. ^ "Nobel Prize 14 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." (2007), in Encyclopædia Britannica, accessed 14 November 2007, from Encyclopædia Britannica Online:

  2. ^ "All Nobel Laureates". Nobel Foundation. 1 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2010. 
  3. ^ "Biography of Nelson Mandela". Nelson Mandela Foundation. 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2015. 
  4. ^ "Wole Soyinka Biography". Nobelprize.org. 14 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nobel Fizik Ödülü</span>

Nobel Fizik Ödülü, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından her yıl Stokholm'de Alfred Nobel'in ölüm günü olan 10 Aralık'ta verilir. Bu ödül, Alfred Nobel'in 1895 yılında isteği ile başlatılan ve 1901 yılından beri devam eden 5 Nobel Ödülü'nden birisidir. Diğer kategoriler; Nobel Kimya Ödülü, Nobel Edebiyat Ödülü, Nobel Barış Ödülü, Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'dür. İlk Nobel Fizik Ödülü, x-ışını keşfinden dolayı sunduğu üstün hizmetlerden dolayı Alman Wilhelm Conrad Röntgen'e verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nobel Ödülü</span> İnsanlığa hizmet ödülü

Nobel Ödülü, 27 Kasım 1895 tarihli ve 30 Aralık 1896 tarihinde Stockholm'de açıklanan vasiyetnamesiyle Alfred Nobel tarafından kurulan derneğin verdiği, insanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek amacını taşıyan prestijli bir ödüldür. İlk Nobel Ödülleri 1901 yılında verilmeye başlanmıştır. Nobel Ödülleri her yıl Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık'ta verilir.

<span class="mw-page-title-main">Nelson Mandela</span> Güney Afrika Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı

Nelson Rolihlahla Mandela ya da kabile adıyla Madiba, Güney Afrikalı Anti Apartheid aktivist ve Güney Afrika Cumhuriyeti'nin ilk siyahî devlet başkanı. 1994'te ilk defa tüm halkın katıldığı seçimlerde devlet başkanı seçilmiştir. Yönetimi, Apartheid'ın mirasının dağılmasına, ırkçılığı engellemeye, fakirlik ve eşitsizliğe odaklanmıştır. Siyasi görüş olarak Demokratik Sosyalist olan Mandela, Afrika Ulusal Konseyi siyasi partisinde 1990'dan 1999'a kadar parti başkanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nobel Ödülü sahipleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Nobel Ödülleri, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından kişiler veya kuruluşlara fizik, kimya, edebiyat, barış ve fizyoloji veya tıp alanlarındaki olağanüstü başarılarına verilmektedir. 1895 yılındaki Alfred Nobel'in vasiyeti doğrultusunda, 1896 yılından bu yana Nobel Vakfı tarafından idare edilmekte ve yürütülmektedir. Ekonomi dalında verilen bir başka ödül ise 1968 yılında Sveriges Riksbank ile merkez bankasının İsveç ekonomisine yapmış olduğu katkılar nedeniyle verilmeye başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Desmond Tutu</span> Başpiskopos

Desmond Mpilo Tutu Cape Town, Güney Afrika Cumhuriyeti), apartheid karşıtı ve insan hakları aktivisti olarak yaptığı çalışmalarla tanınan Güney Afrika Anglikan Kilisesi başpiskoposu ve ilahiyatçı. 1984 yılında Nobel Barış Ödülünü kazandı. 1985'ten 1986'ya kadar Johannesburg Piskoposu ve ardından 1986'dan 1996'ya kadar Cape Town Başpiskoposu olup her iki durumda da bu mevkiye gelen ilk Siyah Afrikalı oldu. İlahiyat alanında Siyah ilahiyat kaynaklı fikirleri Afrika ilahiyatı ile birleştirmeye çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahipleri listesi</span>

Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü, İsveç Karolinska Enstitüsü tarafından her yıl fizyoloji ya da tıp alanında çeşitli konularda alanlarındaki olağanüstü katkıları için bilim insanları ve doktorlara verilen ödül. Alfred Nobel'in 1895 tarihli vasiyeti üzerine; 1901 yılından itibaren bilim insanlarına alanlarında seçkin katkıları için verilmeye başlanan, kimya, fizik, edebiyat ve barış alanları ile birlikte beş Nobel Ödülü'nden birisidir. Nobel'in vasiyeti gereği ödül Nobel Vakfı tarafından yönetilir ve İsveç Karolinska Enstitüsü tarafından seçilen bir yönetici sekreter ve beş üyeden oluşan bir komite tarafından verilir. Çoğu zaman Nobel Tıp Ödülü olarak anılmasına rağmen Nobel vasiyetinde özellikle "fizyoloji veya tıp" olarak belirtmiştir. Bu sayede ödül daha geniş bir alanda verilebilmektedir. İlk Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü 1901 yılında Alman bilim insanı Emil Adolf von Behring'e verildi. Her ödül sahibine, bir madalya, bir diploma ve miktarı yıllara göre değişen para ödülleri verilir. 1901 yılında Emil Adolf von Behring 150.782 İsveç kronu ki bu 2008 yılı Aralık ayında 7.731.004 İsveç kronuna eşittir, para ödülü aldı. 2008 yılında ise Harald zur Hausen, Françoise Barré-Sinoussi ve Luc Montagnier 10.000.000 kron para ödülünü paylaştılar. Ödül, Stockholm'de Nobel'in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık'ta bir ödül töreniyle verilmektedir.

Alfred Nobel'in Anısına Ekonomi Bilimlerinde The Sveriges Riksbank Ödülü veya sıklıkla söylendiği şekilde Nobel Ekonomi Ödülü, ekonomi alanında yapılan önemli katkılara verilen bir ödül. Genel olarak, dünyanın en prestijli bilim ödüllerinden biri olarak kabul edilir. 1895'te Alfred Nobel'in vasiyetiyle kurulan Nobel Ödülleri'nden biri değildir ama sıklıkla onlarla özdeşleşmiştir. Ekonomi Ödülü, Nobel Vakfı'nca refere edilip İsveç'in merkez bankası Sveriges Riksbank tarafından bankanın 300. yıl dönümü olan 1968 yılında, Alfred Nobel'in 1895'teki vasiyetinin anısına, kurulmuş ve finanse edilmiştir. Nobel Kimya ve Fizik Ödülü sahipleri gibi, Ekonomi Ödülü sahipleri de İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından seçilir ve Nobel Komitelerine benzer olarak bir Ödül Komitesi vardır. Ödül ilk kez, 1969'da Hollandalı ve Norveçli ekonomistler Jan Tinbergen ve Ragnar Frisch'e "ekonomik süreçlerin analizi için, dinamik modeller geliştirip uyguladıkları" gerekçesiyle verildi.

<span class="mw-page-title-main">F. W. de Klerk</span>

Frederik Willem de Klerk, Güney Afrikalı siyasetçi. De Klerk, 1989 Eylül'ünden 1994 Mayıs'ına kadar görev yapmış olan Aparthayd dönemi Güney Afrika Cumhuriyeti'nin son devlet başkanıdır. De Klerk 1989 Şubat'ından 1997 Eylül'üne kadar Ulusal Parti'nin başkanıydı. De Klerk Güney Afrika'daki ırkçı ayrım politikası aparthaydn sonunu hazırlaması ve Güney Afrika'nın çok ırklı bir demokrasiye dönüşümünü desteklemesi ile tanınır. Aparthaydın sona erdirilmesindeki rolünden ötürü 1993'te Nelson Mandela ile birlikte Nobel Barış ödülünü almıştır. Uzlaştırıcı tavırları nedeniyle 1993 yılında Yasser Arafat ve Yitzhak Rabin ile beraber Time Yılın Kişisi seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Max Theiler</span>

Max Theiler Güney Afrikalı-Amerikalı biyolog ve Nobel Ödülü sahibi.

<span class="mw-page-title-main">Ülkelerine göre Nobel Ödülü sahipleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste Nobel Ödülü kazanan kişileri ülkelerine göre sıralamaktadır. Ülke referansları Nobel Ödül Komitesi'nin resmi internet sitesinde bildirdiği şekilde alınmış ve ülkeler alfabetik sıraya göre listelenmiştir. Ödül yılları azalan sırayla eklenmiştir. Bazı kişilerin birden fazla ülke başlığı altında yer almasının nedeni, resmi web sitesinin ödül sahibi ile ilgili olarak birden fazla ülkeden bahsetmesidir. Resmi sitede yer almayan ülke bağlantıları bu listede kabul edilmemiştir. Ödül sahibinin yanına doğduğu ülkenin o anki durumu ve yeni durumu gibi bilgiler verilmiştir. Liste 2011 yılına kadarki verileri içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Henrik Dam</span>

Carl Peter Henrik Dam, Danimarkalı bilim insanıdır. 1943 yılında Edward Adelbert Doisy ile birlikte K vitamini keşiflerinden dolayı Nobel Fizik ödülünü kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Edward Lawrie Tatum</span>

Edward Lawrie Tatum, Amerikan genetikçi. 1958 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü George Wells Beadle ile metabolizmada genlerin kontrol mekanizmasıyla ilgili keşifleri nedeniyle kazandılar. Bu yıl ayrıca Joshua Lederberg'e de ödül verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ulf von Euler</span> araştırmacı

Ulf Svante von Euler İsveçli farmakolog ve fizyolog. 1970 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü nörotransmitterlerle ilgili çalışmalarından dolayı kazanmıştır.

Allan MacLeod Cormack, Güney Afrika Cumhuriyeti doğumlu Amerikalı fizikçi. 1979 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü X-ışını temelli bilgisayarlı tomografi (BT) üzerine yaptığı çalışmalar nedeniyle kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jennifer Doudna</span> Amerikalı biyokimyager

Jennifer Doudna, CRISPR gen düzenleme alanındaki öncü çalışmaları nedeniyle Emmanuelle Charpentier ile birlikte 2020 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülen Amerikalı biyokimyager. Berkeley'deki California Üniversitesi'nde Kimya ve Moleküler ve Hücre Biyolojisi Bölümü'nde Li Ka Shing Şansölye Başkanı Profesördür. 1997'den beri Howard Hughes Tıp Enstitüsü'nde araştırmacı olarak çalışmaktadır.

Nobel Ödülü, 1901'den beri Fizik, Kimya, Fizyoloji veya Tıp, Edebiyat ve Barış alanlarındaki başarılar için her yıl verilen uluslararası bir ödüldür. İktisadi Bilimler alanı ödülü 1969'dan beri verilmektedir. Nobel Ödülleri 800'den fazla kişiye verildi.

<span class="mw-page-title-main">Nobel Komitesi</span>

Nobel Komitesi Nobel Ödülü sahiplerinin seçiminde yer alan çalışmaların çoğundan sorumlu bir çalışma organıdır. Her Nobel Ödülü için bir tane olmak üzere beş Nobel Komitesi vardır.

2020 itibarıyla, 57 kadın Nobel Ödülü kazandı ve kadınlara toplam 58 Nobel Ödülü verildi. 2020 yılı itibarıyla tam bir sayım henüz tamamlanmamış olsa da, 2019 yılında 866 erkek, 53 kadın ve 24 kuruluşa Nobel Ödüllerinin verildiği görülmektedir.

Nobel Ödülü, ilk olarak 1901'de Fizik, Kimya, Fizyoloji veya Tıp, Edebiyat ve Barış alanındaki başarılar için verilen yıllık, uluslararası bir ödüldür. Ekonomi alanında ilgili bir ödül 1969'dan beri verilmektedir. 2019 Nobel ödülleri itibarıyla 916 bireye verilmiştir ve bunların 16' sı siyahidir.

Nobel Ödülü, ilk olarak 1901'de Fizik, Kimya, Fizyoloji veya Tıp, Edebiyat ve Barış alanındaki başarılar için verilen yıllık, uluslararası bir ödüldür. Ekonomi alanında ilgili bir ödül 1969'dan beri verilmektedir. Nobel Ödülleri 900'den fazla kişiye verildi.