İçeriğe atla

Niyazi Berkes

Niyazi Berkes
Doğum21 Ekim 1908
Lefkoşa, Kıbrıs
Ölüm18 Aralık 1988 (80 yaşında)
Hythe, Kent, İngiltere
MilliyetTürk
Eğitim
EvlilikMediha Esenel (b. 1954)
Çocuk(lar)Fikret Berkes (1945 - )
Kariyeri
DalıSosyoloji
Çalıştığı kurumlar

Niyazi Berkes (21 Ekim 1908; Lefkoşa, Kıbrıs - 18 Aralık 1988; Hythe, Kent, Birleşik Krallık), Kıbrıslı Türk sosyolog ve bilim insanı.

Yaşamı ve çalışmaları

Lefkoşa'da doğdu.[1] Kendisi adını Resneli Niyazi Bey'den, ikiz kardeşi ise Enver Paşa'dan almıştır. Kıbrıs'ta başladığı orta öğrenimini, 1927`de İstanbul Erkek Lisesinde tamamladı.[1] 1931'de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünü bitirdi.[1] MEB`de çalışma isteği reddedilince, kısa bir süre İstanbul'da özel bir lisenin ortaokul kısmında tarih hocalığı yaptı. Ardından Ankara'da Türk Ocakları binasında yeni açılan halkevinin kütüphanesinde çalışmaya başladı. Türk Maarif Cemiyetinin Ankara Yenişehir'de kurduğu ortaokulun ilk müdürüdür. Sonraları TED Ankara Koleji adını alacak bu okuldaki görevinden sadece ayrıcalıklı seçkinlere hizmet ettiği gerekçesiyle istifa etti. Darülfünun reformunun ardından 1933'te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakütesinde sosyoloji asistanı oldu. 1934 yılında yedek subay olarak askerliğini yaptı. Ardından Chicago Üniversitesi sosyoloji bölümünün bilimsel araştırmalar için burs davetiyle Amerika Birleşik Devletleri`ne gitti. 1939'da Türkiye'ye döndü, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde sosyoloji doçenti olarak göreve başladı.[2] O dönemde "solculukla" ve "komünistlikle" suçlandı. 1948 DTCF Tasfiyesi sorasında Pertev Naili Boratav ve Behice Boran'la birlikte görevinden uzaklaştırıldı. 1952'de Kanada McGill Üniversitesinde İslam Araştırmaları Enstitüsü'nde önce misafir profesör olarak göreve başladı. 1956'da asli profesör oldu.[3] Burada Türkiye'nin tarihsel ve toplumsal gelişimiyle ilgili çok sayıda araştırma yaptı. 1975 yılında emekliliğinin ardından Birleşik Krallık'a yerleşti.[3] Türkiye'de ilk köy monografisini yapan bilim insanlarındandır.[4]

Mediha Esenel ile olan evliliğinden 1945 yılında oğlu Fikret Berkes doğmuştur.

Eserleri hakkında

Türkiye'nin Osmanlı İmparatorluğu döneminden günümüze dek geçirdiği değişimler üzerine araştırmalar ve kuramsal toplum bilimi çalışmaları yaptı. Gelenekselliğin değişmemek olduğunu belirten Berkes, geleneksellikte hiçbir yeniliğe yer olmadığını savunur. Osmanlı Devleti'nde yeniçerilerin dönüşümünü ve Osmanlı'ya etkilerini toplum bilimsel olarak açıklamaya çalışmıştır. Sekülerleşmenin birinci adımı olarak Tanzimat'tan söz eder. Ekonomik başarısızlığın hukuki başarısızlığa neden olduğunu belirtir. 1942'de yazdığı Bazı Ankara Köyleri Üzerine Araştırma adlı alan çalışması toplum bilimi alanında Türkiye'de yayımlanan ilk monografilerden biridir.

Yazarın diğer önemli yapıtları arasında, Siyasi Partiler (1964), Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler (1965), Arap Dünyasında İslamiyet, Milliyetçilik ve Sosyalizm (1969), Atatürk ve Devrimler (1982), Teokrasi ve Laiklik (1984) yer alır. İletişim Yayınlarından çıkan Unutulan Yıllar adlı kitabında (yayına hazırlayan Ruşen Sezer) 1930'lu ve 1940'lı yılların siyasal ve entelektüel ortamını anlatmaktadır.

Ziya Gökalp'ın denemelerinden yaptığı çevirileri Turkish Nationalism and Civilization adlı bir kitapta toplayıp Birleşik Krallık'ta yayımlamıştır (1959).

Eserleri

İnceleme Araştırma
  • Propaganda Nedir? (1942)
  • Siyasi Partiler (1964)
  • Türkiye' de Çağdaşlaşma (The Development of Secularism in Turkey, 1964)
  • Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler (1965)
  • Arap Dünyasında İslamiyet, Milliyetçilik ve Sosyalizm (1969)
  • Türkiye İktisat Tarihi[5] Cilt 1, Cilt 2 (1969,1970)
  • Türk Düşününde Batı Sorunu (1975)
  • Atatürk ve Devrimler (1982)
  • Teokrasi ve Laiklik (1984)
  • Felsefe ve Toplumbilim Yazıları (2017)
Anı
  • Unutulan Yıllar
Gezi
Vikisöz'de Niyazi Berkes ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Kaynakça

  1. ^ a b c Kongar, Emre (derleyen); Özer, İnan (hazırlayan) (Mart 2012). Türk Toplumbilimcileri. 1 (2. bas.). İstanbul: Remzi Kitabevi. s. 239. ISBN 978-975-14-1378-9. 
  2. ^ Yenertürk, Ahmet. "TARİHÇE". Sosyoloji Bölümü. 25 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024. 
  3. ^ a b Kaçmazoğlu, H. Bayram (2012). Türk Sosyolojisinde Temalar 2: Kuram, Uygulama, Sosyalizm. İstanbul: Doğu Kitabevi. s. 57. ISBN 978-605-5296-07-0. 
  4. ^ Altun, Gurcan; Akansu, Bulent; Ugur Altun, Betul; Azmak, Derya; Yilmaz, Ahmet (Kasım 2004). "Deaths due to hunger strike: post-mortem findings". Forensic Science International. 146 (1): 35-38. doi:10.1016/j.forsciint.2004.03.022. ISSN 0379-0738. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sosyoloji</span> toplumun oluşum, işleyiş ve gelişim yasalarını inceleyen bilim dalı

Sosyoloji veya toplum bilimi, toplum ve insanın etkileşimi üzerinde çalışan bir bilim dalıdır. Toplumsal (sosyolojik) araştırmalar sokakta karşılaşan farklı bireyler arasındaki ilişkilerden küresel sosyal işleyişlere kadar geniş bir alana yayılmıştır. Bu disiplin insanların neden ve nasıl bir toplum içinde düzenli yaşadıkları kadar bireylerin veya birlik, grup ya da kurum üyelerinin nasıl yaşadığına da odaklanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hilmi Ziya Ülken</span>

Mehmet Hilmi Ziya Ülken, Türk düşünce yaşamında ve Türkiye'de bir felsefe geleneğinin oluşmasında büyük etkisi olmuş bir filozof ve sosyologdur.

<span class="mw-page-title-main">Din sosyolojisi</span> sosyolojinin bir dalı

Din sosyolojisi, dini kurum ve dini yapılanmaları, dini temalarla toplumsal yapı arasındaki ilişkileri ve dinin toplum, toplumun din üzerindeki etkilerini araştıran bilimsel bir disiplindir. Din sosyologları toplumun din üzerinde dinin toplum üzerindeki etkilerini bir başka deyişle toplum ve din arasındaki diyalektik ilişkiyi açıklamaya çalışır.

Laiklik veya laisizm, devlet yönetiminde dinin veya dinsizliğin referans alınmamasını ve devletin din veya dinsizlik karşısında tarafsız ve tepkisiz olmasını savunan ilkedir.

Prof. Dr. Niyazi Öktem, Türk yazar ve akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlıcılık</span> Tanzimat döneminin sonlarına doğru ortaya çıkan düşünce akımı

Osmanlıcılık veya Osmanlı milliyetçiliği, 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu içindeki bütün ulusları ve unsurları Osmanlılık ruhu içinde birleştirmeyi amaçlamış bir ideolojiydi. Tanzimat, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1839 yılında Gülhane Hatt-ı Şerifi'nin okunmasıyla başlayan modernleşme ve yenileşme döneminin adıdır. Sözcük anlamı "düzenlemeler, reformlar" demektir. Diğer dillerde genellikle "Osmanlı Reformu" deyimi kullanılmaktadır.

Şerif Mardin, Türk sosyolog ve siyaset bilimcisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de laiklik</span> Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması

Türkiye'de laiklik, Osmanlı İmparatorluğu zamanında yargı ve devlet yönetiminde kısmen kendini göstermeye başlamış, Cumhuriyet devrimi ile anayasanın temel unsurlarından biri haline gelmiş, din ve siyasetin birbirine karışmaması ilkesidir. Laiklik terimi Fransızcadaki karşılığı Laïcité kelimesinden Türkçeye uyarlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Atatürk İlkeleri</span> Atatürkün politikalarını belirleyen altı ilke

Atatürk İlkeleri, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün yürürlüğe koyduğu, döneminin pragmatik politikalarını belirlemiş altı ilkedir. "Altı Ok" denilen altı ilkeye ilk olarak 1931'de "Kemalizm" adı verildi ve Atatürk'ün Dil Devrimi sürecinde, 1935'te Arapça Kemal adını 1937'ye dek kullanacağı Eski Türkçe Kamâl adıyla değiştirmesini takiben 13 Mayıs 1935'te "Kamâlizm" adıyla ülkenin kurucu ve tek partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi'nin program ilkeleri olarak benimsendi. Daha sonra, 1937'de çıkarılan bir kanunla 1924 Anayasası'na eklenen ilkeler, anayasal olarak Türkiye'nin ulusal ideolojisi hâline geldi.

Frenk veya Efrenç, Osmanlı İmparatorluğu'nda Avrupalılara, özellikle de Fransızlara verilen ad. Sözcüğün kökeni muhtemelen 6. yüzyılda Galya'yı fetheden Cermen halkı Franklara dayanır. Galya eyaleti günümüz Fransa'sını ve kısmen Batı Almanya, Belçika ve Kuzey İtalya'yı kapsıyordu.

Kadir Cangızbay, Türk sosyolog ve anarko-sosyalist. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi

Süleyman Sencer Ayata, Türk sosyoloji Profesörü ve siyasetçi.

Doğu Ergil, Türk sosyolog, siyaset bilimci ve akademisyendir.

Ahmet Çiğdem Türk akademisyen

Özer Ozankaya, Türk toplum bilimci (sosyolog), akademisyen. "Türk Devrimi ve Yükseköğretim Gençliği" konulu araştırmasıyla bilinir.

Taner Timur, Türk akademisyen, tarihçi ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Tarihsel sosyoloji</span>

Sosyoloji ve tarih arasında yer alan bir araştırma disiplinidir. Bu iki kavram arasında sıkı bir ilişki bulunur. En yüzeysel anlamıyla tarihi, geçmişteki olaylara ait bilgilerin keşfedilip, toplanması ve bir araya getirilip sunan bilim olarak tanımlarsak sosyolojiyi de tarih boyunca yaşayan insanların, toplumların çeşitli yönlerini inceleyen bilim olarak kabul etmeliyiz. Bir tarihi olay örneği ile sosyoloji tarih ilişkisini anlayabiliriz. Her tarihi olay bir sosyo-kültürel olaydır. Sosyoloji de bu sosyo-kültürel olayları, sosyal ilişkileri araştırır. Böylece tarih ile sosyoloji birbirleriyle örtüşür.

<span class="mw-page-title-main">Âmiran Kurtkan Bilgiseven</span>

Âmiran Kurtkan Bilgiseven, sosyolog, akademisyen. Bilgiseven, ağırlıklı olarak "din sosyolojisi" alanında çalışmış, sosyolojinin teorileri ve bulgularıyla Türk İslam kültürünü karşılaştırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fatma Başaran</span> Türk psikolog

Fatma (Taşkıngöl) Başaran Türk bilim insanı, sosyal psikolog, akademisyen.

Mediha Esenel, Türk sosyolog, yazar ve gazeteci. Solcu akademisyenlere yönelik tasfiyeler sırasında öğretmenlik görevinden istifa ettiği 1947'ye kadar Ankara Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak görev yaptı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.