İçeriğe atla

Nixon Doktrini

Nixon Doktrini (Guam Doktrini olarak da bilinir), ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri başkanı Richard Nixon'un, 25 Temmuz 1969 tarihinde Guam'da yaptığı basın toplantısında dile getirilmiştir. ABD-Uzak Doğu ilişkileri uzmanı Gregg Brazinsky, Nixon'un bu konuşmasında,[1] ABD'nin müttefik ve dostlarının gelişmesine ve savunmalarına yardım edeceğini, fakat özgür dünyanın jandarmalığına soyunmayacağının altını çizdiğini söylemiştir. Bu Doktrin uyarınca, ABD hiçbir müttefikinin savunmasından doğrudan sorumlu olmayacak, fakat talep halinde veya olası bir tehlike anında, onları nükleer koruma şemsiyesinin altına alacaktı. ABD ve müttefikleri arasında geliştirilecek iş birliği çerçevesinde, ülkeler arasında barışın tesis edilmesini öngörmekteydi. Richard Nixon bu Doktrinle, Asya'ya yönelik ABD politikalarının yönünü değiştirmek istiyordu. Özellikle Vietnamlaştırma (Vietnamizasyon) adı verilen yöntemle (ABD'nin Vietnam'da müttefikleri ile birlikte savaşması yerine, onlara askeri eğitim verip, gerekli yardımları sağlayıp, askeri varlığını tedricen azaltıp, sonunda Vietnam'dan tamamen çıkmak) Vietnam Savaşı'ndan tamamıyla çıkmayı amaçlıyordu.

İçeriği

Nixon, 3 Kasım 1969 tarihinde, Vietnam Savaşı ile ilgili olarak yaptığı "ulusa sesleniş" konuşmasında, Doktrine esas konuları şöyle açıklamaktaydı:[2]

  1. İlk olarak, ABD uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan tüm yükümlülüklerini yerine getirecektir.
  2. İkinci olarak, müttefiklerine ya da varlıkları ABD'nin güvenliği için önem taşıyan ülkelere karşı bir nükleer tehdit oluşması halinde, ABD bu ülkelere nükleer koruma sağlayacaktır.
  3. Üçüncü olarak, nükleer olmayan çatışmalarda, ABD müttefiklerine her türlü lojistik ve ekonomik desteği sağlayacak, uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan diğer tüm yükümlülüklerini yerine getirecek, fakat tehdide maruz kalan ülkenin öz savunması için, kendi insan gücünü kullanmasını talep edecektir.
Richard Nixon, Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Marcos, eşi Imelda ve oğlu Ferdinand, Jr. ile birlikte.

İran Körfezi bölgesinde de, bu doktrin esaslarına göre, İran ve Suudi Arabistan'a askeri yardımlar yapıldı.[3] Yazar Michael Klare,[4] Nixon Doktrini'nin uygulamaya konulmasıyla, İran Körfezi ülkelerine ABD yardımı adı altında silah akıtılıdığını, bunun daha sonra Carter Doktrini'nin hayata geçirilmesine yardım ettiğini ve ABD'nin, Körfez Savaşı'na ve Irak Savaşı'na dahil olarak, bu savaşlarda taraf olmasına yol açtığını söylemiştir. Sadece Orta Doğu'da değil, Filipinler, Tayland, Güney Vietnam ve Güney Kore gibi, Komünist saldırganlığa maruz Asya ülkelerinde de bu Doktrin çerçevesinde hareket edilmiştir.[2] Örneğin ABD Güney Kore'de izlediği dış işleri politikalarını, Doktrin esaslarına göre şekillendirmiş ve Haziran 1971 yılına kadar, bu ülkedeki askeri mevcudunu 61,000 kişiden, 20,000'e indirmiştir.

Arka plan

1969 senesinde Nixon Başkan seçildiğinde, ABD Vietnam'da dört yıldır savaşmaktaydı. Bu savaş o ana kadar da, 30,000 ABD askerinin ve sayısız Vietnamlı sivil ve askerin hayatına mal olmuştu.[5] Nixon, 1968'de yürüttüğü seçim kampanyasında, sürekli olarak "Vietnam'da onurlu bir barış" yapılması gerektiğini vurgulamıştı. Vietnam'da barışı sağlamak, ajandasındaki en önemli konuydu. Başkan seçildikten sonra çıktığı yurt dışı seyahatte durakladığı Guam adasında yaptığı basın toplantısında, kendi adıyla anılacak doktrinin ana hatlarını, tüm dünyaya ilan etti.[6]

Doktrin'in esaslarının uygulamaya konması

Nixon'un başkanlığı döneminde artan kamuoyu baskısı sebebiyle, Vietnam'dan çıkmak, savaşmaktan vazgeçmek yönünde bir karar almak kaçınılmaz hale gelmişti;[7] Mayıs ayında yapılan Gallup araştırmasına göre, halkın %56'sı, Vietnam'a asker gönderilmiş olmasının yanlış bir karar olduğunu düşünüyordu. Bu oran 50 yaş üstü kişilerde %61'e ulaşırken, 21-29 yaş arasındaki gençlerde ayn oran %49 olarak ölçümlenmekteydi. Halk, gerekirse SEATO anlaşmasının çiğnenmesi, yahut ABD'nin Vietnam'la ilgili önceden verdiği sözlerin yok sayılması, hatta hatta Vietnam'ın tamamıyla komünistler tarafından işgal edilmesi pahasına, savaşın sona erdirilmesini istiyordu.[8]

ABD'nin, müttefiklerine askeri ve güvenlik alanlarında sağladığı desteğini tedricen azaltması, sadece finansal etkenlerin değil,[9] aynı zamanda Nixon'un, ABD'nin dış politikalarında ve stratejik hedeflerinde yaptığı değişikliklerin de bir sonucuydu. İzlediği detant politikası, SSCB ile nükleer silahların kontrolükonusunda anlaşmaya gitmesi, Çin ile diplomatik ilişki arayışları, bunun somut göstergesi idi. Bu politika değişikliklerinin sonucunda, önceden doğrudan ABD'nin nükleer koruması altında olan ülkelere yapılan silah satışlarında dramatik bir artış oldu.[10]

İran Körfezi'ndeki iki ülke, İran ve Suudi Arabistan, bölgesel istikrarı sağlama adı altında, ABD tarafından bölgenin en önemli ve en güçlü iki ülkesi haline getirilmeye çalışılıyordu:

1970-1971 yıllarında, petrol üretimindeki artış, Suudi Arabistan ve İran'ın, silah alımına çok daha fazla maddi kaynak ayırabilmelerine imkan tanımıştı. ABD'nin İran'a 1970 yılında 103.6 milyon USD olan silah satışı,1972 yılında 552.7 milyon USD'ye fırlamıştı. Aynı dönemde, Suudi Arabistan'a olan satış da 15.8 milyon USD'den 312.4 milyon USD'ye ulaşmıştı. ABD II. Dünya Savaşı'ndan bu yana Bahreyn'de bulundurmakta olduğu üç gemilik küçük deniz kuvvetini bölgede bulundurmaya devam ediyordu. Fakat herhangi bir resmi askeri sorumluluk üstlenmiyordu.[11]

Kaynakça

  1. ^ Gregg Brazinsky, author of "Nation Building in South Korea: Koreans, Americans, and the Making of a Democracy"
  2. ^ a b Richard M. Nixon (3 Kasım 1969). "President Nixon's Speech on "Vietnamization"" (PDF). 8 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (reprint) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2014. 
  3. ^ Beinart, Peter (4 Ocak 2007). "Return of the Nixon Doctrine". TIME. 26 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2014. 
  4. ^ author of Blood and Oil: The Dangers and Consequences of America's Growing Petroleum Dependency (New York: Henry Holt, 2004)
  5. ^ McNamara, Robert (1995). In Retrospect: The Tragedy and Lessons of Vietnam. Times Books. s. 321. 
  6. ^ History Channel (25 Temmuz 1969). "July 25, 1969: The Nixon Doctrine is announced" (reprint). 20 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2014. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2014. 
  8. ^ Todd, Olivier. Cruel April: The Fall of Saigon. W.W. Norton & Company, 1990. (originally published in 1987 in French)
  9. ^ The Gold Battles Within the Cold War: American Monetary Policy and the Defense of Europe, 1960–1963. Francis J. Gavin, University of Texas at Austin
  10. ^ "Resource: Stockholm International Peace Research Institute". 11 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2014. 
  11. ^ Gause, III, F. Gregory (19 Kasım 2009). The International Relations of the Persian Gulf. Cambridge University Press. s. 22. ISBN 9781107469167. 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2013. 

Konuyla ilgili yayınlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Irak</span> Batı Asyada bir ülke

Irak, resmî adıyla Irak Cumhuriyeti, Batı Asya'da bir ülkedir. Kuzeyde Türkiye, doğuda İran, güneydoğuda Kuveyt, güneyde Suudi Arabistan, güneybatıda Ürdün, batıda ise Suriye ile sınır komşusudur. Başkenti ve en büyük şehri Bağdat olan federal parlamenter cumhuriyet ile yönetilen bir ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Vietnam Savaşı</span> 1955-1975 yılları arasında yapılan ve Kuzey Vietnam zaferi ile sonuçlanan savaş

Vietnam Savaşı veya İkinci Çinhindi Savaşı, Doğu Bloku ülkeleri olan Kuzey Vietnam, Çin ve Sovyetler Birliği ile ABD ve ABD destekçisi anti-komünist Güney Vietnam arasında yaşanan savaştır. Kore Savaşı'ndan sonra Soğuk Savaş'ın ikinci sıcak çatışması olmuştur. ABD, 1963-1973 yılları arasında savaşa dâhil olmuş ve 60.000 kadar asker kaybetmiştir. ABD kamuoyu, savaşa girilmesini sorgulamış ve savaştan sonra Anti-Amerikancılık yükselmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan</span> Orta Doğuda yer alan bir ülke

Suudi Arabistan veya Suudistan ya da resmî adıyla Suudi Arabistan Krallığı, Arap Yarımadası'nda bulunan en büyük ülkedir. Kuzeybatı'da Ürdün, kuzey ve kuzeydoğu'da Irak, doğuda Kuveyt, Katar, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri, güneydoğuda Umman, güneyde Yemen, kuzeydoğusunda Basra Körfezi ve batısında Kızıldeniz ile çevrilidir. Buraya iki kutsal caminin arazisi de denir; çünkü İslam'a göre iki kutsal şehir olan Mekke ve Medine bu ülkededir. Suudi Arabistan, Orta Doğu'daki bütün körfez ülkelerinde olduğu gibi hızla gelişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Körfez Savaşı</span> 1990-1991 yılları arasında Irak ile 42 ülkeden oluşan koalisyon arasında yaşanan çatışma

Körfez Savaşı veya Birinci Körfez Savaşı, kod adı Çöl Fırtınası Harekâtı 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle başlayan krizin sonucunda, ABD öncülüğünde, Birleşik Krallık, Fransa, Suudi Arabistan, Suriye, Mısır'ın da aralarında bulunduğu 37 ülkenin dahil olduğu koalisyon gücünün Irak'a karşı düzenlediği askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Richard Nixon</span> 37. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1969–1974)

Richard Milhous Nixon, 1969'dan 1974'e kadar 37. Amerika Birleşik Devletleri başkanı olarak görev yapan Amerikalı siyasetçi ve avukat. Cumhuriyetçi Parti üyesi olan Nixon, daha önce Kaliforniya temsilcisi ve senatörü olarak ve 1953 ile 1961 yılları arasında Başkan Dwight D. Eisenhower'ın başkan yardımcısı olarak görev yaptı. Başkanlık döneminde ABD'nin Vietnam Savaşı'na katılımının azaltılması, Sovyetler Birliği ve Çin ile yumuşama, Apollo 11'in Ay'a inişi ve Çevre Koruma Ajansı ile İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi'nin kurulması gerçekleşti. Nixon'ın ikinci dönemi, Watergate skandalının bir sonucu olarak görevinden istifa eden tek ABD başkanı olmasıyla erken sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Lyndon B. Johnson</span> 36. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1963–1969)

Lyndon Baines Johnson, Amerika Birleşik Devletleri'nin 36. başkanıdır. Genellikle Lyndon B. Johnson veya kısaca LBJ olarak anılır. Başkanlığa John F. Kennedy'nin suikast sonucu öldürülmesi üzerine gelmiştir. Bir sonraki seçimde Amerikan tarihinin en yüksek oy oranlarından birini kazanarak tekrar başkanlığa seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Irak-İran Savaşı</span> 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında geçen savaş

Irak-İran Savaşı, İran'da Tahmilî Savaş veya Mukaddes Müdafaa, Irak'ta Saddam'ın Kadisiyesi ve Arap Dünyasında Birinci Körfez Savaşı olarak anılan 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında yaşanmış savaş. Yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, iki milyon kişinin yaralanmasına, 150 milyar Amerikan Doları maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak'ın zaferleri ile başlayan savaş, İran'ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve galibi olmadan sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yumuşama (uluslararası politika)</span> uluslararası ilişkilerde ilişkilerin yumuşama durumu

Yumuşama, özellikle siyasi ilişkilerin sözlü iletişim yoluyla gerilimlerin azaltılması anlamına gelen bir diplomasi terimidir. Bu terim, 1912 yılında Fransa ve Almanya'nın gerilimleri azaltmaya yönelik başarısız girişimleriyle ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hürmüz Boğazı</span> Umman Körfezi ile Basra Körfezi arasındaki boğaz

Hürmüz Boğazı Umman Körfezi ile Basra Körfezi'ni birbirine bağlayan boğazdır. Boğaz, Avesta'da adı geçen iyilik tanrısı Hürmüz'ün adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi</span> Basra Körfezine kıyısı bulunan altı Arap ülkesinin oluşturduğu ülkeler topluluğu

Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi, kısaca Körfez İşbirliği Konseyi resmi adı ile Arapça: مجلس التعاون لدول الخليج العربیه, Basra Körfezi'ne kıyısı bulunan altı Arap ülkesinin ekonomik, siyasal ve sosyal hedefler ile bir araya gelmesiyle oluşturduğu bir ülkeler topluluğudur.

1973 Petrol Krizi, 15 Ekim 1973 tarihinde Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Birliği'nin (OAPEC) Yom Kippur Savaşında ABD'nin İsrail Ordusuna destek vermesine karşılık olarak ilan ettiği petrol ambargosudur. OAPEC, ABD ve savaşta İsrail'den yana tavır sergileyen ülkelere artık petrol ihraç etmeyeceğini bildirir. Bununla beraber OPEC üyesi ülkeler dünya petrol fiyatlarını yükselterek ülkelerine giren kaynakları artırmaya karar verirler. Gelişmiş ülke sanayileri petrole bağımlı durumda olduğu için OPEC ülkelerinin önde gelen müşterileri durumundadır. 1973 yılında petrol fiyatlarındaki şaşkınlık verici artış ve 1973-4 dönemindeki borsanın çöküşü olan 1929 Wall Street iflası'ndan beri yaşanan küresel bir ekonomik krizdi ve sadece fiyat artışlarıyla açıklanamayacak mekanizmalara ve uzun dönem etkilerine sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Võ Nguyên Giáp</span>

General Võ Nguyên Giáp Vietnam Halk Ordusundan emekli eski asker ve politikacı. Katıldığı belli başlı savaşlar, I. Hindiçini Savaşı (1946-1954) ve Vietnam Savaşı'dır (1960-1975). Katıldığı belli başlı muharebeler ise Lang Son (1950); Hoa Binh (1951-1952); Dien Bien Phu (1954); Nguyen Hue Saldırısı (1972); ve son Ho Chi Minh harekâtıdır (1975). Giap aynı zamanda bir gazetecidir ve Ho Chi Minh’in Viet Minh hükûmetinde içişleri bakanlığı yapmıştır. Viet Minh ve Vietnam Halk Ordusu komutanıdır, savunma bakanlığı yapmıştır, Lao Dong Partisinin Politbüro üyesi olmuştur. Vietnam Bağımsızlık Savaşı'nda Ho Chi Minh’den sonra en tanınan askeri komutandır ve savaşın sonuna dek gerçekleşen bütün askerî operasyonlara önderlik etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Basra Körfezi</span> Arabistan Yarımadasının kuzeyi ile İranın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusuna bağlı koy

Basra Körfezi,, Arap Yarımadası'nın kuzeyi ile İran'ın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusu'na bağlı körfez. Dünyanın en önemli petrol ve doğalgaz yatakları bu bölgede bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Katar'daki Yahudilerin tarihi</span>

Katar'daki Yahudilerin tarihi ve bunun hakkındaki bilgiler çok sınırlıdır.

<span class="mw-page-title-main">III. Dünya Savaşı</span> varsayımsal olarak gelecekteki küresel çatışma

III. Dünya Savaşı, varsayımsal olarak gelecekte nükleer silahların geliştirilmesi, test edilmesi ya da kullanılması sonucunda gerçekleşeceği düşünülen bir dünya savaşıdır. Bu terim, en az 1941 yılından beri kullanılmaktadır. Bazıları bu terimi, Soğuk Savaş ya da Teröre Karşı Savaş gibi sınırlı veya daha küçük çatışmalara atıfta bulunmak için kullansa da, diğerleri böyle bir çatışmanın hem kapsam hem de yıkıcı etki açısından önceki dünya savaşlarını geride bırakacağını varsayıyor.

<span class="mw-page-title-main">Carter Doktrini</span>

Carter Doktrini Amerika Birleşik Devletleri başkanı Jimmy Carter'ın, 23 Ocak 1980 tarihinde, Temsilciler Meclisi ve ABD Senatosu üyelerinin katıldığı ortak oturumda, geleneksel olarak her yıl yaptığı konuşmada açıkladığı ve ABD'nin ulusal çıkarlarını korumak için İran Körfezinde gerekirse askerî güç kullanmaktan kaçınmayacağı yolundaki politikaya verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Reagan Doktrini</span> Soğuk Savaşın sonuna kadar Amerikan stratejisi

Reagan Doktrini, Amerika Birleşik Devletleri başkanı Ronald Reagan'ın Soğuk Savaş'ın son yıllarında Sovyetler Birliği ve komünistlerin dünya üzerindeki etkisini kırmayı amaçlayan bir dış politika stratejisydi. Doktrin her ne kadar 10 yıldan az bir süre uygulandıysa da 1980'lerden Sovyetler Birliği'nin dağıldığı 1991 yılına kadar ABD dış politikasının merkezindeydi.

2022 FIFA Dünya Kupası AFC elemeleri ikinci Tur maçları, Asya'dan turnuvaya katılacak takımları belirleyen elemelerin ikinci aşamasıdır.

Arap Soğuk Savaşı, Arap dünyasında 1952'de Cemal Abdünnâsır'ı iktidara getiren Mısır Devrimi ile 1979'da İran-Arap gerginliklerinin Arap içi çatışmayı tutmasına neden olan İran Devrimi'nin neden olduğu siyasi rekabetti. Bir tarafta Mısır önderliğindeki yeni kurulan cumhuriyetler ile diğer tarafta Suudi Arabistan önderliğindeki geleneksel krallıklar bulunmaktaydı.

Arap -İsrail ittifakı, bazen İsrail-Sünni ittifakı olarak da adlandırılır, İsrail ve çeşitli Arap ülkelerinden oluşan resmi olmayan bir güvenlik koalisyonunu ifade eder. Körfez İşbirliği Konseyi'nin çıkarları doğrultusunda oluşturulan bu konsey, öncelikli olarak İran'ın siyasi ve askeri hırslarını caydırmaya odaklanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.