İçeriğe atla

Nitrofosfat işlemi

Nitrofosfat işlemi (Odda işlemi olarak da bilinir) 1927 yılında Norveç'in Odda belediyesinde Erling Johnson tarafından icat edilen azotlu gübrelerin endüstriyel üretimi için bir yöntemdi.

İşlem, fosforik asit ve kalsiyum nitrat karışımı üretmek için fosfat kayasının nitrik asitle asitleştirilmesini içerir.

Ca3(PO4)2 + 6 HNO3 + 12 H2O → 2 H3PO4 + 3 Ca(NO3)2 + 12 H2O

Karışım, 0 °C'nin altına soğutularak kalsiyum nitrat kristalleşmesini ve fosforik asitten ayrılabilir.

2 H3PO4 + 3 Ca(NO3)2 + 12 H2O → 2 H3PO4 + 3 Ca(NO3)2•4H2O

Elde edilen kalsiyum nitrattan, azotlu gübre üretilir. Süzüntü esas olarak bir miktar nitrik asit ve eser miktarda kalsiyum nitrat içeren fosforik asitten oluşur. Bu süzüntü kompoze bir gübre üretmek için amonyak ile nötralize edilir.

Ca(NO3)2 + 4 H3PO4 + 8 NH3 → CaHPO4 + 2 NH4NO3 + 3(NH4)2HPO4

Potasyum klorür veya potasyum sülfat eklenirse sonuç NPK gübresidir. İşlem, ne pahalı sülfürik asit ihtiyacı ne de alçı taşı atığı üretmeyen bir yenilikti.

Daha önce bahsedilen kalsiyum nitrat, söylendiği gibi, kalsiyum nitrat gübresi olarak işlenebilir. Ancak genellikle karbon dioksit ve amonyak kullanılarak amonyum nitrat ve kalsiyum karbonata dönüştürülür.

Ca(NO3)2 + 2 NH3 + CO2 + H2O → 2 NH4NO3 + CaCO3

Her iki ürün de saf azotlu gübre olarak birlikte kullanılabilir.

Erling Johnson, söz konusu işlemi Odda Smelteverk için çalışırken icat etmiş olsa da, şirketi bu işlemi hiç kullanmadı. Bunun yerine, işlemi Norsk Hydro, BASF, Hoechst ve DSM şirketlerine lisansladı. Bu şirketlerin her biri işlemi kullanmış, değişikliklerde bulunmuş ve diğer şirketlere lisans vermiştir. Bugün, yalnızca birkaç şirket (örnk. Yara (Norsk Hydro), Acron, EuroChem, Borealis Agrolinz Melamine GmbH, Omnia, GNFC) hala Odda işlemini kullanmaktadırlar. İşlemi kullanan çeşitli şirketler tarafından yapılan değişiklikler nedeniyle, işlem artık genel olarak nitrofosfat işlemi olarak anılmaktadır.

Kaynakça

  • J. Steen; H. Aasum; T. Heggeboe (1986). "15. Norsk Hydro Nitrofosfat İşlemi". Nielsson, F.T. (Ed.). Gübre işleme kılavuzu. CRC Press. ss. 393-420. ISBN 0-8247-7522-8. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sodyum</span> atom numarası 11 olan kimyasal element

Sodyum, periyodik cetvelde Na simgesi ile gösterilen ve atom numarası 11 olan element. Sodyum yumuşak ve kaygan bir metal olup alkali metaller grubuna aittir. Doğal bileşiklerin içinde bol miktarda bulunur. Yüksek oranda reaktiftir, sarı bir alevle yanar, su ile şiddetli reaksiyon verir ve havada hızla oksitlenir. Dolayısıyla, vazelin, gazyağı gibi hava ve su ile temasını kesecek bir ortamda saklanması gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Gübre</span> verimi artırmak için toprağa dökülen hayvansal dışkı.

Gübre, bitkinin beslenmesinde gerekli olan kimyasal elementleri sağlamak için toprağa ilave edilen herhangi bir madde.

<span class="mw-page-title-main">Azot</span> simgesi N ve atom numarası 7 olan element

Azot ya da nitrojen, simgesi N olan bir element olup atom numarası 7'dir. Renksiz, kokusuz, tatsız ve inert bir gazdır. Azot, dünya atmosferinin yaklaşık %78'ini oluşturur ve tüm canlı dokularında bulunur. Azot ayrıca, amino asit, amonyak, nitrik asit ve siyanür gibi önemli bileşikler de oluşturur.

Baz, suda iyonlaştıklarında ortama OH− (hidroksit) iyonu ve elektron çifti verebilen maddelerdir. Bazlar da, asitler gibi tehlikeli maddelerdir. Suda iyonlaştıklarında hidroksit (OH−) iyonu derişimini arttıran maddelere baz denir. Bilinen en güçlü baz Sezyum hidroksittir (CsOH).

<span class="mw-page-title-main">Potasyum nitrat</span>

Potasyum nitrat, formülü KNO3 olan bir potasyum bileşiğidir. Güherçile olarak da bilinen bileşik doğal hâlde kayaçlarda ve mağaralarda oluşan beyaz renkli kabuksu yapıda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Bileşik</span> Kimyasal olarak bağlanmış birden fazla elementten oluşan madde

Kimyasal bileşik, kimyasal bağlarla bir arada tutulan birden fazla kimyasal elementin atomlarını içeren birçok özdeş molekülden oluşan kimyasal maddedir. Dolayısıyla tek bir elementin atomlarından oluşan bir molekül bileşik değildir. Bir bileşik, diğer maddelerle etkileşimi içerebilen kimyasal reaksiyonla farklı bir maddeye dönüştürülebilir. Bu süreçte atomlar arasındaki bağlar kırılabilir ve/veya yeni bağlar oluşabilir.

Nitrik asit, HNO3 kimyasal formülüne sahip oldukça aşındırıcı bir inorganik asittir. Kezzap olarak da bilinir. Saf hâldeki bileşik renksizdir. Ancak uzun süre bekleyen eski asitler azot oksitleri ve suya ayrışması nedeniyle sarı renge dönebilme özelliğindedirler. Piyasada bulunan nitrik asitlerin çoğu % 68'lik bir konsantrasyona sahiptir. Çözelti, %86'dan fazla HNO3 içerdiğinde, dumanlı nitrik asit olarak adlandırılır. Mevcut azot dioksit miktarına bağlı olarak, dumanlı nitrik asit ayrıca %86’nın üzerindeki konsantrasyonlarda kırmızı dumanlı nitrik asit veya %95’in üzerindeki konsantrasyonlarda beyaz dumanlı nitrik asit olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Hidroksit</span> Bir oksijen ve bir hidrojen atomundan oluşan iyon

Hidroksit, kimya biliminde, oksijen ve hidrojen atomları içeren diatomik anyonun adıdır. Genellikle bir bazın parçalanması sonucu ortaya çıkar. Bilinen en basit diatomik iyonlardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Amonyum nitrat</span> kimyasal bileşik

Amonyum nitrat, amonyum ve nitrat iyonlarından oluşan, NH4NO3 formülüne sahip yüksek patlayıcı bir kimyasal bileşiktir. Higroskopik özellikte ve beyaz kristal bir katı olarak hidrat oluşturmasa da suda çok çözünür. Ağırlıklı olarak, tarımda yüksek azotlu gübre olarak kullanılmaktadır. 2017 yılında küresel üretimi 21.6 milyon ton olarak tahmin edildi.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum nitrat</span> Kimyasal Bileşik

Sodyum nitrat formülü NaNO3 olan kimyasal bileşiktir. Güherçile'den ayırmak için Şili güherçilesi (bu ülkede büyük miktarda yığınlar halinde bulunması nedeniyle bu ad verilmiştir) adı da verilen bu beyaz renkli kristal tuz, potasyum nitrata oranla suda çok fazla çözünmektedir. Havadan nem çeker.

<span class="mw-page-title-main">Bakır(I) oksit</span>

Bakır(I) oksit ya da küproz oksit formülü Cu2O olan inorganik bileşiktir. Bakırın oksitlerinden biridir. Bu kırmızı renkli katı bazı yosun önleyici boyaların bileşimine girmektedir. Bu bileşik, tanecik büyüklüğüne bağlı olarak sarı ya da kırmızı renkli olabilir. Bakır(I) oksit kırmızımsı renkteki kuprit minerali halinde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Çinko nitrat</span>

Çinko nitrat, formülü Zn(NO3)2 olan bir çinko bileşiğidir. Bu beyaz, kristal katı bileşik havadan çok nem çekerek sulanır ve genellikle hekzahidrat Zn(NO3)2•6H2O formunda bulunmaktadır. Çinko nitrat su ve alkolde çözünür.

<span class="mw-page-title-main">Azot pentaoksit</span>

Azot pentaoksit N2O5 formüllü kimyasal bileşik. Diazot pentaoksit olarak da bilinir. Sadece azot ve oksijen içeren azot oksit ailesinin ikili bileşiklerinden biridir. Kararsız ve potansiyel oksitleyicidir.

Amonyum hidroksit, oda sıcaklığında gaz hâlde bulunan amonyağın sulu çözeltisine verilen addır. Formülü olarak NH4+.OH- gösterilir.

<span class="mw-page-title-main">Magnezyum nitrat</span>

Magnezyum nitrat Mg(NO3)2(H2O)x formülüne sahip inorganik bileşikleri ifade eder. Formüldeki, x = 6, 2 ve 0 olabilir. Hepsi beyaz renkli katılardır. Susuz madde higroskopiktir, havada bekletildiğinde hızlı bir şekilde hekzahidrat oluşturur. Bütün tuzları hem suda hem de etanolde çok çözünür.

<span class="mw-page-title-main">Mangan(II) nitrat</span>

Mangan(II) nitrat Mn(NO3)2•(H2O)n formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Her formül birimi bir Mn2+ katyon ve iki NO3− anyonu ile değişen miktarlarda sudan oluşur. En yaygın olanı tetrahidrat Mn(NO3)2•4H2O dır. Fakat, susuz bileşiğin yanı sıra mono ve hekzahidratlar da bilinmektedir. Bu bileşiklerin bazıları, mangan oksitleri için faydalı öncül maddelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kalsiyum nitrat</span>

Kalsiyum nitrat, (Norveç güherçilesi) olarak da adlandırılır. Ca(NO3)2 formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Bu renksiz tuz havadan nem çeker ve genellikle bir tetrahidrat olarak bulunur. Esas olarak gübrelerde bileşen olarak kullanılırsa da başka uygulamalarda da kullanılır. Nitrokalsit, çiftlik gübresinin ahır veya mağaralarda olduğu gibi kuru bir ortamda beton veya kireç taşı ile temas ettiği yerlerde bir çiçeklenme olarak oluşan hidratlı bir kalsiyum nitrat olan bir mineralin adıdır. Kalsiyum amonyum nitrat dekahidrat ve kalsiyum potasyum nitrat dekahidrat dahil çeşitli ilgili tuzları bilinmektedir.

Ostwald işlemi nitrik asit (HNO3) yapmak için kullanılan bir kimyasal işlemdir. Wilhelm Ostwald işlemi geliştirdi ve 1902'de patentini aldı. Ostwald işlemi modern kimya endüstrisinin dayanak noktasıdır ve gübre üretiminde yaygın olarak kullanılan ana hammaddeyi sağlar. Tarihsel ve pratik olarak, Ostwald işlemi elzem bir hammadde olan amonyak (NH3) hammaddesini sağlayan Haber işlemi ile yakından ilişkilidir.

Simya çalışmaları sayesinde daha sonra belirli kimyasal bileşikler veya bileşik karışımları olarak sınıflandırılan birçok kimyasal madde üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Uranil nitrat</span>

Uranil nitrat, UO2(NO3)2.n H2O formülüne sahip, suda çözünür sarı renkli bir uranyum tuzudur. Hekza-, tri- ve dihidratlar bilinmektedir. Bileşik esas olarak nükleer yakıtların hazırlanmasında bir ara madde olarak kullanılma potansiyeliyle ilgi çekmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.