İçeriğe atla

Nili (örgüt)

Nili casus çetesinden Avşalom Feinberg ve Sarah Aaronsohn, 1916

NİLİ, Birinci Dünya Harbi esnasında 1915 ile 1917 yılları arasında Filistin'de Osmanlı İmparatorluğu'na karşı mücadelesinde Birleşik Krallık'a yardım eden bir Yahudi casusluk ağıydı. NİLİ, "İsrail'in Ebedî Olanı Yalan Söylemeyecek" manasına gelen İbranice "Netzah Yisrael Lo Yeşaker" ifadesinin kısaltmasıdır.[1] James Srodes'in Filistin'deki Casuslar kitabında açıklandığı gibi, İngiliz Ulusal Arşivlerinde 1920'de yanlış dosyalanmış bir muhtıraya göre, İngiliz hükûmeti NİLİ kod adını "A Organizasyonu" olarak adlandırdı.[2]

1915 Olayları esnasında grup, dönemin Yişuv liderliğine itiraz etti ve Ermeniler adına müdahale etmeye çalıştı.[3]

İsim

Nili (İbranice: נִילי) Samuel'in Birinci Kitabından bir cümlenin akronimidir. (1 Samuel 15:29, İbranice: נצח ישראל לא ישקר, harf çevirisi: Netzakh Yisrael Lo Yeshaker, çeviri: "İsrail'in Sonsuzluğu (Tanrısı) yalan söylemeyecek").

Tarih

Kuruluş

Nili casus çetesinden Yosef Lişanski

Sarah Aaronsohn, erkek kardeşleri Aaron ve Aleks ve kız kardeşleri Rivka, dostları (ve Rivka'nın nişanlısı) ile beraber Nili'yi kurdu ve idare etti.[] .

1915'te, daha grup operasyonlara başlamadan evvel, Türkler o zamanlar doğru olmayan casusluk şüphesiyle Feinberg'i hapse attılar. Feinberg casusluktan tutuklanıp Beersheba'da tutulduğunda, Yosef Lişanski Aralık 1915'te Nili'ye katıldı. Güneyde aktif olduğu için, Feinberg tarafından Atlit'te faaliyet gösteren Sarah Aaronsohn'a bilgi iletmek üzere işe alındı.[] .

Mart'tan Ekim 1915'e kadar, bir çekirge salgını Filistin ve çevresindeki bölgeleri neredeyse tüm bitki örtüsünden arındırdı. Askerlerini beslemekten endişe duyan Türk yetkililer, dostları ve yardımcısı Avşalom Feinberg'in serbest bırakılmasını talep eden dünyaca meşhur botanikçi ve bölgenin önde gelen tarımbilimcisi Aaron Aaronsohn'a döndü. Çekirge istilâsına karşı mücadele eden ekibe ülke çapında hareket etme izni verilerek Osmanlı kampları ve asker mevzilendirmesi hakkında stratejik bilgi toplamaları sağlandı.[] .

Grup aylarca İngiliz istihbaratı tarafından ciddiye alınmadı ve Aaron Aaronsohn ve Avşalom Feinberg'in Kahire ve Port Said'de iletişim kanalları kurma teşebbüsleri başarısız oldu. Aaronsohn ancak -Berlin ve Kopenhag yoluyla- Londra'ya geldikten sonra ve itibarı nedeniyle diplomat Sir Mark Sykes ile işbirliği elde edebildi.[] .

Sarah, Filistin'deki operasyonları Zikhron Ya'akov'dan teftiş etti.[] .

Feragat

Yürüyerek Mısır'a ulaşmaya çalışan Avşalom Feinberg öldürüldü, Yosef Lişanski yaralandı ama İngiliz hatlarına ulaşmayı başardı.[] .

Şubat'tan Eylül 1917'ye kadar, buharlı yat Managem düzenli olarak Atlit yakınlarındaki Filistin kıyılarına yelken açtı.[4] Lişanski, Nili bilgilerini toplamak ve Amerikan Yahudileri tarafından açlıktan ölmek üzere olan Yişuv'a gönderilen parayı geçirmek için kıyıya yüzdü. Ancak Alman denizaltılarının varlığı seferleri çok riskli hale getirdi ve grup posta güvercinlerine geçti.

1917 sonbaharında, bu güvercinlerden biri, bir hafta içinde Nili kodunu (İbranice, Aramice, Fransızca ve İngilizceye dayalı) deşifre edebilen Türkler tarafından derdest edildi. Netice olarak, Türkler casus ağını çözmeyi başardılar, bunun üzerine Yişuv ve Haşomer liderliği Nili'den ayrıldı. Nili üyelerinden Na'aman Belkind Türkler tarafından yakalandı ve grup hakkında bilgi verdiği bildirildi.[] .

Ekim 1917'de Türkler, Zichron Yaakov'u kuşattı ve dört gün devam işkenceden sonra intihar eden Sarah da dahil olmak üzere çok sayıda kişiyi tutukladı. Diğer mahkûmlar Şam'da hapsedildi. Lişanski ve Belkind asıldı.[5][6]

Tartışmalar

Nili'nin operasyonlarını Siyonist liderlikle koordine etmemesi ve dolayısıyla Yişuv'u tehlikeye atması hususundaki "sorumsuzluğu", Filistin İngiliz Mandası ve ardından İsrail devleti Yahudi cemaati arasında uzun süredir devam eden bir tartışmanın nedeniydi. Mesele, Kasım 1967'de, Feinberg'in kalıntılarının, hem Knesset Başkanı hem de IDF başpapazı tarafından yapılan methiyelerle tam askerî onurla Herzl Dağı'na yeniden gömülmesiyle resmen halledildi.

Anma

Beyt Aaronsohn'daki Zikhron Ya'akov'daki Aaronsohn evi, bir müze ve Nili Abidesi olarak korunmuştur. Zichron Yaakov'un batısında Givat Nili adında bir moşav var. Batı Binyamin bölgesinde yer alan Nili yerleşimi de Nili adını almıştır. İsrail'deki birçok cadde Nili adını taşıyor. Aralık 2015'te İsrail Postası, Nili'nin yüzüncü yılını özel bir pul basımıyla kutladı.[7]

Kaynakça

  1. ^ "With Spy Sarah Aaronsohn's Suicide, Israeli History was Rewritten, Claims Author". The Times of Israel. 14 Aralık 2016. 27 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2019.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  2. ^ Spies in Palestine. Berkeley: Counterpoint Press. 2016. s. viii. ISBN 978-1619026131.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  3. ^ Melson (2002). "The Banality of Indifference: Zionism and the Armenian Genocide (review)". Shofar: An Interdisciplinary Journal of Jewish Studies. 20 (4): 124–126. doi:10.1353/sho.2002.0075. 
  4. ^ Historical Dictionary of British Intelligence. Second. Lanham, Maryland: The Scarecrow Press. 2014. s. 628. ISBN 9780810878976. 
  5. ^ Jewish Defense Organizations: The NILI Spy Ring. (n.d.). Jewish Virtual Library. Retrieved June 22, 2022, from https://www.jewishvirtuallibrary.org/the-nili-spy-ring 20 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ Naaman Belkind. (n.d.). Jewish Virtual Library. Retrieved June 22, 2022, from https://www.jewishvirtuallibrary.org/naaman-belkind 30 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ "Nili Centenary Stamp Sheet". Israel Post. 30 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015. 

Dış Bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kudüs</span> Orta Doğuda yer alan bir şehir

Kudüs veya Yeruşalim, Orta Doğu'nun Kenan bölgesinde, Akdeniz ile Lut Gölü arasındaki Yehuda Dağları'ndaki bir plato üzerine kurulmuş eski bir şehirdir. Üç büyük İbrahimî din olan Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam için kutsal sayılan bir şehirdir. İsrail, başkentinin Kudüs olduğunu ilan etmiştir. Birleşmiş Milletler, bu kararı tanımadığını açıklamıştır. Aynı şekilde Filistin de tıpkı İsrail gibi kendi başkentinin Kudüs olduğunu ilan etmiştir. Günümüzde İsrail ve Filistin Kudüs'ü başkent olarak kabul eder fakat Uluslararası alanda bu kararlar tanınmamaktadır. Çoğu ülke İsrail'deki diplomatik misyonlarını ve Büyükelçiliklerini Tel Aviv'de bulundururken, Filistin'deki diplomatik misyonlar ve Büyükelçilikler ise Ramallah, Gazze Şehri, Kahire ve Şam gibi çeşitli yerlerde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Siyonizm</span> Yahudilerin ana vatanına dönüş projesi

Siyonizm, tarihî İsrail Toprakları olarak tanımlanan topraklarda bir Yahudi devletinin asırlar sonra yeniden kurulmasını destekleyen, savunan ve Yahudi milliyetçiliğini temel alan ideolojik fikir hareketidir. Modern Siyonizm, 19. yüzyılın sonlarında Orta ve Doğu Avrupa'da ulusal bir canlanma hareketi olarak hem şiddetlenen antisemitizm dalgalarına tepki olarak hem de "Yahudi Aydınlanması" olarak da bilinen Haskala'ya bir cevap olarak ortaya çıktı. Kuruluşundan çok kısa bir süre sonra varlıklı Yahudi soyluların ilgisini çeken hareket, Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrol ettiği Filistin'de sürdürülebilir bir Yahudi devletini, 1900 yıl sonra tekrar yaratmayı amaçlıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de Yahudilik</span> Türkiyedeki Yahudilerin tarihi

Türkiye'deki Yahudilerin tarihi, Yahudilerin Anadolu'da bulundukları yaklaşık 2400 yılı kapsar. Anadolu'da en az MÖ beşinci yüzyıldan beri Yahudi toplulukları bulunuyordu ve Elhamra Kararnamesi ile 15. yüzyılın sonlarına doğru İspanya'dan sürülen İspanya ve Portekiz Yahudilerinin birçoğu Osmanlı İmparatorluğu'na kabul edildiler ve Osmanlı Yahudilerinin çoğunluğunu oluşturdular. Bugün Türkiye Yahudilerinin büyük çoğunluğu İsrail'de yaşarken günümüz Türkiye'si, yaklaşık 14 bin kişilik bir Yahudi nüfusuna ev sahipliği yapmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İsrail</span> Batı Asyada bulunan bir ülke

İsrail, resmî adıyla İsrail Devleti (İbranice: מְדִינַת יִשְׂרָאֵל‎,

<span class="mw-page-title-main">İzak Rabin</span> 5. İsrail başbakanı

İzak Rabin, İsrailli asker ve politikacı. İsrail’in 5. Başbakanı olan Rabin, 1974-77 yılları arasında ve 1992 ile 1995 yılındaki suikastına kadar olan süre olmak üzere iki dönem başbakanlık yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Beerşeba</span> İsrail Devletinde yerleşim birimi

Beerşeba veya Birüssebi, Güney İsrail ve Necef Çölü'nün en büyük şehridir. İsrail'in en büyük yedinci şehri olan Birüssebi (Beerşeba), Necef bölgesinin başkenti olarak da tanınır. Ülkenin güney bölümünde bulunur ve Ben-Gurion Üniversitesi ve Soroka Tıp Merkezi de bu şehirdedir.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi tarihi</span> Geçmiş

Yahudi tarihi, Yahudi halkının, inancının ve kültürünün tarihidir. Yahudi tarihi yaklaşık altı bin yıllık bir süreyi ve yüzlerce farklı topluluğu kapsadığından, burada ancak genel bir şekilde ele alınabilmektedir. Aşağıda sıralanan ana maddelerde ve bu maddede belirtilen her ülkedeki Yahudi topluluklarının ayrı tarihlerine ek bilgiye ulaşılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Aden Yahudileri</span> Adendeki Yahudi topluluğu

Aden Yahudileri, Arap Yarımadası'nın güney ucunda, Hadramut'a sınırı olan Aden'de doğan veya Aden'de doğmuş kişilerin nesillerinden gelenlere denir. Aden, eskiden Birleşik Krallık'a ait bir liman şehriydi. Yahudilerin, burada ilk yerleşenlerden olmaları mümkündür. Bundan 500 yıldan uzun bir süre önce, Kudüs'e gelen Bartinuro'lu Rabbi Obadiah'ın yazdıklarına göre: "Eden topraklarından Yahudiler... Talmud ile pek tanışık değiller lakin sadece Rabbi Alfasi ve Rabbi Moşe ben Maymon ile [tanışıklar]". Aden Yahudilerinin hemen hemen hepsi Haziran 1947 ile Eylül 1967 arası ülkeyi terk etmişlerdir. Bugün çoğunluğu İsrail'de bir kısmı da başta Birleşik Krallık olmak üzere diğer yerlerde yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ürdün'deki Yahudilerin tarihi</span>

Ürdün'deki Yahudilerin tarihi, bugünkü Ürdün coğrafyasının büyük bir bölümü bir zamanlar İsrail Diyarı'ndaki Yahudilerin tarihi ile çakıştığı için antik döneme kadar uzanır.

<span class="mw-page-title-main">İsrail kültürü</span>

İsrail kültürü, 1948 yılında devlet kurulmadan önce gelişmeye başladı ve içerisinde dindar ve laik hayatların mirasını bulundurmaktadır. İsrail kültürünün çeşitliliği, nüfusunun çeşitliliğinden gelir. Kökeni Doğu Akdeniz ülkelerinden ve dünyanın her tarafından çeşitli kültürel geçmişleriyle gelen göçmenler, İsrail’in kültürünün gelişmesinde büyük rol oynadı ve bu kültür dünyadaki kültürel trendleri ve kültürel değişimleri, yapısı gereği takip eder. İsrail kültürü ayrıca diasporadaki Yahudi tarihini de yansıtır. Bunun içerisinde 19. yüzyıl sonuna doğru başlayan Siyonist akımı ideolojisi de vardır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudiler</span> Orta Doğu kökenli etno–dinî grup ve antik millet

Yahudiler veya Yahudi milleti, tarihî İsrail ve Yehuda'nın İsrailoğulları ve İbranilerinden köken alan bir etno-dinî grup ve millettir. Yahudilik, Yahudi milletine özel etnik bir din olduğundan Yahudi etnisitesi, milleti ve inancı birbiriyle güçlü bir şekilde ilişki içerisindedir.

<span class="mw-page-title-main">Sarah Aaronsohn</span> 1.Charles F. Horne, Records of the Great War, Vol.V, National Alumni- 1923

Sarah Aaronsohn, I. Dünya Savaşı'nda Britanyalılar için çalışan Nili adlı Yahudi casusluk halkasının önemli bir üyesi ve botanikçi Aaron Aaronsohn'un kız kardeşiydi. Bazen "Nili kahramanı" olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Yosef Navon</span> Kudüslü Yahudi iş adamı (1858-1934)

Yosef Navon ya da Joseph Navon, Kudüslü Yahudi iş insanı. Navon, Yafa - Kudüs demiryolu'nun inşaatından asıl sorumlu kişiydi. Navon demiryolu hattının inşası için gösterdiği çabalar sebebiyle Fransız Hükûmeti tarafından Légion d'Honneur ve Türk Hükûmeti Mecidiye Nişanı ile ödüllendirilmiştir. Ayrıca 1895 veya 1896 yılındada yine Türk Hükûmeti tarafından Navon'a "Bey" unvanı verilniştir.

İşçi Siyonizmi ya da Sosyalist Siyonizm, Siyonist hareketin solcu kanadıdır. Yıllar boyunca, Siyonistler ve Siyonist kuruluşlar arasında en kayda değer eğilim olmuştur. Harekete mensup gruplar, kendilerini, Doğu ve Orta Avrupa’daki Yahudi işçi hareketlerinin Siyonist dilimi olarak gördüler ve birçok ülkede çok sayıda Yahudi üyeye sahip yerel birimler kurdular. Theodor Herzl tarafından kurulan ve Haim Wiezmann tarafından desteklenen Politik Siyonizm’in tersine, İşçi Siyonizmi, bir Yahudi devletinin, İngiltere, Almanya ve ya Osmanlı İmparatorluğu gibi büyük devletlere yanaşıp yardım isteyerek basit bir şekilde kurulamayacağına inanıyordu. Aksine, İşçi Siyonistler, bir Yahudi devletinin ancak Yahudi işçi sınıfının gayretleriyle, İsrail topraklarına yerleşerek ve çalışarak kurulacağına inandılar. Yahudiler, kibbutz ve moşavlar ile ilerici bir Yahudi toplumu ve şehirli Yahudi proletaryasını kurmalıydılar.

Palmaḥ, geçmişte Haganah'ın elit savaş birimine verilen isimdi. 15 Mayıs 1941 tarihinde kurulan Palmach, Filistin Mandası döneminde, Yahudi toplumunun (Yishuv) yeraltı ordusu olmuştur. Birim, İsrail Bağımsızlık Savaşı başladığında, 2000 erkek ve kadına, üç savaş tugayına ve yardımcı hava, deniz ve istihbarat birimlerine sahipti. İsrail ordusu kurulduktan sonra, Palmach'ın üç tugayı dağıtıldı. Bu ve siyasi bazı nedenlerden dolayı, birçok kıdemli Palmach subayı 1950 yılında istifa etti. Palmach, askeri katkılarının yanı sıra, İsrail kültürü ve değerler sistemine büyük katkılarda bulunmuştur. Üyeleri, uzun yıllar boyunca İsrail ordusu komutanlığının belkemiğini oluşturmuştur ve ayrıca, İsrail'de siyaset, edebiyat ve kültür'e önemli isimler kazandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Edmond James de Rothschild</span> Fransız sanat koleksiyoncusu (1845-1934)

Baron Abraham Edmond Benjamin James de Rothschild, Fransız bir bankacı.

<span class="mw-page-title-main">Post-Siyonizm</span>

Post-Siyonizm, bazı İsrailliler, diaspora Yahudileri ve diğerlerinin, özellikle akademide, Siyonizm'in 1948'de modern İsrail Devleti'nin kurulmasıyla ideolojik misyonunu yerine getirdiği ve bu nedenle Siyonist ideolojinin sonuna gelindiği yönündeki görüşlerini ifade eder. Sağcı Yahudiler bu terimi aynı zamanda 1993 ve 1995 Oslo Anlaşmaları ışığında İsrail siyasetinin sol kanadına atıfta bulunmak için de kullanmaktadır.

Ot me-Avshalom İsrailli yazar Nava Macmel-Atir'in 2009 yılında Yediot Books tarafından yayımlanan romanıdır. Kitap kısa sürede en çok satanlar listesine girdi ve Macmel-Atir, yayımlanmasından sadece üç ay sonra 20.000 kopya satarak "Altın Kitap" ödülünü aldı. Yayımlanmasından yarım yıl sonra Ot me-Avshalom, 40.000 kopya satarak "İsrail Kitap Yayıncıları Birliği"nden "Platin Kitap" ödülünü aldı. Haziran 2015'te ise 100.000 kopya satarak "Elmas Kitap" ödülünü aldı.

<span class="mw-page-title-main">1948 Filistin Savaşı</span>

1948 Filistin Savaşı, savaşın başlangıcında İngiliz yönetiminde olan Filistin Mandası topraklarında gerçekleşmiştir. İsrail'de Bağımsızlık Savaşı ve Arapçada Nakba 'nın merkezi bir bileşeni olarak anılır. Bu savaş İsrail-Filistin çatışması ve daha geniş kapsamlı Arap-İsrail çatışması'nın ilk savaşıdır. Savaş sırasında, İngilizler Mandası'nı sona erdirdi ve 1917'de Birinci Dünya Savaşı sırasında başlayan bir yönetim dönemini sona erdirerek geri çekildi. Öncesinde bölge Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçasıydı. Mayıs 1948'de, İsrail Devleti Yahudi Yişuv tarafından kuruldu, kuruluşu Mandanın son gününde ilan edilmişti. Savaş sırasında, yaklaşık 700.000 Filistinli Arap yerinden edildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.