İçeriğe atla

Nikolay Yadrintsev

Nikolai Yadrintsev

Nikolai Mikhailovich Yadrintsev (Rusça: Николай Михайлович Ядринцев; d. 8 Ekim 1842, Omsk - ö. 7 Haziran 1894, Barnaul), Rus kâşif, arkeolog ve Türkologdur.

Orhun Abideleri, Cengiz Han dönemi Moğol İmparatorluğu başkenti Karakurum ve Ordu Balık, Uygur Kağanlığı'nın başkenti katkıda bulunduğu keşiflerden bazılarıdır. Kendi zamanındaki kamuoyunda Sibirya'nın müstakil bir idareye sahip olmasının gerekliliğini savunan etkin ve popüler bir figürdü.[1] Türkolojide Orhun Abideleri'nden Kül Tigin ve Bilge Kağan bengü taşlarını bulmasıyla ünlüdür. Çevrede bazı taşlar olduğunu duyan Yadrintsev, Willhelm Radloff ve çevresini bilgilendirerek sonunda Thomsen tarafından taşların eski Türklere ait olduğunun çözülmesine yol açacak bir süreci başlatmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "Memorials of Barnaul history and culture" 13 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Barnaul, 1983, pp. 70–77 (Rusça)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Orhun Yazıtları</span> 8. yüzyıla tarihlenen Göktürk yazıtları

Orhun Yazıtları, Göktürk Yazıtları ya da Köktürk Yazıtları, Eski Türkçe (𐰆𐰺𐰴𐰣∶𐰖𐰔𐱃𐰞𐰺𐰃) olan, Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Orhun alfabesi ile II. Köktürk Kağanlığı döneminde Göktürkler tarafından yazılmış yapıtlardır. Birçok kişi ilk Türkçe yapıt olarak bilse de ilk Türkçe yapıt Çoyr Yazıtıdır. Orhun yazıtları Türkçenin tarihsel süreçteki gramer yapısı ve bu yapının değişimiyle ilgili bilgiler verdiği gibi Türklerin devlet anlayışı ile yönetimi, kültürel ögeleri, komşuları ile soydaşlarıyla olan ilişkileri ve sosyal yaşantısıyla ilgili önemli bilgiler içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Eski Türk yazısı</span> Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı düzeni

Orhun, Göktürk ya da Köktürk alfabesi, Göktürkler ve diğer erken dönem Türk kağanlıkları tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir. Alfabe, 4'ü ünlü olmak üzere 38 damga (harf) içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sultanahmet Meydanı</span> İstanbulda tarihi bir meydan

Sultanahmet Meydanı, İstanbul'un Fatih ilçesinin Binbirdirek mahallesinde bulunan tarihî bir meydan. Bizans İmparatorluğu döneminde Konstantinopolis'teki adı Hipodrom, Osmanlı İmparatorluğu zamanında ise Atmeydanı olarak adlandırıldı. Şehrin en önemli meydanlarından birisi olan alanın içerisinde Roma sirki, bugün Sultanahmet Camiinin olduğu noktada ise Büyük Saray bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Almatı (eyalet)</span> Kazakistanda Bir Bölge

Almatı ili, Kazakistan'ın bir eyaletidir. Başkenti Taldıkorgan'dır.

Eski Türkçe, Türk yazı dilinin ilk dönemidir. Dönem Orhun Türkçesi ve Eski Uygur Türkçesi olmak üzere iki altdönemde incelenir. Orhun Türkçesinin kesin tarihlere dayandırılabilir ilk belgesi olan ve VIII. yüzyılın ortalarına tarihlenen Orhun Yazıtlarından Uygur Türkçesinin tarihe karıştığı XIII. yüzyıla değin sürer. Doğu Asya'dan Doğu Avrupa'ya dek önemli bir coğrafyada konuşulduğu anlaşılmaktadır. İlk dönemlerinde yabancı etkilerden epey uzak ve dönemin diğer dillerine göre oldukça yalın olduğu, Uygur çağında git gide zenginleştiği ve yabancı dillerden etkilendiği anlaşılmaktadır. Dil XIII. yüzyılda ölse de türlü Türk toplulukları tarafından yazı dili olarak kullanıldığı XVII. yüzyıla tarihlenen Altun Yaruk nüshasından anlaşılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kül Tigin</span> İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı’nı yöneten devlet başkanı

Kül Tigin veya Köl Tigin, d. 684 - ö. 27 Şubat 731), İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nı ağabeyi Bilge Kağan ile birlikte yöneten devlet başkanıdır. Kül Tigin, devletin askerî kanadını yönetiyordu.

<span class="mw-page-title-main">Barnaul</span> Özerk Altay Cumhuriyetinin başkenti

Barnaul; Altay Krayı'nın başkenti, 650.000 nüfuslu bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Orhun Vadisi</span> Vadi

Orhun Vadisi Moğolistan’ın göbeğinde, başkent Ulan Batur’dan 370 km uzaklıkta Orhun Nehrinin etrafında bulunmaktadır. Orhun Vadisi 2004 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine alınmıştır. Orhun Vadisinin tarih açısından büyük önemi vardır. Uygur Kağanlığı ve bir zamanlar dünyanın en büyük imparatorluğu olan Moğol İmparatorluğu'nun başkentleri Orhun Vadisi’ndedir. Bu yüzden Orhun Vadisi Hun İmparatorluğu, Göktürk Kağanlığı, Uygur Kağanlığı ve Moğol İmparatorluğu’na ait arkeolojik kalıntılar, eski kent ve yerleşim merkezlerinin enkazları, yazılı ve dikil taşlar, mezarlar ve Budist tapınaklarının bulunduğu, çok sayıda tarihi bilgi içeren kültürel bir miras olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Karakurum</span>

Karakurum Moğolistan İmparatorluğu'nun 13. yüzyılda başkenti. İmparatorluğa yalnızca 30 yıl başkentlik yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kül Tigin Yazıtı</span> 8. yy.da yazılmış Göktürk Yazıtlarının bir bölüm

Kül Tigin Yazıtı veya Kül Tigin Kitabesi, Bilge Kağan'ın kardeşi, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın yöneticisi Kül Tigin'in ölümü üzerine MS 732'de Orhun Vadisinde diktirilmiş yazıt.

<span class="mw-page-title-main">Bilge Kağan Yazıtı</span> 8. yy.da yazılmış Göktürk Yazıtlarının bir bölüm

Bilge Kağan Yazıtı veya Bilge Kağan Kitabesi, Türk dilinin en eski yazıtlarındandır. Orhun Yazıtları olarak bilinen yazıtlardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Tonyukuk Yazıtı</span> 8. yy’da yazılmış Göktürk Yazıtları’nın bir parçası

Tonyukuk Yazıtları ya da uluslararası literatürdeki adıyla bulunduğu yere nisbetleBain Tsokto Yazıtları, Orhun Irmağı vadisinde 8. yüzyılda yazılıp dikilmiş olan Göktürk Yazıtlarından birisidir. Moğolistan'ın başkenti Ulan Bator'un ilçesi Nalayh'ta Bayan Tsokto adlı yerde bulunmuştur.

GökTürkçe, Göktürk Türkçesi, Köktürk Türkçesi veya KökTürkçe, Türkçenin bilinen ve yazılı metinleri ele geçirilebilen en eski dönemine verilen isimdir. Eski Türkçe adlı dönemin ilk kısmını oluşturur. Devamında Eski Uygur dönemi yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Türkistan-Sibirya Demiryolu</span>

Türkistan-Sibirya Demiryolu, Orta Asya ile Sibirya'yı birbirine bağlayan demiryolu ağıdır. Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan ve Rusya olmak üzere toplamda 4 ülkeden geçmektedir. Demiryolu Sovyetler Birliği döneminde 1926-1931 yıllarında tamamlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Necip Asım Yazıksız</span> Türk asker, müderris, tarihçi, Türkolog, milletvekili

Necip Asım Yazıksız, asker, müderris, tarihçi, Türkolog, milletvekili.

<span class="mw-page-title-main">Oğlan</span>

Oğlan ya da erkek çocuğu, küçük yaştaki erkek. Oğlan sözcüğü bazen genç yetişkin erkekler için de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Altun Tamgan Tarkan Yazıtı</span>

Altun Tamgan Tarkan Yazıtı, İhe Ashete Yazıtı ya da Höl Asgat Yazıtı, 1891 yılının ağustos ayında Rus bilim insanı N. P. Levin tarafından bulunmuştur. Yazıt Nikolay Yadrintsev, Vasili Radlof, Hüseyin Namık Orkun vb. birçok bilim insanı tarafından incelenmiş ve estampajları çıkarılmıştır. Altun Tamgan Tarkan Yazıtı, Moğolistan'n Bulgan aymagının Mogod sumunda, Tülee Uul Dağı'nın batısında kalan Asgatan Höndiy bölgesindeki Asgat Vadisi'nde bulunmaktadır. Altun Tamgan Tarkan Yazıtı, Koşo Saydam Gölü'nde bulunan Orhun Yazıtları'nn yaklaşık olarak 53 km kuzeydoğusunda bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Öskemen</span>

Öskemen, Kazakistan'ın Doğu Kazakistan Bölgesinin başkenti olan şehirdir. Şehrin nüfusu 2009 yılı itibarıyla 303,720'dir. Bu şehir 1720 yılında kurulmuştur. 1868 yılında şehir statüsü almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tomsk Guberniyası</span>

Tomsk Guberniyası, Rus İmparatorluğu'nun guberniyalarından biriydi. Guberniya, günümüz Tomsk Oblastı'nın bir kısmını kapsamaktaydı. Guberniyanın merkezi Tomsk idi.

<span class="mw-page-title-main">Taş kitabeleri</span>

Taş kitabeleri, mermer taş üzerine yazılmış ve herkesin okuyabileceği açık yerlere konularak hakkında halkı bilgilendirmeye yarayan yazılardır. Taş kitabeler zamanın hükümdarlarının ve yöneticilerinin egemenlik sembolleri olduğu sanılmaktadır. Kitabelerin başka bir görevi de Türk tarihi'ni kısmen anlatıyor olması. Örnek olarak en eski Orhun abideleri olduğu bilinmektedir. Selçuklu ve Osmanlı Hükümdarları önemli anları anlatan tuğralar ve taş yazıtlar günümüzde, dönemin tarihini anlamamıza ışık tutmaktadır. Dayanıklı maddelere yazıldıkları için bengi taşlar olarak da anılmaktadır.