Monguş Kenin-Lopsan, Tuva yazar. Tıva adlı Türk ülkesinde, Höndergey Çöön-Hemçik bölgesinde Çaş-tal denilen yerde doğmuştur. Tuva Türklerinden kültürel aktivist, şair, yazar, gazeteci, tarih bilimi doktoru, etnograf, folklorist, Tuva ulusunun millî yazarı ve Tuvanın meşhur kamı yani şamanıdır.
Çöön-Hemçik İli Rusya Federasyonu özerk Tuva Cumhuriyetinin 17 idari yönetiminden bir il belediyesidir. Çöön-Hemçik ilinin yönetim merkezi Çadaana yerleşim merkezidir.
Tıva Türkleri'nden kişiler listesi
Tuva Devlet Üniversitesi 1995 yılında kurulan Tuva eğitim kurumu. Üniversite, kurulma aşamaları şöyle gerçekleşmiştir.
Ulan Ude, Rusya'nın Sibirya bölgesindeki, Buryat Özerk Cumhuriyeti'nin başkenti. Batısında, Baykal Gölü, Irkutsk, güneyinde Moğolistan yer almaktadır. Trans Sibirya Demiryolu'nun bir durağını oluşturan şehir, 51.83 enlem, 107.61 boylamındadır.
Dorju Bayanoğlu Monguş — Çağdaş Tuva edebiyatında adı geçen Tuva Türk'ü yazarı, şair, çevirmen.
Monguş şu anlamlara gelebilir:
- Monguş, Tıva Cumhuriyeti'nde bir Türk topluluğu
- Monguş, Tıva Türkleri'nde en yaygın soyadı. Tıva'da yaşamış bir boy adından gelmektedir.
Nikolay Alekseyeviç Serdobov, Rus yazar, şair, tarihçi ve eleştirmen. Tıva Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bilim çalışmalarının bilinen araştırmacısı.
Kara-kıs Nomzat-uruu Munzuk Tandı Tıva ülkesi, Salçak kojuunu, Elegeste Köjeelik-Havak yerleşimia doğmuştur. Tıva Türklerinden sanatçı, tiyatro oyuncusu, şair, şarkıcı. Tıva ulusunun ve Rusya Federasyonunun ünlü sanatçısı, Tıva ulusal tiyatrosunun yöneticilerinden biri.
Mannayool Monguş . Tıva Arat Cumhuriyetinin Övür bölgesi Handagaytı beldesinde doğmuştur. Tıva bilim insanı, tarih bilimi doktoru, Tıva Sosyal Bilimler Enstitüsünün başlıca emektarı. Tıvаnın arkeolojisine, etnografyasına ve tarihine dair 150 kadar makalenin, 3 ilmi çalışmanın (monografi) yazarıdır. Tuva Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti–nin ünlü akademisyeni. «Tıvаnıñ XX. çüs çıldа аldаrlıg kijilеri» adlı devle kitabında adı geçen ender kişilerden biridir.
Sergek Oorjak - Tıva'nın, Rusya Federasyonu'nun kikboks sporcusu.
Tıva sülaleleri - Tıva Cumhuriyetinde ve dolayında Tıva etnik kökeninden gelen kişilerin ırk boyları.
Öök - Tıva Cumhuriyetinde merkezi Turan şehri olan Piy Hem bölgesinde bir akarsu. Yenisey akarsuyunun kollarından birisidir. Vadisi arkeolojik açıdan zengindir.
Öök veya Eğik, Tuva Cumhuriyeti'nin Biğkem bölgesi kuzeyinde dağ.
Tıva kızı — Tıva Türklerinin oluşturduğu müzik grubu. Grubun özünde kadın höömeycileri ve şarkıcıları bulunur. Onların Tıva'ya özgü şarkı söyleyiş biçimleri olan — höömey-sıgıt ve Tıva ulusunun şarkılarıdır. Bu müzik topluluğu Tıva içindeki höömeyci müzik gruplarından ilk ve tek kadın Tıva müzik grubu olma özelliğine sahiptir.
Aydın Monguş, doğum adıyla Aydın Sergeyoğlu Monguş; d. 14 Temmuz 1994; Tıva Cumhuriyeti), Tıva asıllı Rus serbest stil güreşçi.
Tıva Halk Hömeycisi — Tıva ulusal müzik sanatı "höömey"de(boğazdan şarkı söyleme sanatı) onursal bir unvandır. Unvan, Kar Amacı Gütmeyen Kamu Kuruluşu olan "Tıva Cumhuriyeti Höömey Söyleyen Boğaz Sanatçıları Birliği", Tuva Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı ve Tuva Cumhuriyeti Hükûmeti'nin kararı ile Tuva Cumhuriyeti Başkanı Kararnamesi ile atanır.
Tıva Ulusal Orkestrası — Sibirya'nın güney ucunda yer alan Tıva Cumhuriyeti'nin gelişmiş tarihini yansıtır. Yüzyıllar boyunca Tıva, Çin ve Moğol imparatorluklarının bir işgal alanı olmuştur. Din başta olmak üzere Moğolistan ile birçok kültürel bağı paylaşmaktadır. Tıva, 1944 yılında Sovyetler Birliği'ne işgaline maruz kaldı ve Tıva şimdi Rusya Federasyonu'nun içinde özerk cumhuriyettir.
Ayas Monguş, doğum adıyla Ayas Semis-ool oğlu MONGUŞ; d. 2 Nisan 1973; Tıva Cumhuriyeti), Tıva asıllı pehlivan. Sumo güreşinde Rusya'nın ünlü spor ustası, Sumo güreşte dünyaca iki kere şampiyon, dünya kupasının sahibi, Avrupa'da yedi kere şampiyon, Rusya'nın dokuz defa şampiyonu, sambo güreşte Asya'nın şampiyonu, Tıva güreşte Naadım bayramının on yedi kez şampiyonu, «Tıva Cumhuriyeti'nin devletinin Küçüten mögezi, «Tıva Cumhuriyeti'nin Beden eğitimi Күnin ve sporunun ünlü emekçisi» değerli unvanların ve Cumhuriyet ödülünün sahibi. «Avrupa'nın İyi Derece Sumocusu» adıyla Ayas Monguş sumo güreşte Rusya'nın en ünlü lideri, dünyada ise bilinen güreşçiler arasında yer alır. Tuva Cumhuriyeti Fiziksel Kültür, Spor ve Turizm Devlet Komitesi Khüreş adlı Güreş Çocuk ve Gençlik Spor Okulu'nda antrenörlük yaptı.
Tıva Türkleri yazarlar veya Tıva kökenli yazarlar, yazdıkları eserleri ile Tıva edebiyatı grubunda sayılabilen yazarlardır. Bunların çoğu, Tuvaca yazan yazarlarla, Tıva Cumhuriyeti'nde doğmuş ya da büyümüş Tıva kökenli yazarlardır. İçlerinde sadece Tuvaca veya Rusça yazanlar olduğu gibi her iki dilde de yazanlar da vardır.
Kızıl, Tuva