Nikolay Gogol

Nikolay Vasilyeviç Gogol
Nikolay Vasilyeviç Gogol
	Gogol'ün 1840'ların başına ait portresi
Doğum	31 Mart 1809; Veliki Soroçintsi, Ukrayna, Rus İmparatorluğu
Ölüm	4 Mart 1852 (42 yaşında); Moskova, Rus İmparatorluğu
Meslek	Öykü Roman yazarı
İmza

Nikolay Vasilyeviç Gogol (Rusça: Николай Васильевич Гоголь) (31 Mart 1809 - 4 Mart 1852), Ukrayna asıllı Rus roman ve oyun yazarı.^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8]^[9] En çok tanınan eserleri Palto, Bir Delinin Hatıra Defteri ve Ölü Canlar’dır.

Gogol orta hâlli toprak sahibi bir ailenin çocuğu olarak Ukrayna’da Soroçinski köyünde dünyaya gelir. Gogol’ün çocukluğu köy hayatı ile ve yoğun Kazak kültürü etkisinde geçer. Bu hayatın etkisi ileride yazacağı eserlere de yansıyacaktır.

Gogol, gençlik yıllarında şiir ve edebiyata ilgi duyar. 1828'de Petersburg’a gider. Orada memur olmayı ve bir şekilde geçinmeyi umar ancak işler umduğu gibi gitmez. Gogol, Petersburg’dan Almanya’ya gider ancak orada da parası bitene kadar kalabilir. Tekrar Petersburg’a dönüp iş arayan Gogol bu sefer çok düşük bir maaşla da olsa devlet memuru olarak çalışmaya başlar. Bu görevden de bir sene sonra ayrılır.

Birçok yazar ve eleştirmen, Gogol'ün Rus, Ukrayna ve dünya edebiyatı üzerindeki büyük etkisinin farkındadır. Gogol Fyodor Dostoevsky, Mikhail Saltykov-Shchedrin, Ryūnosuke Akutagawa, Franz Kafka, Mikhail Bulgakov, Vladimir Nabokov, Flannery O'Connor ve diğer bazı yazarları etkilemiştir.^[10] Eugène-Melchior de Vogüé, Rus gerçekçi yazarlarını tartışırken şöyle demiştir: "Hepimiz Gogol'ün Paltosundan çıktık" (bu alıntı Dostoyevski ile genellikle yanlış ilişkilendirilir).

Soyadının etimolojisi

Gogol soyadının Slav ve Avrupa dillerinde tam bir manası yoktur. Slav dillerine ve Batı'ya Karadeniz'in kuzeyinde yaşamış olan Türk dilini konuşan insanlar tarafından geçmiştir. Slav dillerinde ö sesi olmadığından en yakın olarak o olarak yazılmıştır. Eski Türkçe ve Türk dillerindeki Gögöl, gögül, gögel sözleri ile anlamda uyuşmaktadır. Anlamı gök rengidir. Gogol soyunun eski armasında da mavimsi renk olması bunu ispatlamaktadır.^[11] Gogol hanedanının Türk olduğuna dair Eski Slav kaynaklarında açık bir bilgi yazılmamıştır.

Hayatı

1809 yılında günümüz Ukrayna topraklarında yer alan Veliki Soroçintsi’de doğmuştur. Gogol, 1836’da Puşkin’in çıkardığı Sovremennik adlı dergide, yergili öykülerinin en neşelilerinden biri olan Araba’yı ve eğlenceli ve iğneleyici bir üslûpla yazılmış gerçeküstücü öyküsü Burun’u yayınlar.

Yazar, yazı sanatında büyük ölçüde Puşkin’in etkisi altındadır. Öyle ki, onun eleştirileri ve telkinleri olmadan yazamayacağını düşünür. Yazarın Puşkin’le olan arkadaşlığı, onu aldığı acımasız eleştirilerden de koruyan en büyük güçtür.

Gogol’un ilk ciddi ve dikkat çeken eserleri Ukrayna hayatı ile, halk deyişleri ile süslü halk hikâyeleridir.

Gogol 1831 – 1832 yıllarında yazdığı bu hikâyeleri, Dikanka Yakınlarındaki Çiftlikte Akşam Toplantıları adlı kitapta toplar. Bu öyküler Rus edebiyat dünyasında Gogol’ün bir anda parlamasına yol açar. 1835 yılında Mirgorod ve Arabeski adlı eserlerini de yayımladı. Bu kitaplarında da halk hikâyeleri, özellikle Kazak geçmişi işlenmiştir.

Hikâyelerinde günlük hayatı ve bayağı kişilikleri zaman zaman mizahi zaman zaman öfkeye varan bir şekilde yeriyordu.

Eski Zaman Beyleri, Arabeski bu yergi kitaplarının ilkleridir. Arabeski kitabındaki hikâyelerinden biri olan Bir Delinin Hatıra Defteri bir memurun rutin hayatını ve işi yüzünden nasıl sıkıldığını anlatır. Hikayenin sonunda memur akıl hastanesine yatırılır. Portre adlı eseri ise dünyanın kötülüklerden kurtulamayacağı vurgusu ile sonlanır.

Büyük komedisi Müfettiş adlı eseri ile bürokrasiyi alay derecesinde yeren Gogol, eserinin sahnelenmesi ile tüm şimşekleri üzerine çeker. Tepkiler yüzünden Rusya’dan ayrılmak zorunda kalır. Roma’da Puşkin’in tavsiyesi ile en büyük eseri olan Ölü Canlar’ı yazarken Puşkin’in öldüğü haberini alır. Bu haber onun için “Rusya’dan gelebilecek en kötü haber”dir. O zamana kadar Puşkin’i düşünmeden dikkate almadan hiçbir şey yazmayan Gogol için bu haber gerçekten bir yıkım olmuştur. Puşkin’in ölümünün yıkıcı etkisine karşın 1842 yılında iki önemli eseri olan Ölü Canlar’ın 1. cildi ve uzun hikâyesi Palto’yu bitirir ve yayınlar. Ölü Canlar dönemin Rusya’sının çürümüşlüğünü gerçekçi bir biçimde gözler önüne sererken Palto’da sıradan insanların yaşadıkları acılar, maruz kaldıkları haksızlıklar ve yaşadıkları yoksulluk tüm gerçeklikleriyle, okuyucuyu sarsacak bir ustalıkla gözler önüne serilmektedir. Bu eser de dönemin en büyük eserlerinden biri olarak nitelendirilecektir. Rus edebiyatına sıradan insanların gerçekçi bir girişi olarak da nitelendirilebilir Palto. Öyle ki Dostoyevski hikâyeye hitaben “Hepimiz Gogol’ün Palto’sundan çıktık.” diyecektir. Ancak öykü yayınlaması ile soylu kesimin tepkisini tekrar Gogol üzerine çeker. Dönem aydınlar üzerinde büyük baskıların uygulandığı karanlık I.Nikola dönemidir. Gogol düzen savunucuları tarafından Rus insanını aşağılamakla onun kötü yönlerini göstermekle, halkına ihanetle suçlanır. Ancak onun yapmak istediği halkını aşağılamak değil onu bu hale sokan yozlaşmış düzeni tüm gerçekliği ile gözler önüne sermektir. Maruz kaldığı bu suçlamalar yazarın ruhsal sağlığına da ciddi zararlar vermiştir.

Son yılları ve ölümü

Puşkin’in ölümünden sonra Gogol’ün popülaritesi daha da artar. Bu ilgi Gogol’da bir öncülük hissi yaratır ve kendine toplumu değiştirmek, insanlara yol göstermek gibi misyonlar edinir. Bu dönemde eski yaratıcılığını kaybettiği söylenebilir. Dine karşı ilgisi artar ve daha önce eleştirdiği kiliseyi dahi övmeye başlar. Bu davranış hayranlarının tepkisini çeker ancak o bu tepkilere dinsel yorumlar katar ve Tanrı’nın gönlünü almak için ona daha da yakınlaşır. 1848’de kutsal toprakları ziyaret etmek için Filistin'e gider. Moskova’ya geri dönen Gogol, orada Matvey Konstantinovski adlı gerici bir rahibin etkisi ile 1852 yılında Ölü Canlar romanının ikinci bölümünün el yazmalarını yakarak imha eder. Bu davranışından 10 gün sonra 42 yaşında Moskova’da ölür.

Gogol’ün tamamlayamadığı sadece taslaklarını kaleme aldığı Dördüncü Dereceden St. Vladimir Nişanı adlı oyunu ölümünden sonra Sasa Preis tamamlanmıştır.

Eserleri

İki Soylu Kişinin Öyküsü
Masallar
Müfettiş
Palto
Ölü Canlar
Burun
Bir Delinin Hatıra Defteri
Portre
Eski Zaman Beyleri
Taras Bulba
Fayton
Kumarbazlar
Dava
Evlenme
Petersburg Hikayeleri
Dikanka Yakınlarındaki Bir Çiftlikte Akşam Toplantıları
Dostlarımla Yazışmalardan Seçilmiş Parçalar

Kaynakça

^ Bojanowska, Edyta M. (2007). "Introduction". Nikolai Gogol: Between Ukrainian and Russian Nationalism. Cambridge, MA: Harvard University Press. ss. 1-13. ISBN 9780674022911.
^ Lavrin, Janko (27 Mart 2021). "Nikolay Gogol: Ukrainian-born writer". Encyclopedia Britannica. 18 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2019. Ukrainian-born humorist, dramatist, and novelist whose works, written in Russian, significantly influenced the direction of Russian literature. His novel Myortvye dushi (1842; Dead Souls) and his short story "Shinel" (1842; "The Overcoat") are considered the foundations of the great 19th-century tradition of Russian realism . . . member of the petty Ukrainian gentry and a subject of the Russian Empire
^ Fanger, Donald (30 Haziran 2009). The Creation of Nikolai Gogol. Harvard University Press. ss. 87-88. ISBN 9780674036697. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023. Romantic theory exalted ethnography and folk poetry as expressions of the Volksgeist, and the Ukraine was particularly appealing to a Russian audience in this respect, being, as Gippius observes, a country both '"ours" and "not ours," neighboring, related, and yet lending itself to presentation in the light of a semi-realistic romanticism, a sort of Slavic Ausonia.' Gogol capitalized on this appeal as a mediator; by embracing his Ukrainian heritage, he became a Russian writer.
^ Vaag, Irina (9 Nisan 2009). "Gogol: russe et ukrainien en même temps" [Gogol: Russian and Ukrainian at the same time]. L'Express (Interview with Vladimir Voropaev) (Fransızca). 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021. Il ne faut pas diviser Gogol. Il appartient en même temps à deux cultures, russe et ukrainienne...Gogol se percevait lui-même comme russe, mêlé à la grande culture russe...En outre, à son époque, les mots "Ukraine" et "ukrainien" avaient un sens administratif et territorial, mais pas national. Le terme "ukrainien" n'était presque pas employé. Au XIXe siècle, l'empire de Russie réunissait la Russie, la Malorossia (la petite Russie) et la Biélorussie. Toute la population de ses régions se nommait et se percevait comme russe.
^ Gippius, V. V. (1989). Robert A. Maguire (Ed.). Gogol. Robert A. Maguire tarafından çevrildi. Duke University Press. s. 7. ISBN 9780822309079. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023. Gogol is the one great Russian writer who has most puzzled English-speaking readers.
^ Joe Andrew (1995). Writers and society during the rise of Russian realism. The Macmillan Press LTD. ss. 13, 76. ISBN 9781349044214. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023. He was to remain the least educated of all great Russian writers.
^ Fanger, Donald (2009). The Creation of Nikolai Gogol. Harvard University Press. s. 24. ISBN 978-0-674-03669-7. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2016. Gogol left Russian literature on the brink of that golden age of fiction which many deemed him to have originated, and to which he did, very clearly, open the way. The literary situation he entered, however, was very different, and one cannot understand the shape and sense of Gogol's career--the peripeties of his lifelong devotion to being a Russian writer, the singularity and depth of his achievement--without knowing something of that situation.
^ Amy C. Singleton (1997). Noplace Like Home: The Literary Artist and Russia's Search for Cultural Identity. SUNY Press. s. 65. ISBN 978-0-7914-3399-7. In 1847 Gogol wrote that Russian literature would call forth a truly 'Russian Russia.' The clarity of this image would unite the country 'in one voice' to proclaim its long-awaited homecoming. '[Our literature] will call forth our Russia for us--our Russian Russia[...] It will elicit [Russia] from us and thus show that all of us to a man, no matter that we be of different minds, upbringing, and opinions, will say in one voice "This is our Russia; we are comfortable [priiutno] and warm here, and now we are truly at home [u sebia doma], under our native roof, and not in a foreign land."'
^ Postoutenko, Kirill (Yaz 2000). "Gogol's eloquentia corporis: Einverleibung, Identitaet und die Grenzen der Figuration by Natasha Drubek-Meyer". The Slavic and East European Journal. 44 (2): 319-320. doi:10.2307/309969. JSTOR 309969. 30 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2022. Natasha Drubek-Meyer applies this reconstructive approach (mostly in its psychological version) to a widely known yet barely explained phenomenon of Russian culture -- the retreat of the main Russian writers (Gogol, Tolstoy, Dostoevsky) from literature.
^ "Natural School (Натуральная школа)". Brief Literary Encyclopedia in 9 Volumes. Moscow. 1968. 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
^ Türk kökenli Rus soyadları. N.A. Baskakov, çeviren: Samir Kazımoğlu. Ankara 1997.Türk Dil Kurumu yayınları. s. 61