İçeriğe atla

Nikolay Çernışevski

Nikolay Çernışevski
Tam adıNikolay Gavriloviç Çernışevski
Doğumu12 Temmuz 1828(1828-07-12)
Ölümü17 Ekim 1889 (61 yaşında)
İlgi alanlarıSosyalizm, Materyalizm, Narodizm
Önemli fikirleriNarodizm
İmzası

Nikolay Gavriloviç Çernişevski (RusçaНиколай Гаврилович Чернышевский; 12 Temmuz 1828 - 17 Ekim 1889) Rus devrimci demokrat, materyalist filozof, eleştirmen ve sosyalist. Bazıları tarafından bir ütopik sosyalist olarak değerlendirilmiştir. 1860'larda devrimci demokratik hareketin önderi konumundaydı. Sovyetler Birliği'nin kurucusu Vladimir Lenin, Emma Goldman gibi önemli isimleri etkilemiştir.

Hayatı

Yoksul bir papazın oğlu olarak Saratov'da 1828'de doğdu. 1846'ya kadar burada kaldı. Toprak köleliğinin Tanrısal bir kökene dayandırıldığının anlatıldığı, felsefenin tamamen yasaklandığı ve baskıcı bir tutumu benimseyen Sankt-Peterburg Üniversitesinde eğitim alırken büyük bir hayal kırıklığı yaşadı. Bu nedenle kendi imkanlarıyla bilhassa felsefe alanında okumalar yapan Çernişevski, Vissarion Belinski ve Alexander Herzen’in eserleriyle yakından ilgilenmiştir. Bu farkındalıklar ışığında Çernişevski, dönemin Rus toplumundaki yozlaşmışlıkları ve adaletsizlikleri daha iyi anlamış, bu nedenle devrimin kaçınılmaz bir tercih olduğuna inanmıştır. Bu düşüncelerini paylaştığı yazılarla Çernişevski, Çar II. Aleksandr ve yönetimin dikkatini çekmiştir.[1] 1850'de Sankt-Peterburg Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra, Saratov'da bir lisede (gymnasium) öğretmenlik yapmıştır. 1853'ten 1862'ye kadar Sankt-Peterburg'da yaşamış, Sovremennik'te (Çağdaş) baş editör olmuştur. 1862 yılında 'sivil idam' (alay(cı) idam) hükmü verilmiştir, ardından cezai kölelik ve daha sonra Sibirya'ya sürgün edilmiştir. 1863 yılında yazdığı Nasıl Yapmalı? ve 1867-69 yıllarında yazdığı Prolog adlı romanlarında sosyalist idealleri işlemiştir. Çernişevskiy Nasıl Yapmalı'yı 4 Aralık 1862 ile 4 Nisan 1863 arasını kapsayan dört aylık sürede, Petropavlovsk zindanında yazmıştır.[2] Daha sonra birçok Rus devrimcisine ilham kaynağı olacak roman, barındırdığı düşünceler açısından Robert Owen, Charles Fourier Fourier ve William Godwin gibi isimlerin etkilerini taşır denilebilir. Çernişevski, 17 Ekim 1889’da, doğduğu şehir olan Saratov’da ölmüştür. Çernişevski'nin çalışmaları, daha sonra Bolşevikler tarafından, Rusya'daki Marksizm öncesi devrimci demokrasinin en tutarlı temsilcisi olarak sahiplenilmiştir.

Çernişevski Rus popülizmi, Narodizm'in kurucusudur. Kamuoyunu otokrasinin bir devrim ile devrilmesi ve sosyalist bir toplumun yaratılması için çalışmaya davet etmiştir. Düşüncesi eski köylü komününü temel alan bir sosyalizm yaratmaktı. Herzen, Belinsky ve Feuerbach fikirlerini büyük ölçüde etkilemiştir. Felsefi anlamda bir maddeci (materyalist) idi.

Karl Marx, Çernişevski'yi, "burjuva iktisadının iflasını ustaca ortaya koyan büyük Rus araştırmacısı ve eleştirmeni" olarak tanımlar. Ancak Çernişevski bir marksist değildi, daha doğrusu marksist yazından habersizdi.

Çernişevski'ye büyük hayranlık duyan Lenin ise onun Rusya'daki devrimci düşünce ve hareketin gelişimindeki rolünü şöyle açıklar; "...Herzen'den sonra Narodnik görüşleri geliştiren Çernişevski, Herzen'le karşılaştırıldığında büyük bir sıçrama yapmıştır. Çernişevski çok daha tutarlı ve militan bir demokrattı, onun yazıları sınıf mücadelesi ruhunu esinlendirir. O, liberalizmin ikiyüzlülüğünü teşhir etme yolunu kararlılıkla izlemiştir... Ütopik sosyalist görüşlerine rağmen, O, kapitalizmin dikkat çekici biçimde derin bir eleştirmeniydi." (Rusya'da İşçi Basınının Tarihinden)

Eserleri

  • Nasıl Yapmalı? (Rusça: Что делать?, Chto délat'?) -orijinal adı Ne Yapmalı?- (1863)
  • Prolog (Rusça: Пролог) (1867-1870)
  • Sanatta Gerçeklikle Estetik İlişkileri
  • Rus Edebiyatında Gogol Dönemi Üzerine Yazılar
  • Ortak Mülkiyete Karşı Felsefi Önyargıların Eleştirisi
  • Felsefede Antropolojik İlke
  • İnsan Bilgisinin Doğası

Kaynakça

  1. ^ Ö. Aydın Süer (1994). 19. Yüzyıl Rus Edebiyatı Üzerine Yazılar. İstanbul: Evrensel Basım Yayın. ss. 87-88. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021. 
  2. ^ Nikolay Gavriloviç Çernişevski. Nasıl Yapmalı?. Beyhan, Mazlum tarafından çevrildi. Evrensel Basım Yayın. 2013. ISBN 9789756525678. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pyotr Kropotkin</span> Rus sosyalist filozof (1842-1921)

Pyotr Alekseyeviç Kropotkin Rus anarşist, sosyalist, devrimci, ekonomist, sosyolog, tarihçi, jeolog, zoolog, siyaset bilimci, insan coğrafyacısı, anarşist komünist yazar, anarşizm kuramcısı.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Rimski-Korsakov</span>

Nikolay Rimski-Korsakov, Rusça: Николай Андреевич Римский-Корсаков Rus müzisyen, besteci ve müzik eğitimcisi. Rus beşleri olarak adlandırılan 19. yüzyıl Rus bestecileri grubundandır. Eserlerinde Rus halk müziği ve doğu ezgilerine yer vermesi ve kendine özgü bir orkestrasyon tekniği kullanması ile tanınır. İspanyol Kapriçyosu (1887), Şehrazat Senfonik Süiti (1888), Rus Paskalya Uvertürü en ünlü eserlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Georgi Plehanov</span>

Georgiy Valentinoviç Plehanov, Rus devrimci, Marksist teorisyen ve filozof. Rusya'da sosyal-demokrat hareketin kurucusu ve kendini "Marksist" olarak tanımlayan ilk Ruslardandır.

<span class="mw-page-title-main">Diyalektik materyalizm</span> Karl Marx ve Friedrich Engelsin eserlerinden türetilen felsefi görüş

Diyalektik Materyalizm, materyalizmin Karl Marx tarafından yorumlanmış biçimi, Marksist felsefenin adlandırılma biçimi ya da Marksizmin felsefi öğretisidir.

<span class="mw-page-title-main">Georg Lukács</span> Macar siyasetçi, filozof ve edebiyat eleştirmeni (1885-1971)

Georg Lukács, Batı Marksizminin ünlü isimlerinden Macar Marksist filozof ve edebiyat bilimcisidir. Marksizmi Hegelci anlamda yeniden değerlendirmiş ve geliştirmiştir. Ernst Bloch, Antonio Gramsci, Karl Korsch ile birlikte Lukacs, 20. yüzyılın ilk yarısında, Marksist felsefe ve Marksist teorinin yeniden oluşturulmasında en önemli isimlerden biri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Vladimir Lenin</span> Rus politikacı ve Sovyetler Birliğinin kurucusu (1870–1924)

Vladimir İlyiç Ulyanov, bilinen adıyla Lenin, Rus sosyalist devrimci ve politikacı. Marksist-Leninist ideolojinin fikirsel önderi, Ekim Devrimi'nin lideri ve Sovyetler Birliği'nin kurucusu. Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin öncüsü olan Rusya Komünist Partisi (Bolşevik)'nin ilk lideri. Lenin aynı zamanda Marksist teorik ve felsefi yazıların yazarı olarak bilimsel sosyalizmin Marx ve Engels sonrası geliştiricilerindendir. Lenin'in en büyük amacı, kapitalizmin uzlaşmaz sınıf çelişkilerinden proleter bir dünya devrimi oluşturup toplumsal sınıf karşıtlıklarının olmadığı insan toplumunun tarihsel oluşumuna öncülük etmekti.

<i>Yeraltından Notlar</i> Dostoyevskinin kısa romanı

Yeraltından Notlar, Dostoyevski'nin, Camus dahil olmak üzere birçok Batılı düşünürü varoluşçu anlamda etkilemiş bir klasik olarak kabul edilen kısa romanıdır. 1864 yılında Sankt-Peterburg'da basılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Anton Rubinşteyn</span>

Anton Grigoryeviç Rubinşteyn, Rus piyanist, besteci ve orkestra şefi. St. Petersburg Konservatuvarı'nın kurucusu. Büyük piyano virtüözleri arasında sayılır ve Franz Liszt'in rakibi kabul edilir.

Narodnik, "halk" anlamına gelen narod (народ) sözcüğünden türemiştir. Narodnik Rus İmparatorluğu'nda 19. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan sosyal-devrimci bir hareketti. Bu hareketin başlıca temsilcileri Aleksandr İvanoviç Herzen, Nikolay Gavriloviç Çernışevski ve Piyotr Lavroviç Lavrov'du. Kısa tanımı ile narodnik Çarlık Rusya'daki devrimci küçük-burjuva topluluğudur. Devrimi itici sınıfın değil, devrimcilerin (narodniklerin) gerçekleştirebileceğini savunmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Sosyalist Devrimci Parti</span>

Sosyalist Devrimci Parti veya SR'ler, 20. yüzyıl başlarında Rus İmparatorluğu ve Sovyetler Birliği'nde faaliyet gösteren siyasi partidir.

Rus Habercisi Rusya'da 19. yüzyıl'da üç farklı zaman diliminde aynı isimle ortaya çıkmış dergi.

<span class="mw-page-title-main">Mihail Lomonosov</span>

Mihail (Mihaylo) Vasilyeviç Lomonosov, Dünya çapında ünlü Rus bilim insanı.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Grin</span>

Aleksandr Stepanovich Grinevskii, Rus kitap yazarıdır. Genellikle macera ve aşk romanları yazar.

<span class="mw-page-title-main">İlya Ulyanov</span>

İlya Nikolayeviç Ulyanov - Rus eğitimci. Evrensel, ücretsiz ve eşit eğitim sisteminin savunucusu. Rus sosyalist devrimci ve Sovyetler Birliği'nin kurucusu Vladimir Lenin'in babası.

<span class="mw-page-title-main">Mariya Aleksandrovna Ulyanova</span>

Mariya Aleksandrovna Ulyanova, Rus sosyalist devrimci ve Sovyetler Birliği'nin kurucusu Vladimir Lenin'in annesi.

<span class="mw-page-title-main">Gavriil Gorelov</span>

Gavriil Nikitich Gorelov, Rus ressam.

<span class="mw-page-title-main">Yelena Stasova</span> Rus Marksist-Leninist devrimci ve gazeteci

Yelena Dmitrievna Stasova, Sovyet Rus Marksist-Leninist devrimci, gazeteci, Komintern temsilcisi. 1921'de Almanya'da Komintern temsilciliği yaptı. 1927-1938 yılları arasında Enternasyonal Kızıl Yardım başkanlığı yaptı. 1938'den 1946'ya kadar Internatsionalnaya Literatura dergisinin editörlüğünü yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Vera Figner</span>

Vera Nikolayevna Figner Filippova Kazan Guberniyası, Rus İmparatorluğu'nda, Alman ve Rus kökenli asil bir ailede doğan devrimci bir politik aktivistti.

<i>Nasıl Yapmalı?</i> Nikolay Çernişevskinin bir romanı

Nasıl Yapmalı?, Rus filozof, gazeteci, yazar ve edebiyat eleştirmeni Nikolay Çernişevski'nin, İvan Turgenyev'in Babalar ve Oğullar (1862) adlı romanına yanıt olarak yazdığı 1863 tarihli bir romandır. Asıl adı Ne Yapmalı? olan ve günümüzden yaklaşık 140 yıl önce yazılan Nasıl Yapmalı?'dan gerek yazıldığı dönemde, gerekse sonraları o kadar çok söz edildi ve bu 'roman bile olmayan roman'da fuhuş edebiyatından siyasal propagandaya kadar o kadar çok şey yapıldığı öne sürüldü ki, Çernişevski'nin hem karşıtları, hem de yandaşları için soru sürekli olarak gündemde kaldı: Ne Yapmalı'da ne yapılıyor?

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Ge</span>

Nikolay Nikolayeviç Ge (Rusça: Николай Николаевич Ге;, Rus sembolizminin gelişiminde etkili olan bir Rus ressamdı. Tarihi ve dini konulardaki eserleriyle ünlüdür. Geziciler olarak bilinen sanat hareketinin üyelerinden biriydi.