İçeriğe atla

Nikaragua'daki Yahudilerin tarihi

Nikaragua Yahudileri
Judío Nicaragüense
יהדות ניקרגואה

Sandinista lideri Israel Lewites Rodríguez'in oğlu Sandinista Yenileme Hareketi üyesi Israel Lewites.
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Nikaragua Nikaragua, Managua~50
Diller
İspanyolca, İbranice
Din
Musevilik

Nikaragua Yahudileri (İspanyolca:Judío Nicaragüense), Nikaragua'da doğmuş veya oraya göç etmiş Yahudilere veya onların nesillerinden gelenlere denir. Yahudi diyasporasının bir parçasıdır.

Tarih

Nikaragua'ya ilk göçmenler 1920'lerde Fransa'dan geldi. Gelenler arasında Dreyfus, Levy, Raskosky ve Salomon aileleri de bulunmaktaydı. Bir başka göç dalgası da 1929'dan sonra Doğu Avrupa'dan gerçekleşti.[1] Çoğunluğu Managua'da yaşayan Yahudi cemaati kısmen küçüktür. Yahudiler, çiftçilik, imalat ve perakendecilikte ekonomiye önemli katkılarda bulunmuştur.[2] Salomon ve Dreyfus aileleri 20.yy'ın ilk yarısında, ülkede iyi tanınan mağazalar açmıştır.

Congregacion Israelita de Nicaragua, 1979'a kadar Yahudilerin merkezî örgütüydü. Cemaatte sosyal merkez, B'nai B'rith locası ve Kadınların Uluslararası Siyonist Örgütü (WIZO) şubesi bulunmaktaydı. Ayrıca 1979'dan önce küçük Yahudi cemaatinin bir sinagogu bulunmaktaydı fakat Somozitalar ile Sandinistalar arasındaki sokak çatışmasında bombalandı ve ardından okula dönüştürüldü. Bir süre sonra da, sinagog ve okulun bulunduğu topraklar cenaze evine çevrildi.[1]

Yahudi cemaati, bireysel seviyede antisemitizm ile yüzleşti; bu bireylerin çoğu, Nikaragua Yahudilerinin Somoza rejimine İsrail silahları tedarik etmekle sorumlu olduklarını iddia etti. Mevzubahis bireylerin çoğu Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi (FSLN) üyesiydi.[3] 1979'da iktidara gelen Sandinista hükûmet iyle Yahudiler arasında hüsumet yaşanmaktaydı. Bunun sebebi genelde Sadinista hükûmet inin Filistin Kurtuluş Örgütü'ne olan yakınlığıydı.

Göç

Varsayıldığı üzere ülkedeki en kalabalık Yahudi nüfusu 250 kişiyle 1972 yılında gerçekleşti.[1] Fakat, aynı yıl yıkıcı deprem Managua'ın %90'ını harabeye çevirince[4] çoğu Yahudi ülkeyi terk etti. Depremden kısa bir süre sonra Sandinista hükûmet i Yahudi mallarına el koydu ve sonradan ülkeden kaçmayı başaracak olan cemaat lideri Abraham Gorn'u hapise koydu.[1] Sandinistalar ülkedeki tek sinagoga el koydu, bombaladı ve okula dönüştürdü. Geride kalan Yahudiler, Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi tarafından zulüme uğrayıp hapise atılmaktan korktuğu için ülkeyi terk etti.[5] Bu kişiler başta ABD, İsrail ve Orta Amerika ülkelerine dağıldılar.

Bugünün Yahudi cemaati

Daniel Ortega, 1990'da başkanlık yarışını kaybedince az sayıda Yahudi Nikaragua'ya geri döndü.[5] Şu anda ülkedeki Yahudi nüfusu yaklaşık 50 kişidir. 1979'dan beri ülkede ne bir haham bulunmaktaydı ne de bir Brit Mila yapılmıştı. 25 yıl sonra cemaatteki ilk sünnet ikiz oğlanlara Aralık 2005'te Philedelphia'dan getirilen bir haham sayesinde yapıldı. Bunun ardından bir sünnet ve birkaç Bar Mitsva daha yapıldı. Yahudi cemaati sonunda tekrar iyileşmeye başladı,[6] fakat yine de 2005 itibarıyla Nikaragua'da ne bir haham ne de bir sinagog bulunmaktadır.[7]

Yahudi cemaati küçük olmasına rağmen başta siyasette olmak üzere ülkede tanınmış Yahudiler bulunmaktadır. Herty Lewites, başkent Managua'nın valiliğini yaptı ve başkanlık için yarıştı; kardeşi Israel Lewites, Sandinistaların lideriydi; ikisi de Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesine katılıp cepheyi destekledi. Lewites'in oğlu Israel Lewites Sandinista Yenileme Hareketi (MRS) siyasi partisinde yer aldı. Lewites kardeşler Polonya kökenli Yahudilerdi; anneleri, kendilerine Katolisizmi öğreten Ana María Rodríguez idi. Bu nedenler halahaya göre babaları Yahudi olmalarına rağmen anneleri Yahudi olmadığından teknik olarak Yahudi değildirler. Valiliği sırasında Herty Lewites'e yıllık Katolik kutlamalarında kahyalık unvanı verildi.[8] Nikaragua Yahudilerinin sayıları az olmasına rağmen ibadet şekilleri açısından en dindarından dua dahi bilmeyen en sekülerine kadar bir inanç yelpazesi bulunmaktadır.

16 Aralak 2007'de 28 yıl aradan sonra Nikaragua'ya Tevrat getirildi. Ertesi gün minyan toplanıp bir Bar Mitsva sırasında bu Tevrat yerel Nikaragua Yahudileri tarafınca ilk defa kullanıldı.[9]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d "World Jewish Communities - Latin America - Nicaragua". World Jewish Congress. 1 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007. 
  2. ^ "Persecution and restrictions of religion in Nicaragua - transcript p2". US Department of State Bulletin,. 1984. s. 2. 5 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007. 
  3. ^ "Persecution and restrictions of religion in Nicaragua - transcript p3". US Department of State Bulletin,. 1984. s. 3. 10 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007. 
  4. ^ "Deadly history of earthquakes: 23 December 1972". BBC News. 25 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2007. 
  5. ^ a b "2001 International Religious Freedom Report". U.S. State Department. 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007. 
  6. ^ Gould, Keith. "The Jews of Nicaragua: Three brises mark a growing and vibrant community". Jewish Independent. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007. 
  7. ^ "International Religious Freedom Report 2005". U.S. Department of State. 14 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007. 
  8. ^ Kinzer, Stephen (4 Temmuz 2006). "Herty Lewites, 66, Ex-Sandinista, Dies". New York Times. 29 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007. 
  9. ^ Harris, Brian. "Nicaraguan Jews celebrate first Torah in 28 years". JewishReview. 22 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2008. 

Dış bağlantılar

  • World Jewry In Nicaragua, a Community That Fled Sandinistas Makes a Return.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nikaragua</span> Orta Amerikada bir ülke

Nikaragua, resmî adıyla Nikaragua Cumhuriyeti, 129.495 km²'lik yüz ölçümüyle Orta Amerika kıstağının en büyük ülkesidir. Ülke, kuzeyde Honduras, güneyde Kosta Rika ile komşudur. Ülkenin batısı Büyük Okyanus, doğusu ise Karayip Denizi ile çevrilidir. 11 ile 14 derece kuzey enlemleri arasında bulunan Nikaragua'nın başkenti Managua'dır. Nüfusun yaklaşık beşte biri bu kentte yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Daniel Ortega</span>

Daniel Ortega Saavedra, Nikaragualı siyasetçi ve mevcut Nikaragua devlet başkanı. Aynı zamanda Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesinin (FSLN) lideridir.

<span class="mw-page-title-main">İtalya Yahudileri</span>

İtalya Yahudileri genel anlamda İtalya'da yaşayan Yahudilere daha özele inildiğinde ise Roma İmparatorluğu'ndan bu yana bölgede varlığını sürdüren Sefarad ve Aşkenaz olmayan Yahudilere denir.

Belçika'daki Yahudilerin tarihi 1. yüzyıla kadar uzanır. II. Dünya Savaşı'ndan önce 100.000'i bulan ülkedeki Yahudi nüfusu Holokost'tan sonra nüfusunun yarısından fazlasını kaybetti.

Küba'daki Yahudilerin tarihi, Küba'da yaşayan Yahudi kökenli topluluk. Bazı Yahudi asıllı Kübalılar atalarını, İspanyol Engizisyonundan kaçan Marrano'lara kadar dayandırırlar. 20. yüzyılının başında Küba'ya önemli ölçüde bir Yahudi göçü gerçekleşti. Birçok Kübalı gibi ülkedeki Yahudilerin çoğu da Fidel Castro başa geçince Amerika Birleşik Devletleri'ne kaçtı ve Güney Florida'da büyük bir cemaat oluşturdular. Modern Küba'da Yahudiler ve Lübnanlılar gibi Orta Doğu kökenli halklar bulunmaktadır.

Çekya'daki Yahudilerin tarihi 1918-1938 yılları arasındaki Çekoslovakya'nın Birinci Cumhuriyet döneminin uzantısıdır. 2005 itibarıyla Çek Cumhuriyeti'nde 4000 Yahudi bulunmaktadır ve bunlar ağırlıklı olarak Aşkenazlardan oluşur. Yedisi Bohemya'da ve üçü Moravya'da olmak üzere ülkede on küçük Yahudi cemaati bulunur. Bu cemaatler Yahudi Cemaatleri Federasyonu (FZO) şemsiyesi altında toplanmıştır. Prag ve diğer şehirlerde hizmetler sunmaktadır.

Çekya'nın başkentindeki Prag Yahudi cemaati Avrupa'nın en eski ve en bilinen cemaatlerinden biridir.

El Salvador'daki Yahudilerin tarihi 19. yüzyılın başında Sefarad Fransa Yahudileri'nin ülkeye gelmesiyle başlayıp ardından II.Dünya Savaşı'nda gelen Aşkenazlarla devam etmiştir.

Yahudilerin Cebelitarık'taki varlığı 650 yıldan fazladır. Zaman zaman baskılara maruz kalmışlarsa da genelde Cebelitarık Yahudileri bölgede kalkınmış olup şehrin en büyük dini azınlığını oluşturur. Yahudiler Cebelitarık kültürüne, savunmasına ve hükûmetine katkıda bulunmaktadır.

Yahudilerin Hong Kong'daki varlığı 19.yy'ın ortalarından beri sürmektedir. Hong Kong'un finansal merkez olması sebebiyle maddi sebepler için geçici olarak gelen Yahudilerin cemaatinde ABD, İsrail ve Avrupa ülkelerinden Yahudiler bulunur.

Kore'de hatırı sayılır büyüklükteki Yahudi cemaati Kore Savaşı dönemine denk gelir; bu dönemde, bölgedeki komünizmle baş eden ABD önderliğindeki savaşta Kore ordusunda yüzlerce Yahudi asker bulunmaktaydı. Yahudi din görevlisi olarak orduda yer alan Chaim Potok Kore'deki deniyimlerini The Book of Lights and I am the Clay isimli kitabında aktardı.

Meksika Yahudileri ülkede engizisyonlardan beri yaşamaktadır. Çoğu Meksika şehrinde olmak üzere cemaatin 50,000 üyesi vardır. Diğer Yahudiler Jalisco eyaletinin Guadalajara ve çevre şehirlerinde ve Monterrey, Veracruz, Culiacán ve Tijuana'da yaşamaktadır.

Moğolistan'daki Yahudilerin tarihi, 19.yy'ın sonlarına doğru Sibirya Yahudilerinin Moğollarla ticaret yapmasına kadar dayanır. Bunun sonucunda bazı Yahudi aileler Moğolistan'a yerleşti.

Bugün Tayland Yahudilerinin çoğu Rusya ve Sovyetler Birliği kökenli Aşkenazlar olsa da, cemaatin kökeni 17. yüzyılda bu topraklara gelen Bağdadi Yahudilere kadar dayanır. Bu cemaate 1970 ve 80'lerde İran'dan kaçan Parsim Yahudileri de katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Özbek Yahudileri iki ana cemaate bölünmüştür; bunlardan biri dindar ve gelenekçi olan Buhara Yahudileri diğeri ise daha yenilikçi olan Avrupa kökenli Aşkenaz Yahudileridir. Özbekistan'da 1989'da 94,900 Yahudi bulunmasına rağmen bu sayı 2007'de çoğu Taşkent'te olmak üzere 5000'den de az kalmıştır. Özbekistan'da 12 sinagog bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Aşkenaz Sinagogu</span>

İstanbul Aşkenaz Sinagogu, Galata Kulesi'nin yakınlarında bulunan bir Ortodoks Yahudilik Aşkenaz sinagogudur. Avusturya-Macaristan'dan Osmanlı'ya yerleşen Aşkenaz Yahudileri tarafından 1900'de kurulmuştur. Modern Türkiye'deki toplam Yahudi popülasyonunun %4'ünü oluşturan Aşkenazların kurduğu üç sinagogtan ayakta kalan tek sinagogdur.

<span class="mw-page-title-main">Duşanbe Sinagogu</span>

Buhara Sinagogu olarak da bilinen Duşanbe Sinagogu, Tacikistan'ın başkenti Duşanbe'deki iki Yahudi mahallesinden birinde 19. yüzyılda inşa edilmiştir. Yahudi cemaati sitesinde bu sinagog dışında diğer dinî binalar ve bir de okul bulunmaktaydı. Şubat 2006'da Tacikistan Hükûmeti şehir yapılanması ve başkanlık sarayı inşası sebebiyle yıkıma başladı. Sinagogun yıkımı uluslararası protestolar sebebiyle ve bir seri mahkeme kararlarıyla Haziran 2008'e kadar durduruldu fakat bu tarihte sinagog yerle bir edildi.

İzlanda'daki Yahudilerin tarihi 17. yüzyılda başlamasına rağmen gerçek anlamda göç 1930'lara kadar gerçekleşmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lübnan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Lübnan Yahudileri geleneksel olarak bir Mizrahi cemaati olup genelde Lübnan'ın Beyrut şehrinde veya çevresinde yaşayan veya yaşamış olan Yahudilerdir. Cemaatin hemen hemen hepsi İsrail, Fransa ve Kuzey Amerika'ya göç etmiştir. Ülkede bugün 20 ila 40 arası Yahudi kalmıştır. Lübnan Yahudileri toplumla sıkıca entegre oldukları ve vatanlarını terk etme hissi duymadıkları için Lübnan'ın 1958'de yaşadığı iç savaşta dahi büyük oranda dış göç olmamıştır. Fakat, 1975'teki Lübnan İç Savaşı ve 1982'deki İsrail'in Lübnan'a girme harekâtıyla dış göçler hızlanmıştır.

Latin Amerika'daki Yahudilerin tarihi, bazı bakış açılarına göre Christopher Columbus'un İspanya'dan yola çıkıp Atlantik Okyanusu'nu geçtiği tarih olan 3 Ağustos 1492'de başlar. Onun yola çıktığı tarih, Katolik Monarklar olan I. Isabel ve II. Fernando'nun İspanya'daki Yahudilere ya Katolisizm'e geçmelerini ya da ülkeyi terk etmelerini emreden bildirgeyi yayınladığı tarihe denk gelir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.