İçeriğe atla

Nijer-Kongo dilleri

Nijer-Kongo dilleri
Coğrafi dağılımSahra Altı Afrika
SınıflandırmaDünyadaki temel dil ailelerinden biri.
Alt bölümler
  • Dogon dilleri (tartışmalı)
  • İco dilleri
  • Mande dilleri (tartışmalı)
  • Katla dilleri
  • Raşat dilleri
  • Atlantik-Kongo dilleri
ISO 639-2 / 5nic
Önemli Nijer-Kongo dillerinin dağılımını gösteren harita. Bantu dilleri pembe olarak gösterilmiştir.

Nijer-Kongo dilleri, Afrika'nın konuşur, coğrafî yayılım ve dil sayısı bakımından en büyük dil ailesidir.[1] Ethnologue'a göre yaklaşık 1500 dili barındıran ve 700 milyon konuşuru olan aile; dünyada dil sayısı bakımından en büyük, konuşur sayısı bakımından ise 3. en büyük aile olarak sınıflandırılır.[2]

Sahraaltı Afrika'nın en çok konuşulan yerli dillerinin çoğu bu gruptadır. Sadece Bantu dilleri alt grubunun yaklaşık 350 milyon konuşuru vardır. En çok konuşulan Nijer-Kongo dili Swahilidir ve bu dili Fula, Igbo, Shona ve Yoruba izlemektedir.[1] Bu gruba ait belli başlı diğer diller; Dogonca, Fangca, Gbece, Kruca, Kwaca (Akanca dahil), Senufoca, Zulucadır.

Galeri

Kaynakça

  1. ^ a b Irene Thompson, “Niger-Congo Language Family” 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ”aboutworldlanguages”, March 2015
  2. ^ Simons, Gary F. and Charles D. Fennig (eds.). 2018. Ethnologue: Languages of the World, Twenty-first edition. Dallas, Texas: SIL International.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Almanca</span> Batı Cermen dili

Almanca, Hint-Avrupa dil ailesine ait, ağırlıklı olarak Orta ve Batı Avrupa'da konuşulan bir Batı Cermen dili. Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden biri ve en çok konuşulanıdır. Özellikle Almanya, Avusturya, Lihtenştayn, Lüksemburg, İsviçre'nin büyük bölümü, İtalya'nın Güney Tirol bölümü, Belçika'nın doğu kantonları, Polonya ve Romanya'nın kimi bölgeleri ve Fransa'nın Alsas-Loren bölgesinde konuşulmaktadır. Dünyanın yaygın lisanlarından biridir. Almanca içinde Fransız kelime kökenli sözcükler taşır.

<span class="mw-page-title-main">Fransızca</span> Romen dili

Fransızca, Hint-Avrupa dil ailesinin bir Romen dilidir. Tüm Romen dillerinde olduğu gibi, Roma İmparatorluğu'nun Halk Latincesinden türemiştir. Fransızca, Gallo-Romen dillerinden, Galya'da konuşulan Latinceden ve özellikle Kuzey Galya'da gelişmiştir. En yakın akrabası Oïl dilleridir. Fransızca, Gallia Belgica gibi Kuzey Roma Galyası'nın yerli Kelt dillerinden ve Roma sonrası Frank işgalcilerin (Cermen) Frank dilinden de etkilenmiştir. Bugün, Fransız sömürge imparatorluğu sayesinde, en önemlisi Haiti Kreolü olmak üzere, Fransız kökenli çok sayıda kreol dili vardır. Fransızca konuşan bir kişi veya ulus, Frankofon olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Hint-Avrupa dil ailesi</span> dil ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Orta Afrika Cumhuriyeti</span> Orta Afrikada bulunan bir ülke

Orta Afrika Cumhuriyeti ya da yaygın kullanımı ile Orta Afrika, Afrika kıtasının orta bölümünde yer alan, denize kıyısı bulunmayan bir kara ülkesidir. Ülkenin sınır komşularını Çad, Sudan, Güney Sudan, Kongo DC, Kongo Cumhuriyeti ve Kamerun oluşturmaktadır. Ubangi-Chari ismi ile geçmişte Fransa sömürgesi olan ülke, 1960 yılında bağımsızlığına kavuşmuştur. Ülkenin başkenti Bangui'dir.

Kmerce, Kamboçya'da konuşulan resmî dil. Kamboçya'da Kmerce dışında Mon ve Vietnamca dilleri de konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nil-Sahra dilleri</span>

Nil-Sahra dilleri, Nubiya da dahil olmak üzere, Chari ve Nil nehirlerinin üst kısımlarında konuşulan bir Afrika dilleri grubudur. Merritt Ruhlen'in 1987 yılındaki hesaplarına göre, Nil-Sahra dilleri kabaca 11 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Bu dil ailesi kendi içinde aşırı derecede farklılıklar gösterir ve Hint-Avrupa ve hatta Nijer-Kongo dillerine göre bile çok daha fazla olan bu farklılıklar nedeniyle de tartışmalı durumdadır. Az sayıda tarihsel dil bilimci bu aileyi bir bütün olarak çalışmaya çaba göstermiş ve bunların bazıları da geçerliliğini reddetmiştir. Özellikle tartışmaya yol açan konu, Songhay dillerinin eklenmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Cermen dilleri</span> Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir dil grubu

Cermen dilleri, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir alt ailedir. Batı, doğu ve kuzey olmak üzere üç alt kola sahiptir; Almanca, Felemenkçe, İngilizce gibi diller batı koluna, İskandinav dilleri kuzey koluna, Gotça gibi diller ise günümüzde ölü olan doğu koluna aittir. Tüm Cermen dilleri Proto Cermence adlı proto dilden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Oğuz dil grubu</span> Türki diller dil ailesinden Şaz Türkçesinin güneybatı kolu

Oğuz grubu Türkî diller dil ailesinden Şaz Türkçesinin güneybatı koludur. Bu gruba ait dillerin toplam konuşan sayısı 120 milyon civarında olup Azerice, Türkçe ve Türkmence, bu gruptaki dillerin yaklaşık %95'ini oluştururlar. Gagauzca, Balkan Gagauz Türkçesinden farklı bir dildir.

<span class="mw-page-title-main">Bantu dilleri</span>

Bantu dilleri, Nijer-Kongo dillerinin Sahraaltı Afrika'da konuşulan 400'den fazla dili içeren önemli bir koludur.

Balubalar, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin güneyinde yaşayan siyahi bir halktır.

<span class="mw-page-title-main">Xhosa dili</span>

Xhosa dili (isiXhosa), Nijer-Kongo dillerinden ve Güney Afrika Cumhuriyeti'nin resmî dillerindendir. Xhosa yaklaşık 7,9 milyon kişi yani Güney Afrika nüfusun %18'i tarafından konuşulur. Çoğu Bantu dili gibi Xhosa tonlu bir dil. Xhosa dilin özelliklerinden birisi şaklatma ünsüzlerinin yaygınlığı. Asıl "Xhosa" isminde bir şaklatma sesi vardır ve şeklinde telaffuz edilir.

<span class="mw-page-title-main">Zuluca</span>

Zuluca ya da Zulu dili (isiZulu), Zulu halkın dili olup yaklaşık 10 milyon kişi tarafından konuşulur. Bunların çoğu (%95) Güney Afrika Cumhuriyeti'nde yaşamaktadır. Güney Afrika'da Zuluca evde en çok konuşulan (%24) dil olmanın yanı sıra nüfusun %50'si dili anlayabiliyor. 1994'te Güney Afrika Cumhuriyeti'nin resmî dillerinden oldu. Diğer Bantu dilleri gibi Latin alfabesi ile yazılır.

Malgaşça (malagasy), Avustronezya dillerindendir. Madagaskar adasına mahsus olup Malgaş halkının millî dilidir. Fransızca ve İngilizce ile birlikte Madagaskar Cumhuriyeti'nin resmî dillerindendir. Yaklaşık 20 milyon kişi tarafından konuşulur. Madagaskar'ın dışında Komorlar ve Mayotte'ta Malgaşça konuşanlar vardır.

<span class="mw-page-title-main">Bantular</span> Afrikada yaşayan etnik grup

Bantular ya da Bantu halkları, Kamerun'un doğusundan Orta Afrika, Doğu Afrika ve Güney Afrika'ya kadar olan Sahraaltı Afrika'da yaşayan ve Bantu dilini konuşan 300–600 etnik gruptan oluşan halklar. Karşılıklı anlaşılabilirlik kriterine göre 250 Bantu dili vardır ve bu diller Ethnologue 'a göre 535 ayrı dilden oluşur.

Fulanice veya Fulaca (Fulfulde), çoğunlukla Batı Afrika'da konuşulan Nijer-Kongo dil ailesine mensup bir dildir.

Wolof dili, çoğunlukla Senegal, Gambiya ve Moritanya'da konuşulan Nijer-Kongo dillerine ait bir dildir. Sahra Altı Afrika'nın diğer dillerinin çoğundan farklı olarak tonlu bir dil değildir.

<span class="mw-page-title-main">Afrika'da konuşulan diller</span>

Afrika kıtası genelinde resmî yazım ve eğitim dili farklılık göstermektedir. Bu diller bugüne kadar Afrika kıtası genelinde geçmişte konuşulan ve günümüzde de konuşulmaya devam eden dilleri ifade etmektedir. Burada genel olarak Afrika dilleri deyimi konuşulan diller arasında ses genetiği açısından bir akrabalık olduğunu ifade etmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Benue-Kongo dilleri</span>

Benue-Kongo dilleri, Sahra Altı Afrika'nın çoğunu kapsayan Nijer-Kongo dil ailesinin büyük bir alt bölümüdür. Çoğunlukla Nijerya'da konuşulan Orta Nijerya dilleri ve Nijerya'da, Kamerun'da ve Sahra Altı Afrika'nın çoğunda konuşulan Bantu dillerini içeren Güney Bantoid dilleri olacak şekilde iki ana daldan oluşur.

Mulaolar, Çin'de bulunan bir etnik grup. Çin Halk Cumhuriyeti devletinin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan birini teşkil ederler. 2010 yılı itibarıyla Çin'de 216.257 Mulao var; bunların neredeyse %80'i Guangşi eyaletinde yaşamaktadır. Hechi iline bağlı Luocheng Mulao Özerk İlçesi, Guangşi'deki Mulaoların büyük bir kısmını barındırır.

Yulu, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Sudan ve Güney Sudan'da bulunan bir etnik gruptur. Nil-Sahra dili olan Yuluca dilini konuşurlar. Bu grubun nüfusu birkaç bin kişiden oluşmaktadır.