Niccolò Machiavelli
| Niccolò Machiavelli | |
|---|---|
 | |
| Tam adı | Niccolò Machiavelli |
| Doğumu | 3 Mayıs 1469 Floransa, Floransa Cumhuriyeti |
| Ölümü | 21 Haziran 1527 (58 yaşında) Floransa, İtalya |
| Çağı | Rönesans |
| Okulu | Rönesans felsefesi, Gerçekçilik, Klasik cumhuriyetçilik |
| İlgi alanları | Siyaset, Siyaset felsefesi, askerî kuram, tarih |
Etkilendikleri
| |
Etkiledikleri
| |
| İmzası |  |
Niccolò di Bernardo dei Machiavelli (3 Mayıs 1469 – 21 Haziran 1527), devlet adamı, askerî stratejist, şair ve oyun yazarı Floransalı düşünür, İtalyan Rönesans hareketinin en önemli figürlerindendir.
En ünlü eseri Prens'te, politik yazın tarihinde ilk kez iktidarın alınışı ve korunması gibi bir sorunu dinsel ya da ahlaki kaygıları dikkate almaksızın kendinde bir amaç olarak inceledi. Tüm yaşamı boyunca İtalya'nın birliği ideali için mücadele verdi.
Fikirleri politik yazında olduğu gibi yaygın düşünüşte de giderek büsbütün olumsuz ve ilkesiz bir politik hırsın anlatımı olarak görüldü, "Makyavelizm" terimi bir düşünce sisteminden çok "amaç için her yolu mübah gören" politikacının tutumunu anlatan suçlayıcı bir sıfat haline geldi. Yine de Diderot, Rousseau, Fichte ve Hegel gibi büyük düşünürler Machiavelli düşüncesinin olumlu yönünü açığa çıkarmaya çalıştılar. Hegel'e göre "Machiavelli'nin gayesi, yani İtalya'nın bir devlet mertebesine çıkarılması, bu yazarın eserinde tiranlığın haklı gösterilmesinden ve muhteris bir despot için imal edilmiş altın yıldızlı bir aynadan başka bir şey görmeyen bütün görme özürlülerce anlaşılamadan kalmıştır." Hegel O'nun yöntemini şöyle özetler: "Kangren olmuş uzuvlar lavanta suyuyla iyileştirilemez." İtalyan komünist filozof Antonio Gramsci ise O'nu "erken gelmiş Jakoben" olarak tanımlar.[]
Hayatı
Floransa Cumhuriyeti'nin Floransa kentinde, ailesinin üçüncü çocuğu olarak dünyaya geldi. Ailesi zaman içinde soyluluktan burjuvalığa düşmüştü. Babası Bernardo orta hâlli bir avukattı. Öğrenim hayatı hakkında pek bilgi bulunmayan Machiavelli'nin Latinceyi, ayrıca klasik Latin ve Yunan edebiyatını öğrendiği bilinmektedir.
Floransa toprakları 1494'te Fransa Kralı VIII. Charles tarafından işgal edildiğinde, şehri yöneten Medici ailesi de kentten sürüldü. Bunun ardından Savonarola adlı bir rahip yönetimi ele aldı ve 4 yıl boyunca teokrasi temelli bir yönetim tesis etti. Fakat 4 yıl sonra burjuvalar, Savonarola'yı devirerek yeniden demokratik bir rejim kurdu. Bu yeni yönetime “Onlar Kurulu” adı verilen bir kurul liderlik etmeye başladı. Machiavelli, işte bu kurulun sekreterliğine atandı.[1]
Sekreterliğe atandığında 29 yaşında olan Machiavelli, hem iç hem dış siyaseti tanıma fırsatı bulduğu bu görevini 14 yıl boyunca sürdürdü. 1512'de yapılan Ravenna Savaşı'nda İspanyollar, Floransa'yı işgal ederek Medici hanedanını yeniden yönetime getirdi. Dolayısıyla Machiavelli'nin sekreterliği de sona erdi. Machiavelli, görevine son verilmesinin üstüne ağır bir para cezasına çarptırıldı ve 1 yıl boyunca Floransa'yı terk etmesi yasaklandı.
1513'te, Medici ailesine düzenlenen bir komploya adı karışan Machiavelli, 3 ay hapis cezası aldı ve işkence gördü. Ardından serbest bırakıldı ancak işsiz kaldı. Bunun üzerine Floransa'ya birkaç kilometre uzaklıkta bulunan Santa Andrea kasabasında bir çiftliğe yerleşti.
Çiftlik hayatı
Machiavelli, çiftlik hayatında tanışıp dost olduğu Francesco Vettori'ye 10 Aralık 1513'te yazdığı bir mektupta De Principatus (Türkçe: Prenslikler Üzerine) adlı bir eser yazdığından söz eder. 6 yılda tamamladığı bu eseri sonradan Prens adıyla yayımlayacaktır. 1518'de farklı bir alana el atarak La Mandragola adlı bir satirik komediyi kaleme alır. Bu oyunlar 2 yıl içinde sahnelenir.
Bu yıllarda Floransa'nın yönetimine Kardinal Giulio de Medici geçer. Machiavelli, kardinalle ve Medici ailesiyle ilişkilerini güçlendirir ve onların himayesine girer. Bu sayede 1521'de Savaş Sanatı adlı kitabını yayımlama imkânı bulur. Giulio de Medici, Machiavelli'yi sadece himayesine almakla kalmaz, ona anayasa taslağı hazırlama ve Floransa tarihini yazma görevi verir.
Kardinal Giulio de Medici, 1524'te Papa seçilir ve VII. Clemens ismini alır. Yeni Papa'nın tutarsız dış politikası sebebiyle Kutsal-Roma İmparatoru Şarlken, 1527 Mayıs'ında Floransa'ya savaş açar ve şehri işgal eder. Böylelikle Floransa'daki Medici iktidarı bir kez daha sona erer.
Medicilerin yıkılmasının ardından burjuvalar yeni bir demokratik rejim kurar. Yeni yöneticiler, Medicilere yakın olan kimseye güvenmez ve hepsini devlet kurumlarından uzaklaştırır. Böylece diğer insanlarla beraber Machiavelli de işsiz kalır. Kendisine güvenilmediği için hayalkırıklığına uğrayan Machiavelli, hızla hastalanır ve 22 Haziran 1527'de hayata gözlerini yumar. Ertesi gün, Santa Croce Bazilikası'na defnedilmiştir.[2]
Görüşleri
Machiavelli, siyasal düşünüşün laikleştirilmesi ve bilimselleştirilmesi gerektiğini savunurdu. Ancak, her ne kadar kiliseye karşı olan Machiavelli, laikliği savunmuş biri olsa da hükümdarın gerektiği zaman dini de alet olarak kullanması gerektiğini belirtmiştir. Machiavelli, İtalyan birliğini kurmaya aday yöneticinin (dindar olsun ya da olmasın) son derece dindar görünmesini isterdi.[3]
Kendini dünya olaylarını kader ile açıklayan dini görüşten tümüyle soyutlamıştır. Machiavelli, insan doğasını kötü ve bencil olarak tanımlardı. Ayrıca, başarıya ulaşmak için her yola, her araca başvurulması gerektiğini savunurdu.
Bir devlet adamının, siyasi tutumlarında bu gerçeği kabul ederek davranması gerektiğini ve hatta devlet adamı bu realiteyle birlikte, kendi de pragmatist davranmalı ve bencil olmak zorunda olduğuna inanırdı. Machiavelli'ye göre bencillerden oluşan bir toplumda bencil olmayan bir lider davasını başarıyla yürütemez. Siyasetin de kendine özgün özerk kuralları olduğunu belirten Machiavelli; siyasetin geleneksel ahlak kuralları çerçevesinde işleyen bir alan olmadığını belirtmektedir. Hatta siyasi liderlerin (hükümdarların) bir ülkeyi yönetirken ahlaki kurallar içerisinde hareket etmesinin zamanla ülkeyi bir yıkıma götüreceği fikrini savunmakta; yıkımlardan kaçınmanın yolunun ise gerektiğinde ahlak dışı yöntemlere başvurmak olduğunu ifade etmektedir.
Yazmış olduğu Prens kitabının 18. bölümünde hükümdarlara (o zamanın siyasi liderlerine) nasihat verirken, başarılı bir siyasetçi ve lider olmak için erdemli olmanın değil, sadece erdemli olarak görünmemin yeterli ve ideal olduğunu vurgulamaktadır. Aynı kitapta; siyasetin ahlaktan bağımsız, kendi kuralları ile işleyen bir alan olduğunu irdelemektedir.
Bununla beraber Machiavelli'ye göre, insanlar en çok mala mülke yani maddi şeylere önem verir. Machiavelli, İtalyan birliğinin kurulmasında önemli derecede çaba göstermiştir. Ona göre; İtalyan birliğinin sağlanmasının önündeki en büyük engellerden biri Papalık Devleti idi.[4]
Cicero ve Seneca'nın çizdiği adil, cömert ve yüce gönüllü hükümdar idealini eleştirdi. Machiavelli, bu niteliklerin devlet işlerini yürütmede uygun olmayacağına inanıyordu.
İnsan Doğası
Machiavelli, insanın özünde kötülük bulunduğunu düşünür. Bu kötülük yine bizzat insanın kendinden kaynaklanır. Özellikle insanlarda görülen ‘elde etme’ arzusu, bu kötülüğün en çok yansıdığı davranıştır.
Machiavelli'ye göre ahlakın kökenini toplum oluşturmaktadır. İnsanı evrensel bencil olarak tanımlamaktadır. Prensi ahlak dışı tutar ve toplumda düzeni sağlayacağına inanır. Ahlakın temel ilkesinin sevgi olduğu görüşündedir. Din, birleştirici olmalıdır. Bunun için de din, devlete bağlı durumda olmalıdır. Machiavelli, bu şekilde laikliği gerçekleştirmiş olur.
Ona göre insan, her şeye sahip olmak ister ve bu arzusunun sınırı yoktur. Ancak insanın hem ömrü, hem de maddî imkânları sınırlıdır. Dolayısıyla bir insanın her şeyi elde etmesi asla mümkün değildir. O hâlde bireyin, elde edemeyeceği şeylerin peşinden koşması da yanlış bir eylemdir.
Monarşi
En ünlü eseri Prens'te; bir kişinin hiçbir etik, ahlak veya hukuk kuralı olmadan tek başına nasıl iktidar haline gelebileceğinden bahseder. Kuvvetli bir iktidarın nasıl kurulabileceğini ele alır. Machivaelli, bunu yaparken felsefeden uzaklaşıp siyasete yaklaşmaktadır. Orta Çağ ile bağlantıyı kesmiş ve yepyeni bir sistem getirmiştir. Onun yaşamış olduğu devirde İtalya beş devlet arasında bölüşülmüş halde idi. Machiavelli'nin odak noktası İtalya'nın siyasal birliğinin sağlanmasıydı. Siyasal düşüncelerini bu amaca yönelik olarak oluşturmuştur.[5] Bu önerileri ve geliştirdiği yöntemler de "Makyavelizm"in doğmasına neden olmuştur. Makyavelizm; her şeyi hiçbir sınır yokmuş gibi yapma düşüncesidir. Makyavelizm'in temeli "amaç, aracı haklı kılar" fikri etrafında şekillenir. Machiavelli, başarıya ulaşmada hiçbir koşul tanımaz.[6]
Machiavelli'nin görüşüne göre İtalyan birliğinin sağlanabilmesi hem Papalık, feodal prensler gibi siyasal kalıntılar, hem de kent devletleri ile uğraşılmasına bağlıydı. İtalya'yı birliğe ulaştıracak tek yol mutlak monarşiydi. Yetkisiz ve sınırsız bir prensti. Prensin yetkileri sınırsız olmalıydı ve prensi bağlayan hiçbir kurum, sınıf veya yasa olmamalıydı. Hükümdar, kendini erdemli bir kimse olarak tanıtmalıydı fakat gerektiğinde hiç de öyle davranmamalıydı. Hükümdar, dindar biri gibi gözükebilirdi ama dini buyruklarını belirli şartlar altında çiğneyebilecek bir kimse olmalıydı.[6]
Sıfır toplamlı iktidar teorisi
Machiavelli, iktidar gücünü miktarı asla değişmeyen bir pastaya benzetir. Buna göre herhangi bir kişi, sahip olduğu iktidar gücünü ne kadar arttırırsa, muhaliflerin ve diğer kişilerin gücü de aynı ölçüde azalacaktır. Yani iktidar miktarı asla değişmeyecek; ancak bu miktarın payı her zaman değişecektir. Machiavelli, bu düşüncesini virtù kavramını kullanarak Discorsi adlı eserinde şöyle açıklar:
| “ | Dünya her zaman aynıydı, yalnızca şu fark vardı: İlk önce Asur'da bulunan büyük virtùlar, Med ülkesine yerleşti. Sonra da Pers ülkesine, oradan da Roma İmparatorluğu'na geçti. Roma'nın düşüşünden sonra dünya üzerinde var olan virtù miktarı, tek bir imparatorluk tarafından ele geçirilememişse de, birçok ulus tarafından paylaşılmış durumdadır. Eskiden Franklar, Türkler ve Mısır sultanları, bugün ise Alman imparatorları bu payı alanlar arasındadır. Bundan çok önce de büyük şeyler başarmış olan Roma İmparatorluğu'nun doğudaki topraklarını fethetmiş olan şu ünlü Araplar vardı. | „ |
İktidar mücadelesi veren tüm siyasal aktörler, Machiavelli'ye göre kuşku içinde hareket eder. Her insanın özünde kötülük bulunduğu için, siyasetçiler hiç kimseye güvenmemelidir. Böylece tüm siyasetçiler hem etraflarına güvenmezler, hem de etraflarındaki kişiler için güvenilmez bireylere dönüşürler. Ancak yetenekli siyasetçiler, bu kuşku ve güvenilmezlik hâlini saklamaya çalışır. Ancak eninde sonunda güvenilmezliğini ortaya çıkartır.[7]
Dış bağlantılar
Yapıtları
Politika ve tarih
- Prens
- Floransa'da Komplolar ve Karşı-komplolar Tarihi
- Askerlik Sanatı
- Titus Livius'un İlk On Yılı Üzerine Söylev
- Luccalı Castruccio Castracani'nin Yaşamı (1520) (Daha çok roman özellikleri taşımaktadır)
- Floransa Tarihi (1525)
Edebi eserleri
- La Mandragola (Adamotu)
- Altın Eşek
- Başdiyakoz Belfagor
Popüler kültür
- Niccoló Machiavelli, Rönesans İtalya'sında geçen Assassin's Creed II ve Assassin's Creed: Brotherhood video oyunlarında önemli bir figür olmuştur.
- Da Vinci's Demons dizisinde Eros Vlahos tarafından canlandırılmış, Leonardo Da Vinci'nin öğrencisi olarak gösterilmekte ve Floransa veliahtının haklarını korumaya çalışmaktadır.
- The Borgias dizi filminde Niccolò Machiavelli'yi Julian Bleach canlandırmıştır.
- Şarkıcı Taylor Swift Mastermind isimli şarkısında kendisinden "I'm only cryptic and Machiavellian 'cause I care" sözleriyle bahsetmiştir.
Kaynakça
- ^ Mehmet Ali Ağaoğlulları, Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler, (s. 320), 5. basım, İstanbul, İletişim Yayınları, 2011
- ^ Mehmet Ali Ağaoğlulları, Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler, (s. 322), 5. basım, İstanbul, İletişim Yayınları, 2011
- ^ Şenel, Alaeddin (Siyasal Düşünceler Tarihi)
- ^ "Siyasal Düşünceler Tarihi - Alaeddin Şenel". 12 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2011.
- ^ "Niccolò Machiavelli". 16 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Modern Devlet Anlayışının Felsefi Temelleri 21 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2011, 15 (2): 1-20
- ^ Mehmet Ali Ağaoğlulları, Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler, (s. 327-328), 5. basım, İstanbul, İletişim Yayınları, 2011
Prens kitabındaki kişi, konu ve olaylar | ||
|---|---|---|
Scipio · Agatokles · İskender · Borgia ailesi · II. Kiros · Caterina Sforza · Cesare Borgia VIII. Charles · Condottieri · II. Fernando · Fornovo Muharebesi · Francesco Guicciardini · Giovanni dalle Bande Nere · Girolamo Savonarola Hannibal · İtalya Savaşları · Jül Sezar · XII. Louis · I. Maximilian · Medici Hanedanı · Michelotto Corella · Musa · Oliverotto Euffreducci · Paralı asker |  | |
