Ngũgĩ wa Thiong'o

Ngũgĩ wa Thiong'o
Ngũgĩ wa Thiong'o
	2012'de Thiong'o
Doğum	James Ngugi; 5 Ocak 1938 (86 yaşında); Kamiriithu, Kenya Kolonisi
Vatandaşlık	Kenya
Meslek	Yazar · filozof · akademisyen
Akademik geçmişi
Eğitim	Makerere Üniversitesi ; Leeds Üniversitesi
Akademik çalışmaları
Kurumu	Nairobi Üniversitesi ; Yale Üniversitesi ; New York Üniversitesi ; Irvine Kaliforniya Üniversitesi
Önemli eseri	Weep Not, Child (1964) ; The River Between (1965) ; A Grain of Wheat (1967) ; Petals of Blood (1977) ; Matigari ma Njiruungi (1986) ; Mũrogi wa Kagogo (2006)

Ngũgĩ wa Thiong'o (d. 5 Ocak 1938^[1]) İngilizce ve son zamanlarda Gĩkũyũ dilinde eserler veren Kenyalı yazar. Sanatçının çalışmaları arasında romanlar, oyunlar, kısa öyküler, denemeler, eleştiriler ve çocuk öyküleri yer almaktadır. Sanatçı, Gikuyu dilindeki Mutiiri adlı gazetenin kurucusu ve editörüdür. Bunun yanında Kenya'da kaldığı hapishaneden 1977'de çıktıktan sonra sürgüne yollandı. Gittiği Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Yale Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. Daha sonraları ise New York Üniversitesi'nde de aynı görevde çalıştı. Öyle ki bir süre sonra bu üniversitede karşılaştırmalı edebiyat ve performans çalışmaları dalında profesörlük düzeyine yükseldi.^[2]

Hayatı

Ngũgĩ, Kĩkũyũ kökenli olup Kenya'nın Kamiriithu adlı yerleşiminde dünyaya geldi. James Ngugi adıyla vaftiz edildi. Ailesi Mau Mau ayaklanmasında yakalandı ve bir süre sonra üvey erkek kardeşini kaybetti. Annesi de işkenceye maruz kaldı. 1963 yılında Uganda'nın başkenti Kampala'da yer alan Makerere Üniversitesi'nde İngilizce alanında B.A. derecesi elde etti. Eğitimi sırasında, oyunlarından biri olan The Black Hermit, 1962'de Kampala'da sahneye kondu.

Sanatçı ilk romanı Weep Not, Child'ı İngiltere'deki Leeds Üniversitesi'nde okuduğu 1964 yılında yayımladı. Bu roman, Doğu Afrikalı bir yazar tarafından yayımlanan ilk İngilizce romandır. Sanatçı daha sonra The River Between (1965) adlı ikinci romanını yayımladı. Bu romanın konusu Mau Mau ayaklanması olup, Hristiyan olanlar ve olmayanlar arasındaki mutsuz süreci anlatmaktadır.

A Grain of Wheat (1967) adlı romanında sanatçının Fanonist Marksizm'i benimsediği görülür. Daha sonraları İngilizceden, Hristiyanlık'tan ve ismi James Ngugi'den sömürgeci kökenli oldukları gerekçesiyle vazgeçerek şimdiki adı olan Ngũgĩ wa Thiong'o'yu kullanmaya başladı. Bu süreçten sonra sanatçı eserlerini kendi anadili olan Gĩkũyũ ve Svahili dillerinde vermeye başladı. 1977 yılında yazdığı Ngaahika Ndeenda (I Will Marry When I Want) adlı oyununda geçen açık siyasi iğnelemeler, o dönemki başkan Daniel arap Moi'yi kızdırdı ve bu nedenle tutuklandı. Kamiti adlı cezaevindeyken, kendine verilen tuvalet kâğıdının üzerine Caitaani mũtharaba-Inĩ (Devil on the Cross) adındaki Gĩkũyũ dilinde verdiği ilk çağdaş romanını yazdı.

Serbest bırakıldıktan sonra, Nairobi Üniversitesi'ndeki görevi geri verilmedi. Kenya'da o dönemki diktatörlüğün getirdiği adaletsizlikleri anlatan yazıları nedeniyle kendisine ve ailesine zarar gelmemesi adına yurtdışına sürüldü. Sanatçı, Arab Moi'nin 22 yıl süren yönetiminin ardından yeni kurulan hükûmet döneminden sonra ülkesine geri dönebildi.

Sürgündeyken hapis günlüğü olan Detained (1981), Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature (1986), Afrikalı yazarların Afrika dillerindeki eserlerin verilmesine bakış açılarını eleştiren bir deneme ve son olarak bir Gĩkũyũ masalından alınan ve sanatçının en ünlü eserlerinden biri olarak görülen yergi türündeki Matigari (1987) gibi kitapları yazdı.

Sanatçı, 1992 yılında New York Üniversitesi'nde karşılaştırmalı edebiyat ve performans çalışmaları dalında profesörlük düzeyine yükseldi. 8 Ağustos 2004 tarihinde sürgün dönemi biten sanatçı, bir aylık Doğu Afrika turu kapsamında ülkesi Kenya'yı ziyaret etti. 11 Ağustos'ta ise sanatçının evine hırsız girdi. Soyguncular evdeki paraları ve bilgisayarları çalıp Ngũgĩ'nin eşine tecavüz etti.^[3] Ngũgĩ, o günden sonra Amerika'ya geri döndü. 2006 yazında ise Random House adlı yayınevi, yirmi yıldan uzun bir süre sonra sanatçının ilk romanı olan Wizard of the Crow'u satışa sundu.

En son 10 Kasım 2006 tarihinde San Francisco'daki Hotel Vitale'de sanatçı bir görevli tarafından saldırıya uğradı ve otelden kovuldu. Bu olay ülke çapında tepkiye neden olurken, bölgedeki Kenyalı topluluğu kızdırdı.^[4]^[5]

Eserleri

The Black Hermit, 1963 (oyun)
Weep Not, Child, 1964, Heinemann 1987, McMillan 2005, ISBN 1-4050-7331-4
The River Between, Heinemann 1965, Heinemann 1989, ISBN 0-435-90548-1
A Grain of Wheat, 1967 (1992) ISBN 0-14-118699-2
This Time Tomorrow (başlık adıyla beraber üç oyun barındırır:, "The Reels" ve "The Wound in the Heart"), c. 1970
Homecoming: Essays on African and Caribbean Literature, Culture, and Politics, Heinemann 1972, ISBN 0-435-18580-2
A Meeting in the Dark (1974)
Secret Lives, and Other Stories, 1976, Heinemann 1992 ISBN 0-435-90975-4
The Trial of Dedan Kimathi, 1976, ISBN 0-435-90191-5, African Publishing Group, ISBN 0-949932-45-0 (Micere Githae Mugo ile)
Ngaahika ndeenda: Ithaako ria ngerekano (I Will Marry When I Want), 1977 (oyun; Ngugi wa Mirii ile), Heinemann Educational Books (1980)
Petals of Blood, (1977) Penguin 2002, ISBN 0-14-118702-6
Caitaani mutharaba-Ini (Devil on the Cross), 1980
Writers in Politics: Essays, 1981 ISBN 978-0-85255-541-5 (UK) Yayın şirketi sitesi^[] ISBN 978-0-435-08985-6 (US)
Education for a National Culture, 1981
Detained: A Writer's Prison Diary, 1981
Devil on the Cross (Caitaani mutharaba-Ini'nin İngilizce çevirisi), Heinemann, 1982, ISBN 0-435-90200-8
Barrel of a Pen: Resistance to Repression in Neo-Colonial Kenya, 1983
Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature, 1986 ISBN 978-0-85255-501-9 (UK) Publisher's site^[] ISBN 978-0-435-08016-7 (US)
Mother, Sing For Me, 1986
Writing against Neo-Colonialism, 1986
Njamba Nene and the Flying Bus (Njamba Nene na Mbaathi i Mathagu), 1986 (çocuk kitabı)
Matigari ma Njiruungi, 1986
Njamba Nene and the Cruel Chief (Njamba Nene na Chibu King'ang'i), 1988 (çocuk kitabı)
Matigari, (Wangui wa Goro tarafından İngilizceye çevrildi), Heinemann 1989, Africa World Press 1994, ISBN 0-435-90546-5
Njamba Nene's Pistol (Bathitoora ya Njamba Nene), (çocuk kitabı), 1990, Africa World Press, ISBN 0-86543-081-0
Moving the Centre: The Struggle for Cultural Freedom, Heinemann, 1993, ISBN 978-0-435-08079-2 (US) ISBN 978-0-85255-530-9 (UK) Publisher's site^[]
Penpoints, Gunpoints and Dreams: The Performance of Literature and Power in Post-Colonial Africa, (The Clarendon Lectures in English Literature 1996), Oxford University Press, 1998. ISBN 0-19-818390-9
Mũrogi was Kagogo (Wizard of the Crow), 2004, East African Educational Publishers, ISBN 9966-25-162-6
Wizard of the Crow, 2006, Secker, ISBN 1-84655-034-3
Something Torn and New: An African Renaissance, Basic Civitas Books, 2009, ISBN 978-0-465-00946-6^[6]