İçeriğe atla

Neyyire Neyir

Neyyire Neyir
DoğumMünire Eyüp
1902
Fatih, Konstantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm13 Şubat 1943 (41 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeriZincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul
MilliyetTürk
VatandaşlıkOsmanlı İmparatorluğu
Türkiye
Eğitimİstanbul Dârülmuallimâtı
Amerikan Kız Koleji
MeslekOyuncu
Evlilik
Muhsin Ertuğrul
(e. 1929; ö. 1943)
Sanat hayatı, Ateşten Gömlek filminde rol alarak başladı.
Neyyire Neyir ve Muhsin Ertuğrul'un Zincirlikuyu'daki mezarı

Neyyire Neyir gerçek adı ile Münire Eyüp Ertuğrul (1902, Fatih - 13 Şubat 1943, İstanbul), Türk tiyatro ve sinema oyuncusu. Türk sinemasının ilk kadın oyuncularından birisidir. Türk tiyatrosu ve tiyatrosunun öncülerinden Muhsin Ertuğrul'un eşidir.

Yaşamı

1902 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Asıl adı Münire Eyüp'tür. 1921 yılında İstanbul Kız Öğretmen Okulu'ndan mezun olan sanatçı, iki yıl devam ettiği Amerikan Kız Koleji'nde okul tiyatro grubunda oyunlarda rol aldı.

Profesyonel sanat hayatı, 1922 yılında Muhsin Ertuğrul yönetmenliğinde çevrilen Ateşten Gömlek filminde rol alarak başladı. Kezban rolünü canlandıracak bir Türk kadın oyuncu bulmak için verilen gazete ilanına başvuran tek kişi idi. Bu filmde aldığı rol sayesinde Bedia Muvahhit ile birlikte Türk sinemasının ilk kadın oyuncularından birisi oldu (Bedia Muvahhit, aynı filmde Ayşe rolünü canlandırmıştı). Film afişinde Neyyire Neyir ismi kullanıldı. 1922 yılında Darülbedayi'ye (Şehir Tiyatroları) giren sanatçı, sahneye ilk olarak Othello ile çıktı. 1923'te Muhsin Ertuğrul tarafından çevrilen Ateşten Gömlek ve Kız Kulesinde Bir Facia adlı filmlerde rol aldı. İstiklâl Savaşı'nın kazanılmasından sonra aktör Şadi Fikret'in kurduğu Milli Sahne adlı toplulukla İzmir'e gitti. 1924'te İstanbul'a döndü ve Muhsin Ertuğrul'un Ferah Tiyatrosu'nda kurduğu heyete katıldı; Milli Sahne ile Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu'nda rol aldı.

Daha sonra Muhsin Ertuğrul ile evlenen sanatçı, Rusya gezisinde ona eşlik etti ve Meyerhold Tiyatrosu'ndaki çalışmalara katıldı.[1] 1927 Ocak ayında kısa bir süreliğine geldikleri İstanbul'da, İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Muhittin Üstündağ'ın Muhsin Ertuğrul'a Darülbedayi'de Başyönetmenlik önermesiyle çift, tekrar Darülbedayi'e döndü. Neyyire Neyir, 1928'de Muhsin Ertuğrul'un bu kurumda başlattığı yenileşme hareketinin önemli bir oyunu olan Henrik İbsen'in "Hortlaklar" oyunu ile sahneye döndü. Darülbedayi'nin ilk yurtdışı turnesi sayılan Kıbrıs ve Mısır seyahatlerinde yer aldı.[1] Eşinin 1928'de çevirdiği Ankara Postası adlı filmde Necmiye Sultan rolünü canlandırdı. 1929'da Vedat Nedim Tör'ün yazdığı "Kör" piyesinde Muhsin Ertuğrul, Emin Beliğ ve İsmail Galip Arcan'la birlikte rol aldı.[1]

Muhsin Ertuğrul'un 15 Şubat 1930'dan itibaren çıkarmaya başladığı "Darülbedayi" adlı dergide Rus edebiyatı ve tiyatrosu üstüne yazılar yazdı ve "Münire Eyüp adıyla derginin yazı işleri müdürlüğünü üstlendi. Ölümüne kadar sürdüreceği bu görev sırasında Neyyire Neyir iki defa mahkemeye çıktı İlki, 1931 yılında Darülbedayi dergisinde Vasfi Rıza Zobu'nun "Zobo Oğlu" takma adıyla yazdığı bir yazıda Halit Fahri'ye hakaret ettiği gerekçesiyle açılan davadır. Hem Neyyire Neyir, hem de Vasfi Rıza bu davadan beraat etti. İkincisi ise 1942 yılında Celaleddin Ezine'nin, Muhsin Ertuğrul'un yönettiği Hamlet piyesi için Tasvir-i Efkâr gazetesinde yazdığı eleştiriye karşılık, Muhsin Ertuğrul'un Türk Tiyatrosu dergisinde cevap olarak yazdığı yazının Celaleddin Ezine'ye hakaret içerdiği gerekçesiyle açılan dava idi. Neyyire Neyir derginin yazı işleri müdürü olmasından dolayı 2 ay hapis ve 33 lira para cezasına çarptırıldı ancak cezası ertelendi.[1]

1941'den itibaren Muhsin Ertuğrul ile birlikte Perde ve Sahne dergisini çıkardı. 1942 senesinin Ekim ayında bir oyunun provası sırasında yoğun göğüs ağrıları yüzünden hastaneye kaldırılan Neyyire Neyir, geçirdiği kalp hastalığından kurtarılamadı. 13 Şubat 1943'te hayatını kaybetti. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Tiyatro oyunları

Filmografisi

Kaynakça

  1. ^ a b c d Yüksel, Selçuk. "Türk Tiyatrosunun Güneşi Neyyire Neyir". www.tiyatromuzesi.org. 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2017. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afife Jale</span> Türk oyuncu

Afife Jale, Türk oyuncu.

<span class="mw-page-title-main">Muhsin Ertuğrul</span> Türk oyuncu, yönetmen ve yapımcı (1892–1979)

Muhsin Ertuğrul, Türk tiyatro sanatçısı, yönetmen, oyuncu ve yapımcı.

<span class="mw-page-title-main">Dârülbedâyi</span> Osmanlıda tiyatro topluluğu

Dârülbedâyi ya da asıl adıyla Dârü'l-bedâyi-i Osmânî, 27 Ekim 1914 tarihinde İstanbul Belediyesi bünyesinde konservatuvar olarak açıldıktan sonra okul hüviyetinden çıkıp bir tiyatro topluluğuna dönüşen; hâlen İstanbul Şehir Tiyatroları adıyla varlığını sürdüren sanat kurumu. Osmanlı İmparatorluğu’nda kurulan ilk konservatuvardır. Türkiye'de Batılı anlamda tiyatronun gelişmesinde önemli bir değişimi sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Münir Özkul</span> Türk sinema sanatçısı (1925–2018)

Mustafa Münir Özkul, Türk meddâh, tiyatro ve sinema oyuncusudur.

<span class="mw-page-title-main">Vasfi Rıza Zobu</span> Türk oyuncu (1902-1992)

Vasfi Rıza Zobu, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu.

<span class="mw-page-title-main">Bedia Muvahhit</span> Türk oyuncu

Emine Bedia Muvahhit, Türk oyuncu.

<span class="mw-page-title-main">Feriha Tevfik</span> Türk oyuncu, Türkiyenin ilk güzellik kraliçesi (1929)

Feriha Tevfik (Negüs), Türk sinema ve tiyatro oyuncusudur.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları, Osmanlı İmparatorluğu döneminde (1914) Dârülbedâyi adıyla kurulmuş olan tiyatro 1934 yılında İBB Şehir Tiyatroları adıyla İstanbul Büyükşehir Belediyesi bütçesine bağlanan bir tiyatro kurumudur.

<span class="mw-page-title-main">Behzat Butak</span> Türk oyuncu

Behzat Hâki Butak, Türk tiyatro oyuncusuydu.

Şaziye Moral, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu ve seslendirme sanatçısı.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Şadi Karagözoğlu</span> Türk oyuncu, senarist ve yönetmen

Hüseyin Şadi Karagözoğlu , Türk oyuncu, senarist ve yönetmen.

<span class="mw-page-title-main">Burhanettin Tepsi</span> Türk oyuncu

Burhanettin Tepsi,, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu ve tiyatro yönetmeni.

<i>Ateşten Gömlek</i> (film, 1923) 1923 yapımı Türk filmi

Ateşten Gömlek, Halide Edib Adıvar’ın aynı adlı romanından sinemaya uyarlanmış, yönetmenliğini Muhsin Ertuğrul yaptığı 1923 tarihli film.

<i>Ankara Postası</i> 1929 yapımı Türk filmi

Ankara Postası, Muhsin Ertuğrul’un beyazperdeye aktardığı, Türk Kurtuluş Savaşı konulu 1929 tarihli sessiz filmdir.

Çürük Temel, Fransız yazar Emile Fabre'in 1907'de yazdığı üç perdelik tiyatro eserinden 1916'da Türkçeye uyarlanmış tiyatro oyunudur. Darülbedayi’nin sahnelediği ilk oyun olarak tarihe geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sait Köknar</span> Türk oyuncu

Sait Köknar, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu. Oyuncu Ergun Köknar'ın babasıdır.

Ferah Tiyatrosu, Fatih Şehzadebaşı'nda 1924'te kurulan tiyatro.

M. Kemal Küçük, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu, yazar.

<i>Söz Bir Allah Bir</i>

Söz Bir Allah Bir, Nazım Hikmet'in senaryosunu yazdığı ve Muhsin Ertuğrul'un yönetmenliğini yaptığı müzikal türünde yapılmış 1933 tarihli Türk filmidir.

Türkiye'de sergilen ilk çocuk tiyatrosu oyunudur. Şehir Tiyatroları'nın o zamanki genel müdürü Muhsin Ertuğrul'un tiyatro sanatçılarından M. Kemal Küçük'e yaptırttığı oyun Tepebaşı Dram Tiyatrosu'nda sergilenmiştir. Oyunun yönetmenliğini de yapan M. Kemal Küçük daha sonra hastalanınca oyun Muhsin Ertuğrul tarafından sahneye konulmaya devam edilmiştir.

İlk önce Cumartesi günleri öğleden sonra ve Pazar sabahları oynanan oyunlar, zaman zaman Çarşamba günleri de oynandı. Giriş ücretleri çocuklara 15 kuruş, velilere 30 kuruştu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.