Stalingrad Muharebesi, Stalingrad Meydan Muharebesi ya da Stalingrad Savaşı, II. Dünya Savaşı’nın Doğu Cephesi'nde, Mihver ordularıyla Kızıl Ordu arasında, Stalingrad kenti için yapılan savaştır. Hemen hemen tüm tarihçiler tarafından II. Dünya Savaşı’nın kesin dönüm noktalarından biri olarak kabul edilir. Bu savaş, tarafların tüm güç ve azimlerini ortaya koydukları, kıran kırana süren ve sonuçta, toplam kayıpların neredeyse iki milyona ulaşmasıyla askeri tarihin en kanlı savaşları arasında yer almaktadır. Savaşın sonu Almanya açısından bir yıkım oldu. Mihver güçlerin savaşı kendi lehlerine döndürmeleri çabasında bir dönüm noktasıydı. ve Doğu Cephesi'nde Alman zaferini olanaksız kıldı. Doğu Cephesi'ndeki Mihver kuvvetleri toplamının neredeyse dörtte biri bu muharebe sırasında kaybedilmiştir.
Sankt-Peterburg (Rusça:
Kış Fırtınası Harekâtı, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde, Stalingrad Muharebesi sonucunda kuşatılan Mihver kuvvetleri kurtarmak için girişilen bir Alman taarruz harekâtıdır. Taarruz, 12 - 23 Aralık 1942 tarihleri arasında esas olarak Alman 4. Panzer Ordusu tarafından yürütülmüştür. Kızıl Ordu 19 ve 20 Kasım 1942 tarihlerinde başlattığı bir karşı taarruzla (Uranüs Harekâtı Stalingrad'daki Mihver kuvvetleri kuşatmıştı. Hitler'in kararıyla, esas olarak Alman 4. Panzer Ordusu'nun takviye edilmesiyle oluşturulan Don Ordular Grubu, dışarıdan bir yarma hareketiyle Kızıl Ordu kuşatmasına saldırmıştır. Stalingrad'da kuşatılmış bulunan Mihver kuvvetleri General Friedrich Paulus komutasında yeniden tertiplenirken Don Ordular Grubu da General von Manstein komutasına verilmişti. Don Ordular Grubu, B Ordular Grubu yerine geçtiği için aslında bütün bu teşkiller Mareşal von Manstein emrindedir. Bu arada Stavka, Kafkasya'da petrol sahalarını ele geçirmek için muharebe halindeki A Ordular Grubu'nu, geri çekilme hattını keserek tecrit etme planları içindedir. Bu harekât planına Satürn Harekâtı kapalı adı verilmiştir. Stalingrad'da kuşatılmış birliklerin, Kurtarma harekâtına kadar ikmali için tek çözüm Luftwaffe'nin hava köprüsüyle ikmal sağlamasıydı. Luftwaffe bu görevi yerine getirmekte başarısız oldu. Bu durumda, başarılı bir yardım hareketi ancak mümkün olduğunca erken başlarsa, işe yarar olabileceği açıkça ortaya çıkmıştır.
II. Dünya Savaşı'nda Doğu Cephesi (Almanca: Die Ostfront 1941-1945, der Rußlandfeldzug 1941-1945 veya der Ostfeldzug 1941-1945 Rusça: Великая Отечественная война Avrupalı Mihver Devletleri ve Finlandiya'nın Sovyetler Birliği, Polonya ve diğer Müttefik Devletlere karşı verdikleri savaşı anlatır. Nazi propagandası savaşa Bolşevizme karşı haçlı seferi anlamı yüklemiş, Sovyetlere karşı savaşmak üzere Avrupa'nın neredeyse tamamından gönüllüleri Waffen SS birliklerine dahil etmiştir. Savaş 22 Haziran 1941 - 9 Mayıs 1945 tarihleri arasında orta, doğu, kuzeydoğu ve güneydoğu Avrupa topraklarında gerçekleşmiştir.
Leningrad Kuşatması, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde yer alan bir şehir muhasarasıdır. Leningrad kenti, Mihver Devletler'e bağlı kuvvetlerce 8 Eylül 1941 tarihinde son kara bağlantısı da kesilerek kuşatılmıştır. Her ne kadar Sovyet kuvvetleri kente 18 Ocak 1943 tarihinde dar bir kara koridoru açmayı başardıysa da Alman kuşatması, 27 Ocak 1944 tarihine kadar 872 gün sürmüştür. Leningrad kuşatması, modern tarihin en uzun süreli ve en yıkıcı kent kuşatmalarından biridir ve en ağır kayıplarla sonuçlanmış üçüncü kuşatmasıdır. II. Dünya Savaşı'nın diğer en kanlı kuşatmaları, Stalingrad Muharebesi ve Berlin Muharebesi'dir.
Sinyavin Harekâtı, Kızıl Ordu'nun Leningrad Kuşatması'nı sona erdirmek için kuşatmadaki Alman birliklerine karşı giriştiği bir harekâttır. Bu harekâtla neredeyse eşzamanlı olarak uygulamaya konulması planlanan Alman harekâtı ise "Operation Nordlicht" kapalı adıyla planlanmıştır. Sovyet harekâtı Alman kuşatmasını kırmayı, Alman harekâtı ise kenti düşürmeyi hedeflemektedir. Her iki taraf da diğerinin plan ve hazırlıkları konusunda bilgi sahibi değildi ve taraflar muharebeleri, önceden hesaplamadıkları bir tarzda sürdürdüler. İlk taarruza geçen Sovyet güçleriydi ve 19 Ağustos'ta harekâta başladılar. Bu saldırı, Alman komutanlığını taarruz için hazırlanan kuvvetlerle, savunmayı takviye etmek durumunda bıraktı. Kızıl Ordu taarruzları durdurulunca da bu kez söz konusu kuvvetler karşı taarruz için kullanıldı. Sonuçta Sovyet taarruzları, kuşatmayı yarmakta başarılı olamadı. Bununla birlikte Alman tarafı da planladıkları taarruz harekâtını uygulamaya koyamadılar.
Leonid Aleksandroviç Govorov, Kızıl Ordu'nun komutanlarından biri, Sovyetler Birliği Mareşali, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi aday üyesi, Yüksek Sovyet üyesi ve Savunma Bakanı yardımcısı.
Velikiye Luki Muharebesi, II. Dünya Savaşı'nda Sovyet Kalinin Cephesi kuvvetlerinin, Sovyet 1942 - 1943 Kış Seferi sırasında, Alman 3. Panzer Ordusu'na karşı, Velikiye Luki'yi geri almayı amaçlayan bir harekâttır. Operasyonun ayrıca Rjev-Syçevka Stratejik Taarruzu Harekâtı'nın kuzey kıskacını oluşturması da düşünülmüştür.
İvan Vasilyeviç Panfilov Sovyet generali ve Sovyetler Birliği Kahramanı. II. Dünya Savaşı'nda Moskova Muharebesi'nde komutası altındaki 316. Piyade Tümeni ile sayıca üstün Nazi zırhlı birliklerine karşı verdiği mücadele ile bilinir.
Kahraman şehir II. Dünya Savaşı sırasında çarpışmalar sırasında olağanüstü direniş gösterilen yerleşim yerlerine verilen onursal Sovyet unvanıdır. Aynı zamanda Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti de şehirlere bu unvanı vermiştir. Brest Kalesi ise benzer şekilde "kahraman tahkimat" unvanına layık görülmüştür. Unvan, kişilere verilen Sovyetler Birliği Kahramanı unvanının şehirlere verilen hali olarak düşünülebilir. İlgili yasa uyarınca kahraman ilan edilen şehre Lenin Nişanı ile birlikte kahramanlık madalyasının yanı sıra Yüksek Sovyet Prezidyumu tarafından hazırlanan sertifika verilmekteydi. Ayrıca şehre kahramanlık anıtı yapılırdı.
İvan İvanoviç Fedyuninski, Sovyet askeri lideri ve Sovyetler Birliği Kahramanı'dır (1939).
Leningrad Kahraman Muhafızları Anıt, 1941-1944 yılları arasındaki Leningrad Kuşatması anısına kuşatma sırasında şehri savunan kişiler anısına dikilen anıt kompleksi.
İvanovskiy köprübaşı, İkinci Dünya Savaşı Doğu Cephesinde Leningrad Kuşatmasını kırmak isteyen Kızıl Ordu birlikleri tarafından tutulan ve sonrasında Nazi Almanyası birlikleri tarafından saldırının püskürtüldüğü toprak parçası.
Ladoga filotillası Sovyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri bünyesindeki Sovyet Deniz Kuvvetlerine bağlı bir filotillaydı. Leningrad Oblastı sınırları içindeki Ladoga Gölü ve çevresindeki akarsularda faaliyet göstermekteydi. Filotilla, 1939-1940 dönemindeki Kış Savaşı ve 1941-1944 dönemindeki Doğu Cephesi sırasında aktif faaliyet göstermiş sonrasında 4 Kasım 1944 tarihinde lağvedilmiştir.
Leningrad'ın bombalanması, II. Dünya Savaşı Doğu Cephesinde gerçekleşen Leningrad Kuşatması sırasında 1941-1943 döneminde kente yapılan bombardıman saldırılarını ve özellikle de hava saldırılarını kapsar. Üç yıllık dönemde 193 tanesi gece olmak üzere 272 hava saldırısında 69.613 yangın bombası ve 4.686 yüksek patlayıcı bomba atılmıştır. Kentte 642 kez hava saldırısı yapılmıştır. Saldırılar toplamda 702 saat sürmüştür. Nazi Almanyası hava kuvvetleri Luftwaffe'ye bağlı Messerschmitt Bf 109 ve Junkers Ju 88 savaş uçakları Lyuban, Pskov ve Tosno'daki askeri üslerden kalkıyordu.
Luga tahkimatı, Leningrad oblastında Haziran-Ağustos 1941 döneminde inşa edilmiş 300 km uzunluğunda askeri savunma tahkimattır. Tahkimat, Narva Körfezinden başlayarak Leningrad kentine kuzeydoğudan erişimin önüne geçecek şekilde Luga-Mşaga-Şelon Nehirleri ve İlmen Gölü boyunca yapılmıştır. Tahkimat inşası 27 Haziran'da başlamış, 6 Temmuz'da hattı savunmak için General Konstantin Pavloviç Pyadışev komutasında bir görev kuvveti oluşturulmuştur. Hattın inşasından 15 gün sonra 12 Temmuz günü Plyussa nehri boyunca Nazi Almanyası Wehrmachtına bağlı 4. Panzer Ordusu saldırıya geçmiştir. Savunma hattının inşaatı tam olarak tamamlanmamış olsa da Sovyet savunması Leningrad üzerine yürüyen saldırıyı durdurmayı başarmıştır. Soltsı karşı saldırısı, Tallinn Savunması ve Smolensk Savunmasıyla beraber değerlendirildiğinde Luga hattının savunulması Alman saldırılarına karşı bir ay daha dayanılmasına yaramış, bu sırada cephe gerisinde mevziler güçlendirilmiş, yeni birlikler cepheye sevk edilebilmiştir. 8-13 Ağustos döneminde tahkim hat Novgorod ve Kingisepp bölgelerinde yaralmıştır. Staraya Russa ve Krasnogvardeyskiy bölgelerindeki Sovyet karşı saldırıları nedeniyle Nazi kuvvetleri bu bölgelere asker kaydırmak durumunda kalmış ve Leningrad üzerine ilerleyişleri daha da yavaşlamıştır. 26 Ağustos tarihinde Luga tahkimatını savunan 43 bin Kızıl Ordu askeri tamamen kuşatılmıştır, buna rağmen savaşa devam eden bölgede çatışmalar Eylül ortasına kadar sürmüştür. Yaklaşık 20 bin Kızıl Ordu askeri esir edilmiştir.
Yaşam yolu II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi muharebeleri sonucunda yaşanan Leningrad Kuşatması sırasında kuşatma altındaki kent ile Sovyetler Birliğinin diğer bölgeleri arasında Ladoga Gölü üzerinde kurulan irtibat hattını anlatır. 12 Eylül 1941 ile Mart 1943 arasında kentin acil ihtiyaçlarının karşılandığı hat özellikle kış mevsiminde gölün yüzeyinin donmuş olmasından dolayı Buz yaşam yolu olarak da adlandırılmıştır. Bu yol Askeri Otoyol No.101 olarak askeri kayıtlarda geçmektedir.
Zafer yolu Leningrad Kuşatması sırasında kentle iletişim kurmak için Polyany ile Şlisselburg arasında inşa edilmiş demiryoluna verilen isimdir. 5 Şubat 1943 - 10 Mart 1944 arasında faaliyet gösteren hat Leningrad kentiyle Sovyetler Birliği'nin diğer bölgeleri arasında Yaşam yolundan daha etkili bir iletişim sağlamıştı. Zafer yolu, Yaşam yolunun aksine Ladoga Gölü üzerinden değil Neva Nehrinin sol kıyısından ve gölün güney kıyısından geçiyordu. Özellikle bu son bölgedeki 3-4 kilometrelik bir kısım Nazi Almanyası topçu birliklerinin menzili içinden geçtiği için ölüm koridoru olarak adlandırılıyordu. Hat, kuşatmanın atılmasında büyük öneme sahiptir.
Oranienbaum köprübaşı ismini günümüzdeki adı Lomonosov olan bölgedeki Oranienbaum Sarayından alan askeri cephe bölgesini anlatır. Nazi Almanyasının İkinci Dünya Savaşında Barbarossa Harekâtıyla saldırmasının ardından kuzeye yönelen Alman birlikleri Leningrad'ı kuşatmış ancak kentin Finlandiya Körfezi girişindeki bölgesini ele geçirememiştir. Düşmeyen Oranienbaum köprübaşının Leningrad Kuşatmasına karşı verilen direniş için çok değerli katkıları olmuştur.
Strelna-Petergof Harekâtı II. Dünya Savaşı Leningrad Kuşatması sırasında Nazi Almanyası birlikleri tarafından kentle irtibatı kesilen Oranienbaum köprübaşının yeniden kentle temasının kurulması için 5-10 Ekim 1941 tarihlerinde Strelna ve Petergof bölgesindeki Alman mevzilerine düzenlenen ve başarısız olan Kızıl Ordu saldırısıdır.
Dubrovka haritası
Bölgede 1941 yılındaki askerî durum
Köprübaşındaki T-34 anıtı
Bölgedeki bir başka anıt
Toplu mezarlardan bir görüntü