Neo-Advaita

Neo-Advaita, klasik Advaita Vedanta anlayışını modern dönemde yeniden yorumlayan tinsel bir yaklaşım ve hareket. Satsang hareketi veya Satsang ağı (Satsang Network) olarak da bilinmektedir.^[1][2]

Neo-Advaita için bazen Direkt Yol öğretisi (Direct Path) ifadesi de kullanılır.^[3]

Batı'da modern Advaita hareketi ondokuzuncu yüzyıldan itibaren Hindistan'ın ruhsal öğretileriyle Batı dünyası arasındaki ilişkileri incelemeyi gerektirmektedir.

Bu ilişki ilk olarak akademik düzeyde İngiliz Oryantalistlerinin Hint dini ve ruhsal öğretileri üzerine çalışmalarıyla başlamıştır. Amerika'da ise Hint öğretilerinin tarihi New England Transandantalistleri, 1875'te kurulan Teosofi Cemiyeti, on dokuzuncu yüzyıl sonunda ortaya çıkan New Thought, Swami Vivekananda tarafından kurulan Vedanta Dernekleri, Paramahansa Yogananda'nın 1920'de kurduğu Öz-Gelişim Kardeşliği (Self-Realization Fellowship), 1959'da Los Angeles'de (ilkin Ruhsal Yenilenme Hareketi adıyla) kurulan Transandantal Meditasyon, 1966'da kurulan İntegral Yoga Enstitüsü, 1959'da kurulan Sivananda Yoga Merkezleri ve pek çok farklı öğretmen ve harekete kadar geri gitmektedir.^[4]

Özellikle Madam Blavatski'nin başlattığı Teosofi hareketi Hint felsefesi ve ruhsallığına karşı ilginin geniş kitlelere yayılmasında öncü bir rol üstlenmiştir. Daha sonra Batı dünyasına Vedanta ve Yoga'yı tanıtan ilk Hint ruhsal öğretmen Svami Vivekananda (1863-1902) olmuştur. Vivekananda Amerika'da Chicago'da 1893'te Dinler Parlamentosu'nda yaptığı konuşma büyük bir ilgi çekmiş ve dönemin gazeteleri tarafından da övücü ifadelerle duyurulmuştu.^[5] Vivekananda Amerika, İngiltere ve Avrupa'da yüzlerce konuşma yapmış ve 1894'te New York Vedanta Derneği (Vedanta Society of New York) ile 1900'da da San Francisco Vedanta Derneği'ni (Vedanta Society of San Francisco şu anki adıyla Vedanta Society of Northern California) kurmuştu.^[6]

Swami Vivekananda ve Sarvepalli Radhakrishnan'nın ortaya koyduğu vedanta daha sonra Neo-Vedanta olarak tanımlanmıştı çünkü her ikisinin Vedanta yorumu klasik Vedanta'dan farklı olarak belirli kast düzenlemelerini, ayinsel yükümlülükleri yok sayarak Vedanta'yı ruhsal hayata eğilim duyan herkese açık, küresel, tarihsiz veya tarih-üstü(ahistorical) olarak yorumlamıştı.^[7]

Neo-Vedanta'nın kültürü aşan evrenselci yönünü devam ettiren modern Advaita hareketi yirminci yüzyılda iki gruba ayrılmıştır. Bu gruplardan biri geleneksel advaita ve klasik guru-öğrenci ve aşram hayatı ilişkisini sürdürmekten yana iken diğer grup geleneksel Advaita'daki guru-öğrenci ilişkisinin doğuracağı handikapları, sorunları aşmak ve zorlayıcı asketik (çileci) uygulamaların hem modern yaşamda tatbik imkanı olmadığı hem de aslında herkesin içinde bulunduğu aydınlanma durumunun dışarıda erişilecek bir şey, bir deneyim değil halihazırda mevcut birliğin bilincine erişmek demek olduğu gerçeğinden hareketle ritüel, ayin ve çile pratiklerini gereksiz görmekteydi. İkinci grup daha sonra Neo-Advaita olarak adlandırılacak grubun temellerini oluşturmuştur.

Neo-Advaita'nın doğuşunda ilham kaynağı olan iki tarihi figür söz konusudur. Bunlar Jiddu Krishnamurti (1895-1986) ve Ramana Maharshi (1879-1950). Her ne kadar bu iki isim öğretileri itibarıyla doğrudan Neo-Advaita yaklaşımıyla ilişkilendirilmesi mümkün olmasa da Neo-Advaitik dil ve yaklaşımı geliştirilmesinde etkiler kişiler arasında yer almışlardı.^[8] Bu iki ismin dışında Nisargadatta Maharaj (1897–1981) ve Papaji adıyla da anılan H. W. L. Poonja (1913–1997) ve Advaita Vedanta dışında tasavvuf ve Zen Budizm gibi mistik geleneklerin etkisi olmuştur.^[9]

Arthur Versluis ise tarihsel köken olarak Neo-Advaitist gurularının kendisinin ifadesiyle immediatist mistik yaklaşımının öncüsü olarak Amerikan Transandantalizmini göstermektedir.^[10]

Gerçekten de Neo-Advaita'daki kisisel dini deneyim vurgusu Amerikan Transandantalistlerinde de karşımıza çıkmaktadır çünkü Amerikan Transandantalistleri kutsal metinlerin hâkim yorumlarının, her türlü toplumsal teamüller, gelenekler ve kurumların bireyin ruhsal gelişimine müdahale ettiğini oysa bireyin kendi hissiyatı ve sezgisiyle ruhsal gerçeği keşfedebileceğini savunmuşlardı. Bu yönleriyle transandalistler hem Avrupa'nın Aydınlanmacı geleneğine hem de dini kurumların otoriterliğine karşı muhalif bir duruş sergilemekteydiler.^[11]

Neo-Advaita tıpkı klasik Advaita Vedanta gibi ikiliksizlik üzerinde durmaktadır. Ancak bu durum bir edim veya deneyimle ilişkilendirilemez ve her ikisi de bir benlik yanılsamasının devamı olarak görülür.^[12] Geleneksel Hint Advaita Vedanta'sı, nitelikli bir öğretmenin rehberliğinde onlarca yıllık çalışma ve uygulamayı içerir ve günümüzün neo-Advaita hareketinin çoğunda ilan edilen aydınlanma konseptinden bazı farklılıklar gösterir.^[13]

Andrew Cohen öğretmeni H. W. L. Poonja ile görüşmelerinde onun kendisine özgür olmak için çaba göstermesine gerek olmadığını söylediğini aktarır ve kendisi de çaba göstermemenin de bir alışkanlığa dönebileceğini fark eder. Cohen'e göre, çabasızlığın sade, apaçık ve doğallığının her an zaten mevcut olan gerçekliğini ve kişi olarak ayrı bir mevcudiyetimiz olmadığını anlamak aydınlanmaktır.^[14]

Neo-Advaitist Tony Parsons geleneksel Hint öğretilerinde olduğu kadar klasik Advaita Vedanta geleneğinden de kullanılan kavramları mutlak aşkın bir bircilik veya ikiliksizlik bakış açısından değerlendirerek ego düzeyindeki bir ikiliğin dinsel dilde sürdürülmesi olarak yorumlar:

“Kötü ya da iyi, ilk günah, karma ya da her türlü borç kavramı, zamanla mahdut, uyanmamış bir zihnin ve baba, anne ve benlik duygusunun sürdürülmesi ve güçlendirilmesinin ürünleridir.” ^[15]

Parsons'un bu yaklaşımının Neo-Advaitist yaklaşımı şu veya bu ölçüde benimsemiş olan Gangaji, Pamela Wilson, Rupert Spira, Adyashanti, Jeff Foster, Beninho Massaro, Thomas Hüble, Unmani, Mokshananda, Eckhart Tolle, John de Ruiter, Peter Kingsley gibi isimler tarafında da paylaşılmakta olduğunu vurgulayan Arthur Versluis takipçilerine meditasyon öneren Adyashanti gibi kimilerinin de kısmen geleneksel bazı pratikleri yaptırdığına dikkati çekmektedir.^[16]

Uygulama ile ilgili kimi Neo-Advaitistler meditasyona önem verirken kimileri meditasyon yerine herhangi bir hüküm yürütmeden olup biteni izleyen hatta izleyeni izleyen bir tür içgözlem yöntemi üzerinde durmakta hatta bunu belli sürelere ve bir mekana tahsis etmeden gündelik hayatta korunacak bir pratik olarak uygulanmasını önermektedirler.

Neo-Advaitistler klasik Advaita Vedanta geleneğine ve tarihi figürlere saygı duymakta hatta onlarla aralarında bir soykütüğü olduğunu da ilan etmekte ancak hem klasik Vedanta/Advaita Vedanta'ya hem de diğer geleneksel mistik yollara dair bazı eleştirilerde de bulunmaktadırlar.

Bu eleştirilerin en önde geleni ve en yaygını geleneksel ruhsal yolların günümüzde uygulama imkanının kalmayışı ve modern birey için fazla zahmetli ve uzun olmasıdır. Klasik Advaita Vedanta'nın da dahil olduğu geleneksel ruhsal yollar düalist olmayan hakikati düalist, yerel kültürle sıkısıkıya bağlı bir sembol ve mitoloji katmanı altına gömmektedir ki bu sebeple ruhsallık talipleri yıllarca sürebilecek geleneksel eğitimlere ve yabancı bir dilde yüzlerce kelimeyi öğrenmeye çalışmak zorunda kalmaktadır oysa Neo-Advaitistler düzenledikleri ve satsang olarak adlandırdıkları konuşmalara katılan taliplerin öğretmenlerin izahlarıyla aydınlanmaya hızla erişebilecekleri düşüncesindedirler. Satsang formatı süreci gerektirmeyen bir "şimdiki an'ı" vurgular. Kişinin ikili olmayan doğasının varlığını fark etmesi için zamana, metin okumalarına, bir takım iyi eylemleri biriktirmesine, meditasyonlara, etik eylemlere ihtiyaç yoktur. Aslında her an mevcut olan aydınlanmayı idrak etmek için geleneksel yöntemlerin varlığına ihtiyaç bir yanılsamadır çünkü bu yöntemler aydınlanmanın kişinin ötesinde erişebileceği bir şey olduğu yanılsamasını güçlendirir.^[17]

Neo-Advaitist Rupert Spira aydınlanma kavramının hatalı bir adlandırma olduğunu, aydınlanmanın bir deneyim olmadığı, bulunabilir bir şey olmadığı, egzotik bir şey olmadığı sadece kişinin asıl doğası olan ve ben denilen şeyin fark edilmesi olduğunu söyler. Asıl özümüz aydınlanmaz çünkü asıl benlik hep aydındır ancak çoğu insan için düşünce ve duygular arasında gizlenmiştir.^[18]

Genel geleneksel yolların dışında bireyin doğrudan iç dünyasına yönelip farkındalığına erişmesini savunan Neo-Advaitistler Rupert Spira'nın da Direkt Yol hakkındaki açıklamasında olduğu gibi bu yaklaşımın bir öğretmene, üstada hatta bir geleneğe bağlanmayı gerektirmediğini, hatta herhangi bir dinle bile ilişkiye ihtiyaç bırakmadığını ve tüm kültürel unsurlardan arındırılıp berrak bir formülasyonla ve çağın insanının anlayıp uygulayabileceği bir biçim olduğunu ifade ederler. Spira aktardığı öğretilerin asirlarca gizli tutulduğu ve ancak özel durumlarda gizlice paylaşıldığını oysa günümüzde bu öğretilerin yaygın olarak ulaşılabilir hale gelecek bir kültürel seviyey ulaştığımızı belirtir.^[19]

Neo-Advaita'ya eleştiriler yine onun doğduğu Batı dünyası içindeki klasik Advaita Vedanta yaklaşımını benimseyen Batılı yazarlardan gelmiştir.^[20] Bu eleştirilerden biri Hindistan'da eğitim alıp pandit olan David Frawley'e aittir. Frawley, Neo-Advaita sözcülerinin kendi görüşlerinin kaynağı olarak gösterdikleri Ramana Maharshi ve Adi Şankaracarya gibi klasik Advaita Vedanta gurularından oldukça farklı yaklaşımları olduğu eleştirisinde bulunmuştur.^[21]

Eleştirilerden bir diğeri klasik Vedanta'da Neo-Advaita'da olduğundan farklı olarak öğrenciye ikilik düzeyinden klasik dini/ruhsal bazı pratiklerin yaptırılması ve bu şekilde daha yüksek bir ikiliksizlik perspektifine alıştırılan zihnin daha az kaygı ve kafa karışıklığı çekmesinin sağlandığı hususudur.^[22]

Bazı yazarlara göre ise Neo Advaitistlerinin klasik vedanta/advaita perspektifinden bir başka yanılgısı şaktinin bedende kök çakradan veya muladhara'dan yükselirken karşı karşıya kaldığı ve onu engelleyen vasanalar, samskaralar, bedensel kılıflar ve vrittilerce oluşturulmuş bir takım Granthi denilen psişik düğümlerin varlıklarını göz ardı etmesidir. Bu düğümler mevcut olduğu sürece kişiler entelektüel hazırlığı nihai bir nokta ve aydınlanma sanma yanılgısına kapılacak ve aktif vasanalarıyla yansıtılmış bilinci korumayı sürdüreceklerdir.^[23]

Psikoloji cephesinden de yanlış anlaşılabilen İkiliksizlik öğretisinin kişilerin sorun yaratan bazı içsel dinamikleri görmezlikten gelmeleri veya bastırmalarına yol açabildiği spiritüel baypas denilen şeye yol açabildiği ve nihayetinde sahte bir aydınlanma fikrine yol açarak kişileri kendi benliklerine daha da yabancılaştırmaya hizmet edebildiği ifade edilmiştir.

"Layıkıyla aktarılamamış nondual öğretileri benimseyenler yapacak hiçbir şeyin olmadığını çünkü bunu yapacak birinin olmadığını söyleyerek spiritüel bilgelik maskesi altına gizlenmiş filozofik bir çıkmaz yol yaratırlar. Ne var ki, gerçek bir bilgenin yapmadığı ile bizim yani anlayışı düalizm ağlarına takılıp kalan bizlerin yapmadığımız arasında çok fark var." ^[24]

• Vedanta
• Satsang
• Advaita Vedanta
• Evrenselcilik
• Jiddu Krishnamurti
• Ramana Maharshi
• H.W.L. Poonja
• Perennializm
• Tony Parsons
• Rupert Spira
• Spiritüel baypas

• Andrew Cohen, My Master Is My Self: The Birth of a Spiritual Teacher, Moksha Press, 1995.
• David Frawley, Tantric Yoga and the Wisdom Goddesses: Spiritual Secrets of Ayurveda, Motilal Banarsidass Publ.1996.
• Thomas A. Forsthoefel, "The Perennial Appeal of Ramana Maharshi" Thomas A. Forsthoefel, Cynthia Ann Humes, Gurus In America, SUNY Press, 2005.
• Ann Louise Gleig, Enlightenment After the Enlightenment: American Transformations of Asian Contemplative Traditions, RICE UNIVERSITY, 2011.
• Ann Gleig; Lola Williamson (eds.), From Being to Becoming, Transforming to Transcending. Andrew Cohen and the Evolution of Enlightenment, SUNY Press, 2013.
• Alan Jacobs, "Advaita and Western Neo-Advaita", The Mountain Path Journal, Ramanasramam: Autumn 2004, s. 81–88
• Phillip Charles Lucas (November 2011), "When a Movement Is Not a Movement. Ramana Maharshi and Neo-Advaita in North America", Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions, 15 (2): s.93–114.
• Phillip Charles Lucas, "Non-Traditional Modern Advaita Gurus in the West and Their Traditional Modern Advaita Critics", Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions, 2014, Vol.17, Issue 3, s.6–37
• Arthur Versluis, American Gurus: From American Transcendentalism to New Age Religion, Oxford University Press, 2014.
• Dennis Waite, The Book of One, New York: Books, 2003.
• Ian Frederick Finseth, Liquid Fire Within Me II: Language, Self and Society in Transcendentalism and Early Evangelicalism, 1825-1855, (Master Tezi), University of California at Berkeley, 1991.
• Dennis Waite, Enlightenment: The Path through the Jungle, Winchester, UK: Books, 2008
• Robert Augustus Masters, Spiritüel Baypas, çev.Misbah Erbaş Şengül, Kuraldışı Yayıncılık, 2015

• Eckhart Tolle John W Parker ile Röportaj
• İkililik Olmayanlık Kuralları (Neo-Advaita Alt Bölümü)
• Neo-Advaita: Aydınlatılmış Eleştiri
• Vipula Wanikasekera - Modern Maneviyatın Modern İkilik Olmayan Kavramının Analitik Bir Çalışması. Erken Budist Söylemlerinin Öğretileri
• Manevi Hümanizm ve Neo-Advaita
• Tom Das - Tony Parsons'ın evrimi | Radikal dualitesizlik | Neo-Advaita | Advaita Vedanta
• Frank Morales: Neo-Vedanta: Hindu evrenselciliğinin sorunu
• Alan Jacobs, Advaita ve Batılı Neo-Advaita