Nekbe Günü

Nakba Günü (Arapça يوم النكبة Yevmü-n-Nakba), Türkçe karşılığı «felaket» anlamındadır. Nakba, nekbet^[1] ya da nikbet^[2] kelimesi, Filistinliler açısından felaket olarak olarak görülen İsrail Devleti'nin bağımsızlık ilanını ve ardından gelişen olayları nitelemek için kullanılır. Bu nedenle İsrail'in bağımsızlığını ilan ettiği tarih olan 14 Mayıs 1948 tarihini takip eden gün olan 15 Mayıs 1948 Nakba Günü olarak sembolleşmiştir.^[3]

1947 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun aldığı ve çoğunluk planı olarak bilinen tasarı doğrultusunda Filsitin'de Yahudilere ve Araplara ait iki devletli çözüm kabul edilmiştir. Oysa Filistin'deki Arap halkı bu karara karşı çıkmış, arkasında da Arap devletlerinin, Türkiye'nin, Yunanistan'ın ve birkaç devletin daha bulunduğu destek ile azınlık planı olarak bilinen planı desteklemiştir. Çoğunluk planının yani iki devletli yapının çözüm aracı olarak Birleşmiş Milletler'de kabulünün ardından ise bu karara karşı çıkmıştır. Çoğunluk planı; 33 lehte, 13 aleyhte ve 10 çekimser oyla kabul edilmiştir. Aleyhte oy veren ülkeler ise şunlardır: "Afganistan, Hindistan, Irak, İran, Küba, Lübnan, Mısır, Pakistan, Suudi Arabistan, Suriye, Türkiye, Yemen, Yunanistan"

İsrail, 14 Mayıs 1948 tarihinde Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını ilan etmiştir. 14 Mayıs'ı 15 Mayıs'a bağlayan gece gerçekleşen bu ilanın ardından beş Arap ülkesi İsrail'e karşı askeri operasyona başlamıştır. Bu olay 1948 Arap-İsrail savaşının da başlamasına neden olmuştur. İsrail Savunma Kuvvetleri, Mısır, Suriye, TransÜrdün, Lübnan ve Irak kuvvetlerine karşı başarı kazanmıştır. Bunun yanında Filistin coğrafyasında Araplara devlet kurmaları için bırakılan toprakların da yarısını işgal etmiştir. Savaşın ardından İsrail, savaş sırasında topraklarını terk ederek kaçmak zorunda kalan Filistinli Arap mültecilerin çok büyük çoğunluğunun geri dönüşüne izin vermemiştir. 1949 ateşkes sınırları ile İsrail kontrolünde kalan topraklardaki evlere ki bunların çoğu ya yıkılmış ya büyük zarar görmüş ya da mülkiyet hakları parayla ödenmiştir, kaçan Arap mültecilerin dönüşünü engelleyen İsrail yönetimi, Filistin-İsrail sorununda önemli ve çözülemeyen bir başlık olan mülteci sorununun da başlamasına neden olmuştur.

Bunların dışında, tarihçi Ilan Pappe 2006 tarihli "The Ethnic Cleansing of Palestine" adlı kitabında İsrail'in 1948 yılında Filistinliler'e karşı planlı ve sistematik bir etnik temizlik yaptığını belgeleriyle ortaya koymuştur.^[4]

Nakba günü, 1948 yılından itibaren ölen ya da öldürülen Filistinlileri anmak, yaşanan sürgünün ya da göçlerin sonucunda kaybedilen toprakların, malların, mülklerin ve hakların yasını tutmak için her yıl 15 Mayıs tarihinde Filistinliler tarafından anma günü olarak geçirilir ve Filistin devletinin de resmi tatil günlerinden biridir. Günümüzde İsrail'de Miladi takvime göre 15 Mayıs'ta (Miladi takvimle 19 yılda bir aynı tarihte 15 Mayıs'ın çakıştığı Yahudi takvimine göre bile olsa), İsrail'in bağımsızlık kutlamalarının paralelinde Filistinliler ve Araplar tarafından felaket günü anmaları, protestolar ve gösteriler yapılmaktadır.^[5]

1998 yılında Yaser Arafat'ın da katıldığı törenlerde 1 milyon kişinin katılımıyla toplu olarak Nakba gününün anılmasına başlanmış ve felaketin canlı tutulması için çeşitli yerlerde gösteriler yapılmıştır. 2003 ve 2004 yıllarında Londra ve New York'ta da gösteriler düzenlenmiştir. Nakba günü İsrail Savunma Kuvvetleri ile Filistinliler arasında Batı Şeria ve Gazze'de çatışmaların en çok yoğunlaştığı yıllık dönemdir.

2006 yılında İsrail Meclisi Knesset'in Arap milletvekili Dr. Azmi Bishara, İsrail gazetesi Maariv'e verdiği demeçte şöyle demiştir: "Bağımsızlık günü sizin tatiliniz, bizim değil. Biz bu günü felaket günü (yevm an-nakba) olarak hafızalarımıza kazıdık, ki bu 1948 yılında Filistin ulusunun yaşamış olduğu trajediyi ifade eder."^[6]

2009 yılının Mayıs ayında ise Avigdor Liberman'ın başında olduğu aşırı sağcı Evimiz İsrail Partisi (Yisrael Beitenu Party), nakba gününde yapılacak olan gösterilere katılanların tutuklanmasını ve nakba gününde yapılacak olan anma etkinliklerinin yasaklanmasını sağlayacak bir yasa tasarısı üzerinde çalıştıkalarını açıklamıştır. 3 Aralık 2022'de Birleşmiş Milletler, 90 oy ile Nakba Günü'nü tanımıştır.^[7]

Mor ve Ötesi müzik grubunun çıkardığı Masumiyetin Ziyan Olmaz adlı albümde Nakba adlı bir parça bulunmaktadır.

1997 yılında Al-Nakba,^[8] 2008 yılında Al-Nakba isimli mini dizi,^[9] 2009 yılında Nakba^[10] adlı yapımlar hazırlanmıştır. Al Jazeera kanalı ise Nakba gününe ilişkin Al-Nakba isimli, 4 bölümlük bir belgesel hazırlamıştır.^[11]

• 1948 Arap-İsrail Savaşı

• Nakba nedir: 1799'dan günümüze Filistin tarihi ve Orta Doğu sorunu 22 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - BBC