İçeriğe atla

Nefertiti

Nefertari ile karıştırılmamalıdır.
Berlin Mısır Müzesi'nde bulunan Nefertiti büstü

Neferneferuaten Nefertiti (Nfr nfrw itn Nfrt jy.tj) veya yaygın haliyle Nefertiti (MÖ 14. yüzyıl), Mısır kraliçesi (hükümranlığı MÖ 1379-1362[1]), Mısır Firavunu IV. Amenhotep'in (sonradan Akhenaton) eşidir. Adının tam hâli "Aten'in güzeller güzeli, güzel geldi" anlamına gelir.

Nefertiti Mısır'ın en güçlü kadınlarından biriydi. Çünkü Nefertiti kocası Akhenaton, yani firavunla aynı düzeyde bulunuyordu. Hatta firavunun uygulaması gereken cezaları ya da yapması gereken işleri yapabilme yetkisi vardı. Bu durum, Mısır'da alışkın olunan bir uygulama olmadığından halk ve din adamları hiç memnun değildi. Tahtta çok uzun süre kalamadıklarından dolayı bu memnuniyetsizlik uzun sürmedi. Nefertiti bir süre tahtta kaldı ve öldü.

Sağ tarafta bulunan büst en çok kopyalanmış Antik Mısır eseridir. Ünlü Mısırlı heykeltıraş Thutmose tarafından yapılmış bir eser olup atölyesinde bulunmuştu.

Ailesi

Nefertiti (sağda), Akhenaton (solda) ve üç kızlarıyla birlikte

Firavun IV. Amenhotep (Akhenaton) ile evlenme tarihi tam bilinmese de beşi salgın hastalıktan dolayı ölmüş altı çocuğunun adı biliniyor. Geriye Ankhsenpaaten kalmıştır. Altı kız çocuğunun isimleri:

Wikimedia Commons'ta Nefertiti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Ölüm

Eski teoriler

2012 öncesi Egyptolojik teoriler, Nefertiti'nin Akhenaten'in saltanatının 12. yılında tarihsel kayıtlardan kaybolduğunu ve bundan sonra ondan hiçbir haber alınmadığını düşünüyordu. Tahmini nedenler arasında yaralanma, şehri kasıp kavuran bir veba ve doğal bir neden vardı. Bu teori, Nefertiti için yazılmış birkaç ushabti parçasının keşfine dayanıyordu (şimdi Louvre ve Brooklyn Müzesi'nde bulunuyor).

Bir Akhenaton kraliçesine ait anıtların kasıtlı olarak silinmesinin yerine Kiya'ya atıfta bulunulduğu gösterildiğinde, onun önemsenmediğine dair önceki bir teori gözden düştü.

Akhenaten'in hükümdarlığı sırasında (ve belki de sonrasında), Nefertiti benzeri görülmemiş bir güce sahipti. Saltanatının on ikinci yılında, eş-naip statüsüne yükseltilmiş olabileceğine dair kanıtlar var:[2] Coregency Stela'da tasvir edilebileceği gibi, statü olarak firavuna eşittir.

Nefertiti'nin Neferneferuaten adlı hükümdar olması muhtemeldir. Bazı teorisyenler, Nefertiti'nin hâlâ hayatta olduğuna ve genç kraliyet üyeleri üzerinde nüfuz sahibi olduğuna inanıyor. Durum buysa, bu etki ve muhtemelen Nefertiti'nin kendi hayatı, Tutankhaten'in saltanatının 3. yılında (MÖ 1331) sona ermiş olacaktı. O yıl Tutankhaten, adını Tutankhamun olarak değiştirdi. Bu, Amun'a resmi tapınmaya geri dönmesinin ve başkenti Thebes yapmak için Amarna'yı terk etmesinin kanıtıdır.

Yeni teoriler

2012 yılında, Akhenaten'in hükümdarlığının 15. günü açıklandı.[3] Abū Ḥinnis, taş ocağı 320 içinde, Dayr'daki kireçtaşı ocağının en büyük vadisinde keşfedildi.[4] Kırmızı aşı boyasıyla yazılmış beş satırlık yazıt, "Büyük Kraliyet Karısı, Sevgilisi, İki Ülkenin Metresi"nin varlığından bahseder; s, Neferneferuaten Nefertiti.[5][6] Yazıtın son satırı, S üzerinde kralın katibi Penthu yetkisi altında yürütülen devam eden inşaat işine atıfta bulunuyor.[7] Van der Perre şunu vurguluyor:

“ Bu yazıt, hem Akhenaten'in hem de Nefertiti'nin Akhenaten'in saltanatının 16. yılında hâlâ hayatta olduklarına ve daha da önemlisi, saltanatlarının başlangıcındaki konumlarını sürdürdüklerine dair tartışılmaz kanıtlar sunuyor. Bu, Amarna Dönemi'nin son yıllarını yeniden düşünmeyi gerekli kılıyor.[8]„

Bu, Nefertiti'nin Akhenaten'in saltanatının on ikinci ila son yılında hayatta olduğu anlamına gelir ve Akhenaten'in karısı yanında hâlâ tek başına hüküm sürdüğünü gösterir. Bu nedenle, Neferneferuaten olarak bilinen kadın, Amarna firavununun yönetimi, Akhenaten'in ölümü ile Tutankhamun'un tahta çıkışı arasına yerleştirilmelidir. Neferneferuaten, bu kadın firavun, kartuşlarından birinde "Kocası için etkili" sıfatını özellikle kullandı,[9] yani Nefertiti veya kızı Meritaten (kral Smenkhkare ile evli) idi.

Mezarı

Bu konuya dair farklı tartışmalar olsa da Nefertiti'nin mezarı halen bulunamamıştır. Yakın zamanda, 2015 yılında İngiliz arkeolog Nicholas Reeves, Nefertiti'nin mezarının Tutankhamun'un mezarının hemen arkasında olduğunu iddia etmiştir fakat, yapılan son teknolojik araştırmalar bu iddianın gerçek olmadığını ortaya çıkarmıştır. Tutankhamun'un mezar duvarının arkasında iki farklı oda olduğuna dair bilgiler verir ancak bunların gerçekliği tartışmalıdır. O odada Nefertiti'nin mezarının olup olmadığı da bilinmemektedir.[10] Ama Zahi Hawass ve diğer araştırmacıların yaptığı araştırmalara göre Nefertiti'nin mezarının Mısır'da, Krallar Vadisi'nde olduğu ve henüz keşfedilmediği açıklanmıştır. Popüler medya, dikkat çekmek amacıyla mezarın keşfedildiğine ilişkin haberler yapsa da bu iddialar gerçek değildir.

Tutankhamun'un mezarı (1922)

Bir başka iddia ise, yine Nicholas Reeves'tan, Tutankhamun'un mezarının aslında Nefertiti için yapıldığını, fakat Tutankhamun'un ani ölümü üzerine Nefertiti için yapılmış olan mezara Tut'un gömüldüğünü öne sürmüştür. Mezarın duvar resimlerindeki kartuş detayları ise ilgi çekicidir. Tutankhamun'un ölümünden sonra yerine firavun olarak geçen, Yuya'nın oğlu Aye'nin Nefertiti'yi gömerken çizilmiş resimlerinin üzerine Aye'nin Tutankhamun'u gömerken tasvir edilen resimleri çizildiğine ilişkin kanıtlar bulunmuştur. Bu da mezarın Nefertiti için yapılmış olduğu iddiasını güçlendirir.[11]

Yakın zamanda, 2022'nin Eylül ayında, Mısır'daki Eski Eserlerden Sorumlu Devlet Bakanı Zahi Hawass, birinin Nefertiti olabileceğine inandığı birkaç isimsiz mumyanın keşfi hakkında bir açıklama yaptı. İspanyol The Independent gazetesine konuşan Hawass, "Ekim ayında Tutankhamun'un karısı Ankhesenamun ve annesi Nefertiti'nin mumyasının keşfini açıklayabileceğiz" dedi.[12]

Fakat bu iddialar halen kanıtlanmış değildir.

Nefertiti büstü

Nefertiti'nin büstü

Nefertiti büstü 1912'de Alman arkeolog Ludwig Borchardt ve ekibi tarafından bulunmuştur. Boyanmış kireçtaşından yapılmış büst, Nefertiti'nin yüzünün ve boynunun zarafetini ve güzelliğini gözler önüne sermektedir. Kraliçenin gözleri ve dudakları makyajlı gibi gözükür. Büstün kafasındaki benzersiz mavi taç geometrik desenlerle süslüdür.[13]

Ludwig Borchardt'ın, Nefertiti’nin renkli büstünü kesin bir bilgi olmamakla birlikte Berlin’e gayri meşru yollardan götürdüğüne dair bazı ifadeler ve düşünceler söz konusu olmuştur. Nefertiti’nin renkli büstü günümüzde Berlin’de sergilenmektedir. İlk kez 1924’te sergiye açılmıştır. Günümüzde de Mısır ile Almanya arasında iadesi konusunda Mısır tarafından çalışmalar devam etmektedir, lakin olumlu bir sonuca ulaşılamamıştır.[14]

Kaynakça

  1. ^ AnaBritannica Ansiklopedisi, c.16, s.441
  2. ^ Reeves, Nicholas. Akhenaten: Mısır'ın Sahte Peygamberi. s.172 Thames & Hudson. 2005. 0-500-28552-7
  3. ^ Amarna'nın Işığında : Nefertiti keşfinin 100 Yılı. Ägyptisches Museum und Papyrussammlung, Staatliche Museen zu Berlin. 2012. ss. 196-197. ISBN 978-3-86568-848-4. 
  4. ^ Van der Perre, Athena (18 Ağustos 2014). "Dayr Abū Ḥinnis'teki Akhenaten'in 16. Yıl grafitisi. Nefertiti'nin Sonraki Yıllarına İlişkin Çalışmalara Bir Katkı". Journal of Egypt History. 7 (1): 68. doi:10.1163/18741665-12340014. 
  5. ^ Van der Perre, Athena (2012). Seyfried, Friederike (Ed.). Amarna'nın Işığında : Nefertiti keşfinin 100 Yılı. İgyptisches Museum und Papyrussammlung, Staatliche Museen zu Berlin. s. 197. ISBN 978-3-86568-848-4. 
  6. ^ V an der Perre, Athena (18 Ağustos 2014). "Deyr Abū Ḥinnis'teki Akhenaten'in 16. Yıl grafitisi. Nefertiti'nin Sonraki Yıllarına İlişkin Çalışmalara Bir Katkı". Journal of Egypt History. 7 (1): 73. doi:10.1163/18741665-12340014. 
  7. ^ Van der Perre, Athena (18 Ağustos 2014). "Dayr Abū Ḥinnis'teki Akhenaten'in 16. Yıl grafitisi. Nefertiti'nin Sonraki Yıllarına İlişkin Araştırmaya Bir Katkı". Journal of Egypt History. 7 (1): 76. doi:10.1163/18741665-12340014. 
  8. ^ Van der Perre, Athena (18 Ağustos 2014). "Ahen'in 16. Yıl graffitosuDayr Abu Hinnis'te yenildi. Nefertiti'nin Sonraki Yıllarının İncelenmesine Bir Katkı". Journal of Egypt History. 7 (1): 77. doi:10.1163/18741665-12340014. 
  9. ^ Marks, S. ((Ed.)). "Koyu Mavi Yıldızlı Gökyüzünün Altında". Adını Yaşatmak: William J. Murnane'nin Anısına Mısır Epigrafisi ve Tarihi Çalışmaları (PDF). ss. 17-21. 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023. 
  10. ^ "Nefertiti’nin Mezarı Bulundu >> Eski Mısır kraliçesinin lahdi sürpriz yerden çıkabilir » Kozan Demircan" https://khosann.com/nefertetinin-mezari-bulundu-eski-misir-kralicesinin-lahdi-surpriz-yerden-cikabilir/amp/ 22 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
  13. ^ Dickerson, Madelynn, A'dan Z'ye Sanat Tarihi, çev. Orhan Düz, Say Yayınları, İstanbul, 2021, ISBN 978-605-02-0625-8
  14. ^ Kose, Seyma Nur (13 Aralık 2020). "Antik Mısır'ın Kutsal Kraliçesi; Nefertiti". Küresel Siyaset. 13 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Amon, Hermopolitan Ogdoad'ın bir üyesi olarak görünen önemli bir eski Mısır tanrısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tutankhamun</span> 18. Hanedanlığın on ikinci firavunu

Tutankhamun veya Tutankamon, Mısır tarihinin Yeni Krallığı sırasında 18. hanedanlığın sonunda, kraliyet ailesinin sonuncu lideri olan ve MÖ 1332 – MÖ 1323 yılları arasında hüküm sürmüş Mısır firavunudur. Babası, KV55 mezarında mumyalanmış olarak bulunan firavun Akhenaton'du. Annesi, DNA testi yoluyla KV35'te bulunan Genç Kadın olarak anılan ve mumyalanmış olarak bulunan babasının üvey kız kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">Mısır mitolojisi</span> Antik Mısırlıların mitleri ve uygulamaları

Mısır mitolojisi, eski Mısır kültürünün inanç yapısını ifade etmek için kullanılır. Eski Mısır'daki yaşamın her yönü, dünyanın yaratılışı ve dünyanın tanrılar tarafından idamesi ile ilgili hikâyelerle metaforlaştırılmıştı. Mısır mitolojisi durağan bir birlik içinde var olan ritmik yapılar olarak nitelendirilebilir. Sonuçlarda çatışma ve gerginlikten ziyade istikrar eğilimi ağır basmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ankhesenamen</span> Tutankhamunun eşi, Akhenaton ve Nefertitinin kızı

Ankhesenamun Mısır 18. Hanedan döneminde firavun Akhenaton'un ve muhtemelen Nefertiti'in kızıdır. Sonradan Tutankhamun'un Büyük Kraliyet Eşi olmuştur. Ankhesenpaaten doğumlu Mısır Firavunu Akhenaten ve Büyük Kraliyet Karısı Nefertiti'nin bilinen altı kızından üçüncüsüydü. Üvey kardeşi Tutankhamun'un Büyük Kraliyet Karısı oldu. Adındaki değişiklik, babasının ölümünden sonra yaşadığı süre boyunca eski Mısır dinindeki değişiklikleri yansıtıyor. Gençliği, ebeveynlerinin saltanatının antik kabartmalarında ve resimlerinde iyi belgelenmiştir. Ankhesenamun ve kocası Tutankhamun aynı babayı, ancak farklı anneleri paylaştılar. Tutankhamun'un annesinin mumyasının, babası Akhenaten'in öz kız kardeşi ve büyükbabası Amenhotep III'ün kızı olduğu DNA analizi ile tespit edildi. Şimdiye kadar annesinin adı belirsizdir, ancak mumyası bilim insanları tarafından gayri resmi olarak Genç Hanımefendi olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Akhenaton</span> Mısır Firavunu

Akhenaton ya da IV. Amenhotep olarak da bilinir. Mısır yeni dönem 18. hanedanının bir firavunudur. Kraliçe Tiye ve III. Amenhotep'in genç olan çocuğudur. Büyük kardeşi Thutmosis babasından önce ölünce tahta önce ortak oldu, sonra da MÖ 1353-1336 ya da MÖ 1352-1334 yılları arasında 17 yıl firavunluk yaptı. Eşi Nefertiti'ydi.

<span class="mw-page-title-main">Krallar Vadisi</span>

Krallar Vadisi ya da Firavunlar Vadisi, Mısır'da bulunan MÖ 16. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar yaklaşık 500 yıllık bir süre boyunca 18. ve 20. Hanedanlık döneminde Yeni Krallık'ın firavunları ve dönemin ileri gelenleri için inşa edilen mezarların bulunduğu vadidir. Vadi, Luksor'un batı tarafında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Horemheb</span> 18. Hanedanın son firavunu

Horemheb, Antik Mısır'da yaklaşık milattan önce 1319 ila 1292 yılları arasında hüküm sürmüş 18. hanedanın son firavunudur.

Smenkhkare, Akhenaton'un büyük kızı ile evli olan damadı olup, onun ölümünden sonra pek kısa süreliğine firavun olmuştur. Akhenaton'un bir başka damadı olan Tutankhamun'un büyük bacanağıdır. Bazen selefinden, yani Kadın hükümdar Neferneferuaten'den ayırt edilir. Neferneferuaten'in aksine, Smenkhkare kraliyet adında veya kalıbında sıfat veya lakap kullanmadı.

<span class="mw-page-title-main">Zahi Havas</span> Arkeoloji uzmanı

Zahi Hawass Mısır arkeolojisi uzmanı, akademisyen, yazar ve araştırmacıdır. 2011 yılında Mısır'da baş gösteren halk ayaklanması ve takiben Hüsnü Mübarek rejiminin devrilmesinin ardından Askeri Konsey tarafından Kültür İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı olarak kurulan yeni kabinede Bakanlık görevine getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nefertari</span>

Kraliçe Nefertari II. Ramses'in Büyük Kraliyet Hanımı. En yaygın bilinen Antik Mısır kraliçelerinden olan Nefertari'nin isminin anlamı "Güzel Eş"tir. Oldukça zengin bir şekilde süslenmiş olan mezarı, QV66, Kraliçeler Vadisi'ndeki en göz alıcı mezarlardan birisi olarak görülür. Mezarının yanı sıra, Ramses Ebu Simbel'deki kendi anıtının yanında Nefertari için de bir tapınak inşa etmiştir.

Atenizm, Antik Mısır'da MÖ 14. yüzyılda görülmüş olan monoteist bir dindir. Semavi dinlere tek bir farkla benzer. Bu dinde cehennem yoktur. III. Amenhotep'in oğlu IV. Amenhotep devrinde yayılmıştır ve 20 yıl boyunca sürmüştür. Ancak onun öldürülmesinin ardından bu inanç terk edilmiştir. Ölümünün ardından yerine geçen firavun ve rahipler onu sapkın firavun ilan etmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">III. Amenhotep</span> 18. Hanedanlığın 9. firavunu

III. Amenhotep, Antik Mısır firavunluğunun XVIII. Hanedan döneminin 9. hükümdarı olarak hüküm sürmüş firavundur. İsmi bazen III. Amenofis olarak da okunmaktadır. İsmi eski Mısır diline göre Amāna-Ḥātpa olup Amun hoşnuttur anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tiye</span> III. Amenhotepin eşi ve Akhenatonun annesi

Tiye, III. Amenhotep'in eşi ve Akhenaton ya da IV. Amenhotep'in annesi olan Mısır kraliçesidir. Annesi Tuya, babası Yuya'dır. Eşinin ölümünden birkaç yıl sonra oğlunun hükümdarlığı döneminde öldü. Tiye, Luvi halkındandı. Nitekim İsviçreli jeoarkeolog Eberhard Zangger, “Luvi Uygarlığı Ege’nin Bronz Çağındaki Eksik Halka" adlı eserinde (s.16), o dönemin en zengin ve en güçlü hükümdarı olan Firavun III. Amenhotep'in bir Luvi prensesiyle evlenmek istediğini belirtir. Tiye, Anadolunun en eski halkından Luvilerin kadim inancına bağlıdır ve bu inancı Mısır'a taşır. Oğlu Akhenaton'un Mısır'ın hakim inancına aykırı bir biçimde getirdiği gök Tanrıcılık anlayışında payı vardır. Tiye'nin mezarı Krallar Vadisi'nde bulunmuştur.

Amon Baş Rahibi veya Amon'un İlk Kahini, eski Mısır tanrısı Amon'un en yüksek rütbeli rahibiydi. İlk Amon başrahipleri, Onsekizinci Hanedanlığın başlangıcında Yeni Krallıkta ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Genç Kadın</span>

Genç Kadın, Krallar Vadisi arkeologu Victor Loret tarafından 1898'da KV35 kodlu mumya mezar içinde keşfedilen mumyaya verilen isimdir. Mumyaya ayrıca KV35YL ve 61072 kodları da verilmiştir ve şu anda Kahire'deki Mısır Müzesi'nde bulunuyor. Son DNA testleri ile bu mumyanın firavun Tutankhamun'un annesi ve firavun III. Amenhotep ile onun Büyük Kraliyet Karısı Tiye'nin kızı olduğu belirlendi. Bu mumyanın Nefertiti'nin kalıntıları olduğuna dair spekülasyonların yanlış olduğu kanıtlandı, çünkü Nefertiti hiçbir yerde "Kralın kızı" unvanını kullanmadı.

<span class="mw-page-title-main">IV. Thutmose</span> 18. Hanedanlığın 8. Firavunu

IV. Thutmose, yaklaşık olarak MÖ 14. yüzyılda hüküm süren 18. Mısır Hanedanı'nın 8. Firavunuydu. Tahta kalma süresinin 8 ya da 9 yıl olduğu bilinmektedir. Genç yaşta, daha yirmili yaşlarındayken ölmüştür. Babası II. Amenhotep, annesi Tiaa, oğlu III. Amenhotep'tir. Ölümünden sonra yerine oğlu gelmiştir.

Bu, MÖ 3100'den MÖ 30'a kadar Antik Mısır'ın bilinen kraliyet eşlerinin bir listesidir. Hükümdarlık tarihleri, Mısır firavunları listesi sayfasında yer alan tarihleri takip eder.

Ankhkheperure-Merit-Neferkheperure/Waenre/Aten Neferneferuaten Onsekizinci Hanedanlık döneminde Amarna Dönemi'nin sonlarına doğru hüküm süren bir kadın firavuna atıfta bulunmak için kullanılan bir isimdir. Cinsiyeti, adında ve sıfatında bulunan kadınsı izlerle doğrulanır. Kendinden önceki firavun Smenkhare de Ankhkheperure ön adını kullandığı için Neferneferauten'e ait kalıntılarda karmaşa yaşanır. Ancak daha sonra Neferneferauten'in kartuşlarında Ankhkheperure'nin yanında Neferneferatuen'i de kullanmasıyla, kalıntılar bir önceki firavun Smenkhare'den ayırt edilmiş oldu. Meritaten ya da daha büyük olasılıkla firavun Akhenaton'un eşi Nefertiti olduğu ileri sürülür. Eğer bu kişi tek firavun olarak hüküm süren Nefertiti ise, Mısırbilimci ve arkeolog Dr. Zahi Hawass tarafından, Amarna'nın düşüşü ve başkentin geleneksel Thebes şehrine geri taşınmasıyla onun saltanatının damgasını vurduğu teorisi öne sürülmüştür.

Seth-Peribsen, Mısır'ın İkinci Hanedanlığı döneminde hüküm süren erken bir Mısır hükümdarının (firavun) serekh adıdır. Bu hanedan içindeki kronolojik konumu bilinmemektedir ve ondan önce ve sonra kimin hüküm sürdüğü tartışmalıdır. Saltanatının süresi de bilinmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tutankhamunun Maskesi</span> Mısır firavunu Tutankhamunun altın maskesi

Tutankamon'un maskesi 18. hanedan dönemine ait altın bir mezar maskesidir. Eski Mısırlı firavun Tutankamon. Tutankamon'un mezarı 3.000 yılı aşkın bir süre gömülü kaldıktan sonra 1925 yılında Howard Carter tarafından kazılmıştır Krallar Vadisi'ndeki KV62 mezarından çıkarılmıştır ve şu anda Kahire'deki Mısır Müzesi'nde bulunmaktadır. Ölüm maskesi dünyanın en iyi bilinen sanat eserlerinden biridir ve eski Mısır'ın önemli bir sembolüdür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.