İçeriğe atla

Necdet Yaşar

Necdet Yaşar
Doğum1930 (93-94 yaşında)
Nizip, Gaziantep
Ölüm24 Ekim 2017
İstanbul
Defin yeriZincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul
Eğitimİstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi
MeslekKlasik Türk müziği sanatçısı, tamburi

Necdet Yaşar, (1930 Nizip, Gaziantep- 24 Ekim 2017[1]). Klasik Türk müziği sanatçısı, tanburi.

İstanbul Radyosu'nda 1953 - 1980 yılları arasında yirmi yedi yedi yıl çalışmış; 1991 yılında devlet sanatçısı unvanını almıştır. İstanbul Devlet Türk Müziği Topluluğu'nun kurucusudur.

Sazı tam kapasiteyle kullanma yolunda yeni bir tambur tekniği ortaya koyan Necdet Yaşar, dünyanın birçok ülkesinde konserler verdi. Tamburi Cemil Bey ve oğlu Mesut Cemil'le günümüze kadar gelen yeni tambur üslubunun 1950'den sonraki en güçlü temsilcilerinden birisi idi. 1960'lı yıllarda neyzen Niyazi Sayın'la birlikte oluşturduğu ikilinin ortaklaşa taksimleri başka müzisyenleri de etkilemiş ve "ortaklaşa taksim" yaygınlaşmıştır.

Yaşamı

1930 yılında Nizip'te doğdu. Adliyede katiplik, dava vekilliği yapan, geniş bir plak koleksiyonuna sahip olan babası sayesinde müziğe ilgi duydu.[2][3] Çocukluğunda, Aşık Veysel'i dinleyip bağlama çalmaya başladı.[3]

Mesut Cemil'in tambur çalışını dinledikten sonra, yirmi yaşında tambura yöneldi.[2] İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde okudu. Öğrencilik yıllarında tamburuyla Nevzat Atlığ yönetimindeki üniversite korosunun çalışmalarına ve konserlerine katıldı. 1953 yılında üniversiteyi bitirdi. Üniversite korosunun bir radyo konserinde yayınlanan taksimini çok beğenen Mesut Cemil'in önerisiyle İstanbul Radyosu'na girdi; Mesut Cemil'in yönettiği Klasik Koro'da tambur çaldı. 1953 - [980 yılları arasında yirmi yedi yıl İstanbul Radyosu'nda çalıştı.

1958'de Münir Nurettin Selçuk yönetimindeki İstanbul Belediye Konservatuvarı İcra Heyeti'ne tamburi olarak girdi. 1976'ya kadar bu topluluğun, o dönem için büyük önemi olan Şan Sineması konserlerinde tambur çaldı. 1976'da İstanbul Devlet Klasik Türk Müziği Korosu'na girdi. 1983'te bu topluluktan ayrıldı.

1960'lı yıllarda neyzen Niyazi Sayın'la oluşturduğu ikilinin verdiği saz musikisi konserleri büyük ilgi gördü. İkili, sadece saz eserlerinden oluşan, zaman zaman mevlevî ayini gibi sözlü eserlerinde saza uygulandığı programlar icra ettiler. Birbirleriyle çok iyi anlaşan, "sazlarını yenebilmiş" bu iki musikicinin özellikle "beraber taksim" diye nitelendirilen ortaklaşa taksimleri başka musikicileri de etkiledi. Ortaklaşa taksim, bu sanatçıların çalışmalarından sonra yaygınlaştı.

1972 - 1973 ve 1980 - 1981 öğretim yıllarında ABD'de Seattle'daki Washington Üniversitesi'nde tambur dersleri verdi. Bu derslerde Türk Musikisinin makam, perde ve usûl sistemini öğretti.

Amerika Birleşik Devletleri'ndeyken, Amerikalı etnomüzikolog Karl Signell'le birlikte, elektronik cihazlara, Türk musikisinde kullanılan bazı önemli aralıkların grafiklerini çıkardı. Hertanini aralığında, yani hertam aralıkta diyez yahut bemol olarak kullanılan, yaklaşık 2.5 koma değerindeki perdelerin ölçümlerini gerçekleştirdi. Bu çalışmanın sonuçları Karl L. Signell'in Makam: Türk Sanat Musikisinde Makam Uygulaması (YKY, 2006) adlı kitabında yayımlandı.

1972'de Toronto Üniversitesi'nde, 1981'de Seul'de, 1982'de İngiltere'de Durham Üniversitesi'nde, 1983'te New York'taki Columbia Üniversitesi'nde, 1988'de de Hong Kong'da düzenlenen, çeşitli ülkelerden birçok müzik otoritesinin katıldığı uluslararası müzikoloji kongrelerine tamburi olarak davet edildi. Bu kongrelerde Türk müziğini tanıtıcı konserler verdi; büyük müzik otoritelerinin takdirlerini kazandı. Yaşar, bundan sonra, "Necdet Yaşar Ensemble" adlı küçük müzik toplulukları kurarak üç kıtadaki birçok sanat merkezinde ve tanınmış üniversitede konser verdi.

1987'de Kültür Bakanlığı'na bağlı İstanbul Devlet Türk Müziği Topluluğu'nu kurdu ve sanat yönetmenliğini üstlendi.[4] 1995'in sonlarında emekliye ayrılana kadar gerek solo olarak, gerekse yönettiği topluluğun sazları ve hanendeleriyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İngiltere, Fransa, Hollanda, Belçika, Finlandiya, Güney Kore, İsrail gibi ülkelerde sayısız konser ve resitale katıldı.

1991 yılında Kültür Bakanlığı tarafından Devlet Sanatçısı unvanı ile onurlandırıldı.[5] 2009 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'ne layık görüldü.[6]

24 Ekim 2017'de İstanbul'da öldü.

Tekniği

Necdet Yaşar, Türk musikisinin öteki sazlarına göre, ses hacmi düşük olan tamburdan yüksek bir ses verimi elde etmek amacıyla, daha kuvvetli mızrap vuruşları geliştirmiş; sol el kıvraklığını mızrap vuruş şiddetiyle bütünleştirmiştir.[7] Bu sağ ve sol el tekniğini değişik hareketlerle beslemek amacıyla, ses kaydırma (glissando) tekniğini tambura uygulayarak çekme seslerden yararlanmıştır.[7]

Öte yandan, bağlamaya özgü tezeneleri tambur mızrabıyla, klasik musiki zevkiyle biçimlendirerek taksimlerinde halk musikisi temalarına da sık sık yer vermiştir. Bu uygulamalar, sazın çeşitli tınılarını daha iyi ortaya çıkardığı gibi, çalınan parçalara da yeni nüanslar verilmesini sağlamıştır.

Yaşar, uzun sapı yüzünden çok kıvrak bir teknikle çalınması zor bir saz olan tamburu keman, klasik kemençe, ut, kanun gibi daha kıvrak sazlara rahatlıkla ayak uydurabilecek bir sağ ve sol el tekniği ile çalabilmek için çok çalışmış bir tamburidir. Sol el kıvraklığını hem yüksek tınılı, hem de zengin, doyurucu seslerle birleştirebilmesi tambur tekniğinin en ayırt edici yönüdür.

Yaşar, Tamburi Cemil Bey'in tekniğiyle beslenmiş olan bütün bu özellikleriyle, sazı tam kapasiteyle kullanma yolunda yeni bir tambur tekniği ortaya koymuştur.

Taksim

Yaşar, "taksim" denilen, doğaçlamaya dayalı musiki şeklinin çok başarılı bir yorumcusu olarak tanındı. Onun taksimleri gelişmiş bir saz tekniği, makam bilgisi, geçki zenginliği, alışılmamış geçkiler, çeşniler, şedler ve bunlara bağlı değişik nağme buluşlarıyla işlenmiştir. Nağme buluşlarındaki farklılık hemen kendini belli eder. Aynı makamdan çeşitli taksimleri yan yana getirildiğinde, her taksiminin diğerlerinden farklı nağmelerle örülü olduğu görülür.

Taksimlerinde daima makamların işlenmemiş yahut az işlenmiş yönlerini arar. Taksimi hiçbir zaman basit bir "seyir gösterme" göreviyle sınırlandırmaz. Tıpkı besteli bir eser gibi güzel, kalıplaşmamış nağmelerle bezemek, makamı bir besteci gibi yaratıcı ve disiplinli bir şekilde işlemek ister.

Taksimlerinde dikkati çeken bir nokta da, taksimden sonra okunacak yahut çalınacak eserin makam yapısıdır. Necdet Yaşar, okunacak sözlü eserin bestelendiği makamın kendine özgü seyir özelliklerini, o makamın farklı kullanılışları varsa, söz konusu eserdeki uygulamayı hiçbir zaman gözden uzak tutmamıştır. Yaşar'ın klasik bir eserden, söz gelimi bir murabba besteden önce ettiği taksim ile 20. yüzyıl'da bestelenmiş, söz gelimi bir fasıl şarkısından önceki taksimi de birbirinden farklıdır. Eserin bestelendiği dönemin musikisine özgü duyarlılığı taksimine yansıtmaya çalışması onun icradaki titizliklerindendir. Taksimleri kolaylıkla ayırt edilir. Herhangi bir taksimi, sadece tekniği ile, mızrap vuruşlarıyla değil; nağmeleriyle, nağmeyi geliştirirken kullandığı tınılarla ve baskı (intonation) titizliğiyle de hemen kendini belli eder.

Tamburi Cemil Bey ve oğlu Mesut Cemil'le günümüze kadar gelen yeni tambur üslubunun 1950'den sonraki en güçlü temsilcilerinden biri olduğu ifade edilir. Türk musikisinin makam, perde ve aralıkları konusunda da en bilgili ve hassas icracılardandır. Perde baskıları kusursuzdur. Makamlara ayırt edici kimliğini veren önemli sesleri, makamların geçki ve şed yollarını, kimi makamlara özgü küçük aralıkları, birbirine benzeyen makamlar arasındaki ince farkları çok iyi bilir. Ama bu konuda belki de en dikkate değer yönü, az kullanılmış, "nadide" makamlar hakkındaki icra bilgileridir. Arşivlerde bu tür makamlar dan birçok örnek taksimi vardır. Bu bakımdan, Necdet Yaşar, taksimleri sadece zevkle dinlenecek bir tamburî değil, aynı zamanda, makamları işleyişinden önemli icra bilgileri de öğrenilebilecek bir makam hocasıdır.

Ödülleri

  • 1991: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı unvanı

Kaynakça

  1. ^ "Tanburi Necdet Yaşar vefat etti". Anadolu Ajansı web sitesi 24 Ekim 2017. 25 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2017. 
  2. ^ a b Yılmaz, Nebahat Konu. "Tamburi Cemil Ekolünün Son Temsilcisi: Necdet Yaşar". fikircografyasi.com sitesi. 4 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2017. 
  3. ^ a b "Tanburi Necdet Yaşar". http://www.gaziantepturizm.gov.t. Gaziantep İl Kültür Turizm Müdürlüğü web sitesi. 4 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2017. 
  4. ^ "Tarihçe". İstanbul Devlet Türk Müziği Topluluğu web sitesi. 3 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2017. 
  5. ^ "1991 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları". T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2010. 
  6. ^ "2009 yılı "Kültür ve Sanat Büyük Ödülü" Neyzen Niyazi Sayın ve Tanburi Necdet Yaşar'ın". Musikidergisi. net sitesi. 6 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2017. 
  7. ^ a b Koyuncuoğlu, Reyhan Alpa; Çakırer, Hüseyin Serdar. "Necdet Yaşar'ın Geçiş Taksimlerinin Makamsal ve Teknik Yapı Yönünden İncelenmesi" (PDF). The Journal of Academic Social Science Studies, No:26 Yaz II, 2014. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2017. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Ömer Altuğ, Türk tamburi ve bestekâr. Ankara Radyosu sanatçılarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Tamburî Cemil Bey</span> Osmanlı besteci ve tanburi

Tambûrî Cemil Bey, Türk tambur, yaylı tambur, klasik kemençe, alto kemençe, viyolonsel ve lavta ustasıdır. Çok sayıda bestesi ve taş plak kayıtları vardır. Yaylı tamburun mucididir.

<span class="mw-page-title-main">Mesut Cemil</span> Türk müzisyen

Mesut Cemil Tel, Tamburi Cemil Bey’in oğludur. Bir ara “Tel” soyadını kullanmışsa da, kısa bir süre sonra bundan vazgeçmiştir. Çocukluk yılları babasının musiki çevresinde geçti. Babasından birkaç ders dışında musiki dersi almadı. İstanbul Sultanîsi'nde öğrenciyken, on üç yaşında Daniel-Fitzinger'den keman dersleri alarak Batı musikisi bilgileri öğrenmeye başladı; keman üzerindeki çalışmalarını daha sonra Aliye Berger'in eşi Karl Berger’den aldığı derslerle sürdürdü.

<span class="mw-page-title-main">Tambur</span>

Tambur, Türk müziğinde yaygın olarak kullanılan telli bir sazdır.

Yurdal Tokcan Türk ud sanatçısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tatyos Efendi</span> Ermeni asıllı Osmanlı keman sanatçısı ve besteci (1855-1913)

Tateos Ekserciyan, , Osmanlı Ermenisi müzisyen ve bestekar.

<span class="mw-page-title-main">Göksel Baktagir</span> Türk kanun sanatçısı

Göksel Baktagir, kanun sanatçısı ve bestekârdır.

Necip Gülses, Türk müzisyen, bestekâr.

Cinuçen Tanrıkorur Türk bestekâr ve ud virtüözü, müzikolog ve şarkı sözü yazarı. İtalyan lisesi mezunudur. Uzun yıllar TRT'ye verilen müzik eserlerini inceleyen komisyonun başkanlığını yaptı. Müzik hayatı boyunca 505 beste yapmıştır. Şedd-i sabâ, Zâvil-aşiran ve Gülbûse makamlarını terkip etmesiyle birlikte bu makamlarda klasik fasılları da mevcuttur. 1986'da Fransız Devlet Radyosu'nca LP'si yapılan ilk Türk sanatçısı unvânına sahiptir. Münir Nurettin Selçuk'tan sonra Yahya Kemal’in şiirlerini en çok besteleyen ikinci kişidir. Feyzi Halıcı şiirlerinden pek çok bestesi bulunur.

Sâdî Işılay, Türk keman virtüözü ve besteci.

İstanbul Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, 1976 yılında, dönemin Konya Milletvekili olan tarihçi yazar Yılmaz Öztuna'nın özel gayretleri sonucu Dr. Nevzat Atlığ tarafından Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlı olarak kuruldu. Türkiye'de devlet eliyle kurulan ilk Türk müziği icra organı olarak kabul edilmektedir. Klasik Türk müziğini en üst seviyede icra ve temsil etmek gibi bir misyonu olan İstanbul Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, tam otuz yıldır Taksim'deki Atatürk Kültür Merkezi'nde periyodik pazar konserlerine devam etmektedir. Özellikle İstanbul'da "Devlet Korosu" olarak tanınan bu koronun, kendine özgü çok ciddi bir dinleyici topluluğu vardır. Koro, periyodik konserlerinden başka, yurt içinde ve yurt dışında çeşitli konserler vermekte, birçok televizyon ve radyo programı ile CD ve kaset çalışmaları da gerçekleştirmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Niyazi Sayın</span> Türk neyzen

Niyazi Sayın, Türk neyzen, ebru sanatçısı ve fotoğrafçı. Sanat Musıkisinin ney üstatlarından Mesut Cemil Bey ve İstanbul ekolünün temsilcisidir.

Tanburi Ali Efendi, 19. yüzyılın en önemli Klasik Türk müziği bestekârlarından, tanbur virtüözü, Tanburi Cemil Bey'in öğretmenlerinden.

<span class="mw-page-title-main">Yaylı tambur</span>

Yaylı tambur, yayla çalınan bir tambur türüdür. Yaklaşık bir asırlık bir geçmişi vardır. Tanburi Cemil Bey tarafından icat edilmiş ve daha sonraki yıllarda Ercüment Batanay ve Fahrettin Çimenli tarafından geliştirilerek bugünkü hâline getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Murat Aydemir</span> Türk tamburi ve lavtavi

Murat Aydemir, Türk tamburi ve lavtavidir.

<span class="mw-page-title-main">Lavta</span> Mızrapla çalınan, gövdesi uttan küçük bir Batı müziği ve Türk müziği çalgısı

Lâvta, mızrapla çalınan, gövdesi uttan küçük bir Batı müziği ve Türk müziği çalgısı.

Mehmed Fahri Kopuz, Türk müziği bestecisi ve ud virtüözü.

Emin Ongan, keman üstadı klasik Türk müziği bestecisi, Üsküdar Musikî Cemiyeti'ne ismi verilen eski başkanlarından.

<span class="mw-page-title-main">Fatma Gevheri Sultan</span> Osmanlı prensesi, müzisyen ve bestekâr

Fatma Gevheri Sultan veya Fatma Gevheri Osmanoğlu, Osmanlı prensesi, Türk müziği sanatçısı ve bestekâr. Osmanlı İmparatorluğu'nun otuz ikinci padişahı Sultan Abdülaziz'in torunu ve Şehzade Mehmed Seyfeddin Efendi'nin kızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nubar Tekyay</span> Türk-Ermeni kemancı ve besteci

Nubar Tekyay veya doğum adı ile Nubar Çömlekçiyan, Türkiye Ermenisi keman virtüözü ve besteci.