Necati Çelim

Necati Çelim tam adıyla Nuh Necati Çelim (d. 1909, Köşk, Aydın, Osmanlı İmparatorluğu - ö. 5 Mart 1986, İzmir, Türkiye) Türk siyasetçi, doktor ve eski milletvekili. X. ve XI. Dönem Aydın Milletvekilliği yaptı. 27 Mayıs Darbesi sonrasında yapılan Yassıada Yargılamaları'nda önce idama mahkûm edildi. Cezası daha sonra müebbet hapse çevrildi. Eşi Kamuran Çelim'dir. Kızı Muhsine Neyran Yıldızhan, oğlu Ahmet Oğuz Çelim'dir. Bir erkek, bir de kız torunu vardır.

Hafız Ahmet ve Muhsine Hanım'dan olma Necati Çelim, 1909'da Köşk, Aydın'da doğmuştur. Ailesi Fetret Devri'nde Türkistan'dan göç edip Karahayıt, Aydın'ı yurt edinen köklü Yörük Türkmen ailelerinden Posacılar'dandır.^[1]

7 ve 9 yaşlarında iken Kur’an’ı iki kez hatmetti. Posacılar Çiftliği'nin sahiplerinden olan babası daha fazla okumasındansa iyi gelir getiren çiftçilik ve ticaret işleri ile uğraşmasını isteyince annesinin maddi ve manevi desteği ile evden kaçmış, akrabalarının bulunduğu şehirlerde okuma yolunu seçmiştir. Önce I.Dünya Savaşı yıllarında savaş şartlarından dolayı ilkokulu okuyamamış olduğundan fark sınavlarını tamamlayarak dışarıdan ilkokulu bitirmiştir. Ardından Manisa'da ortaokulu okumuş, daha sonra ise İstanbul Kabataş Erkek Lisesi'nden mezun olmuştur. Oğlunun okuma isteğinin önüne geçemeyecegini anlayan babası orta okul yıllarından itibaren kendisini maddi olarak desteklemeye başlamış eğer okumaya devam edecekse hem devlet hizmetinde hem de gerekirse bağımsız olarak çalışabileceği bir mesleği seçmesini öğütlemiştir. 1934 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni bitirdi. Ardından Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde Kadın Hastalıkları ve Doğum Mütehassısı oldu. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sonucunda ailesinden gelen maddi destek azalınca eğitiminin son dönemini İstanbullu bir aile yakınının verdiği bursla okumuştur. Meslek sahibi olduktan sonra bu bursu geri ödemek istemiş ancak bursu veren kişi bunun yerine kendisinin de başka ihtiyaç sahiplerine burs vermesini vasiyet etmiştir. Görev yaptığı yerlerde, başta Cizre ve Aydın olmak üzere, birçok öğrenciye burs vermiştir. Farsça, Arapça ve Fransızca okur yazardı.

Hükümet Tabibi olarak ilk önce Cizre'ye atandı. Cizre'deki 4 yıllık görevinden sonra Mersin'e tayin edildi ve burada sıtmayla savaştı.

1930'larda Çukurova bölgesinde suyu bol kazalarda yapılan ve fenni şartlara dikkat edilmeyen çeltik uygulamasının çevre halk üzerinde olumsuz etkileri görüldü. Buna göre, “… çeltik sahasında bulunan bir köyde sıtmalı adedi yüzde elli ile altmış arasında gösterilmekte çeltik olmayan köylerde ise nihayet sıtmalı adedi yüzde yirmiyi…" geçmemekteydi. Bu nedenle 23 Haziran 1935'te çıkarılan 3039 sayılı Çeltik Ekim Kanunu ile çeltik ekimi yapılan ve yapılacak illerde valilerin, kazalarda ise kaymakamların başkanlığında bir çeltik komisyonu kurulması kararlaştırıldı.^[2]

Necati Çelim görev yaptığı dönemde sıtmanın Çukurova'da ortadan kaldırılması için görev aldığı çeltik komisyonunda büyük emek sarf etmiş ve çeltik ekiminin kontrol altına alınmasına yardımcı olmuştur. Bu çabaları bazı yerel yöneticilerle ve toprak sahipleri ile çatışmasına yol açmış ve dönemin hükûmetine yakın ağaların etkisi ile Mersin'den Söğüt, Bilecik'e tayin ettirilmiştir. Burada doktorluk görevinin yanında Ertuğrul Gazi'yi Anma ve Söğüt Şenlikleri'nin kökleşmesi için çabalamıştır. Söğüt'teki görevinin ardından bir kez daha sıtmayla savaş amacıyla tayin edilmiş bu seferki görev yeri Bayındır, İzmir olmuştur. Necati Çelim'in devlet memurluğundaki son görev yeri Bayındır'dır. Bayındır'dan sonra Aydın'a dönerek serbest hekim olarak çalışmıştır.

Milletvekilliği döneminde (1954-1960) eğitime ayrılan bütçenin arttırılması ve öğretmenlerin durumlarının iyileştirilmesi icin çaba göstermiştir. 23. Cumhuriyet Hükûmeti (5.Menderes Hükûmeti)'ne karşı yapılan 27 Mayıs Darbesi'ni önlemek amacı ile bir Tahkikat Komisyonu'nun kurulması için verdiği önerge darbeden sadece 1 ay önce Nisan 1960'ta kabul edildi. 27 Mayıs Darbesi'nin ardından iktidara darbeci subaylardan oluşan Milli Birlik Komitesi geçmiş, Demokrat Parti milletvekilleri tutuklanmış, Başbakan Adnan Menderes ve iki bakanı Fatin Rüştü Zorlu ile Hasan Polatkan yasa dışı biçimde idam edilmiş, Türk Ordusu'ndaki generallerin yüzde 90'ının, albayların yüzde 75'inin, yarbayların yüzde 50'sinin ve binbaşıların yüzde 30'unun askeriye ile ilişiği kesilmiştir.^[3][4]

Aydın'da kurulan ilk tekstil fabrikası olmanın yanı sıra uzun yıllar Aydın'da istihdamı sağlayan en önemli sanayi tesisi olan Aydın Tekstil Fabrikası'nın kurucu Yönetim Kurulu üyelerindendir. Kuşadası'nın İzmir'den ayrılıp Aydın'a bağlanması için kanun teklifini hazırlayan ve Meclise öneren kişidir. Bu sayede uzun yıllar Çeşme'nin gölgesinde kalan Kuşadası turizme açılmış, Aydın ili ise önemli bir gelir kaynağına kavuşmuştur. Kuşadası'nda ilk Yolcu Gemisi Limanı'nın yapılması da Necati Çelim'in icraatları ve Aydın'a katkıları arasındadır.

Darbenin ardından Yassıada'da hapsolundu,^[5] ve "Anayasa'yı İhlal Davası" isimli davadan yargılandı. Ardından 1964'e kadar Kayseri cezaevinde siyasi tutuklu olarak kaldı.

Serbest kaldığı ilk dönemde doktorluk mesleğinden siyasi suçtan aldığı hapis cezası gerekçe gösterilerek men edilmiştir. Bu dönemde aile mal varlıklarını satarak geçinmiştir. Meslekten men kararı daha sonra Adalet Partisi'nce düzeltilmişse de, Necati Çelim 1970'li yıllara kadar siyasi yasaklı kalmış, oy kullanamamıştır.

Necati Çelim 1986'daki ölümünden 3 sene öncesine, yani 73 yaşına kadar Aydın'da doktorluk yapmaya devam etmiştir. 1983 yılında artan akciğer yetmezliği hastalığının tedavisi için kızının yaşadığı İzmir'e taşınmış, 1986 yılında ölümünün ardından Kuşadalı olan eşinin isteği üzerine Kuşadası'nda defnedilmiştir.