Nebî Camii
 Caminin Şafiilere ayrılan bölümü ile minaresi | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Peygamber Camii |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Durum | Aktif |
| Tür | Cami |
| Şehir | Sur, Diyarbakır |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 37°54′54″K 40°14′11″D / 37.91500°K 40.23639°D |
| Tamamlanma | 15. yüzyıl |
| Yıkılma | 1955 (Hanefi bölümü) |
Nebî Camii, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir camidir. 15. yüzyılda Akkoyunlular döneminde yaptırılmış olan cami ayrıca Peygamber Camii olarak da bilinir.
Tarihi
Minaresinin üzerindeki 936/1530 tarihli kitabeden Diyarbakırlı Kasap Hacı Hüseyin adlı bir şahsın bu kısmı yaptırdığı anlaşılsa da ana binanın kimin tarafından yapıldığı kesin olarak bilinmemektedir.[1] Fakat taş örtülü tek kubbeli caminin, 15. yüzyıl Akkoyunlu eseri olduğu tahmin edilmektedir.[1] 16. yüzyılda bazı değişimler geçirmiştir.[2] Minaresinde bulunan kitâbelerin birçoğunda Muhammed'in sözleri "kāle'n-nebî" ifadesiyle nakledildiğinden yapıya Nebî Camii, Peygamber Camii veya Câmiu'n-nebî denilmiştir.[2][3] Kaynaklara göre Camii ilk yapıldığı dönemlerde çok geniş bir alanı üzerine yapılmıştır.[3] Önceleri Hanefiler ve Şafiiler bölümü diye iki kısımdan oluşuyorken günümüzde caminin bulunduğu bina Şafiilere aittir.[1][2] I. Dünya Savaşı sırasında Hanefilere ayrılan kısmı kışla olarak kullanılmış ve bu nedenle bu bölümün çinileri ve diğer bölgeleri tahrip olmuştur.[1] 1927'de Hanefilere ait bölüm tamamen çökmüş ve 1955'te bu bölümle minare belediye tarafından yıktırılarak o sırada genişletilen Gazi Caddesi'ne katılmıştır.[2] Aynı yıl minare, giriş kapısının yanından kaldırılarak bugün olduğu konuma yerleştirilmiş ve cami bugün göründüğü haline getirilmiştir.[4] 1960'ta Vakıflar Genel Müdürlüğünce kalan diğer kısımlar onarılmış ve minare bugünkü yerine yeniden inşa edilmiştir.[2] Ayrıca minareye bitişik, kemerli bir kapısı olan avlusu ile bunun doğu yönünde ufak dükkânlar, kuzey yönünde de bir bölümü günümüzde mevcut olan medresesi vardı.[2]
Mimarisi
Nebî Camii, Diyarbakır'ın özelliği olan siyah bazalt taşından yapılmış ve son cemaat yeri cephesinden ve minaresinde bir sıra beyaz, bir sıra siyah bazalt taşı ile değişik bir yol denenmiş ve tek düzen görünüş engellenmiştir.[5] Altı destekli plan düzeninde inşa edilmiştir.[6] Nebi Camii son cemaat yerinde sütunlar silindirik gövdeli, sütun başlıkları ise kenarları pahlanarak kesik piramit şekle dönüşmüştür.[7] Revak sivri kemerleri oluk ve kaval silmelerle çevrelenerek vurgulanmıştır.[7] Hanefiler kısmı Şafiiler bölümünün doğusunda yer almakla ve enine dikdörtgen planlı, dört sahanlı, ayaklı ve kemerli bir plan şemasına sahipken Şafiiler kısmı plan ve mimari açısından enine dikdörtgen planlı ve kubbeyle örtülmüştür.[3] Caminin minaresi dört köşe ve süslü kitabelerle çevrilidir.[3] Tek katlı inşa edilmiş olan yapı, avluya bakan kuzey cephesinden tek kapıyla dışarıya açılmaktadır.[4] Ayrıca tüm cephelerde ikişer olmak üzere toplam sekiz pencere açıklığı bulunmaktadır.[4] Giriş kapısının üstünde yer alan müezzin mahfiline, doğu yönündeki pencereden ulaşılmaktadır.[4]
Galeri
Caminin minaresinde yer alan kitabe
Caminin girişinin kubbesi
Cami ve minaresi
Caminin iç girişi
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d Özçelik 2011, s. 21.
- ^ a b c d e f Gündüz, s. 472.
- ^ a b c d "DİYARBAKIR'IN CAMİ MİMARISININ KOMPOZİSYON ÖZELLİKLERİ" (PDF). ss. 123-124. 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2020.
- ^ a b c d Gördük Karaca & Dokuzer Öztürk, s. 4.
- ^ Özçelik 2011, s. 22.
- ^ Barotcu 2019, s. 111.
- ^ a b Barotcu 2019, s. 114.
- Genel
- Barotcu, Songül (2019). Diyarbakır Şeyh Safa (İparlı) Camii Yapı Topluluğu. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Gördük Karaca, Çiğdem; Dokuzer Öztürk, Leyla. Camilerin Lamba Işığı İle Aydınlatılmasına Yönelik Bir İnceleme: Nebi Camii Örneğ. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
- Gündüz, Filiz. NEBÎ CAMİİ (PDF). TDV İslâm Ansiklopedisi. 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mart 2020.
- Özçelik, Metin (2011). Diyarbakır Merkez Maddi Kültür Varlıkları. Diyarbakır.
