İçeriğe atla

Nazi kaçış rotaları

II. Dünya Savaşından sonra kaçış yollarını kullanarak Avrupa'dan kaçan kıdemli Naziler ve diğer Faşistlere örnek olarak verilebilecek Ante Pavelić, Adolf Eichmann ve Josef Mengele

Nazi kaçış rotaları, II. Dünya Savaşı'nın ardından mağlubiyete uğrayan Mihver Devletleri ve özellikle Nazi Almanyasındaki başta Naziler olmak üzere savaş suçluları ve işbirlikçilerinin Avrupa'dan kaçmak için örgütledikleri güzergâhları tarif etmek için kullanılan bir tâbirdir. Söz konusu rotalar, genellikle Latin Amerika ülkelerine doğru olmuş, kaçanlar özellikle Arjantin, Paraguay, Brezilya, Uruguay, Şili ve Bolivya'ya saklanmışlardır. Bazı kişilerin ABD, Kanada ve çeşitli Orta Doğu ülkelerine gittiği de bilinmektedir. İlk kaçış güzergâhı Almanya-İspanya-Arjantin, diğer güzergâh ise Roma-Cenova-Latin Amerika idi. Kaçış rotalarını örgütleyen çeşitli kişi ve kuruluşlar önce bağımsız hareket etseler de, zamanla örgütlü hareket etmeye başlamıştır.

İlk kaçış rotaları ve Franco İspanyası

Ana madde: Franco İspanyası

Kaçış yollarının temelleri II. Dünya Savaşı henüz sürerken Vatikan-Arjantin hattında başlamıştır. 1942 yılında Monsenyör kardinal Luigi Maglione Arjantin Elçisine Avrupa'daki Katoliklerin gerekmesi durumunda Arjantin'e göç edebilmeleri için gerekli yasal düzenlemelerin yapılma olasılığı hakkında bilgi istediği bilinmektedir. Daha sonraki dönemde Alman rahip Anton Weber önce António de Oliveira Salazar'ın başta olduğu Portekiz'e oradan da Juan Perón'un başta olduğu Arjantin'e gittiği ve ilerideki olası bir Katolik göçü için altyapıyı kurduğu bilinir. Katolik Kilisesi tarafından oluşturulan bu hat daha sonra Naziler tarafından kullanılmıştır.

İlk kaçış yolu merkezi Francisco Franco'nun egemenliğindeki İspanya'da oluşur. Vatikan tarafından planlanan kaçış sayesinde Vichy rejimi destekçisi milliyetçi ve işbirlikçi Fransız Eylem Hareketi örgütü üyeleri olur. 1946 yılına gelindiğinde yüzlerce savaş suçlusu, binlerce Nazi ve faşist İspanya'da bulunmaktadır. ABD Dışişleri Bakanı James F. Byrnes tarafından yapılan değerlendirmeye göre bu dönemde Vatikan yetkililerinden siyasi sığınma talebi isteyen ve reddedilen neredeyse yoktur. Oluşmaya başlayan İspanya kaçış yolları artık İtalya'daki Vatikan kaçış hattından bağımsız işlemeye başlar.

Roma rotası

Rahip Hudal ve ilk girişimler

Adolf Eichmann için hazırlanan Kızıl Haç pasaportu
Yakalanan Adolf Eichmann İsrail'deki davası sırasında (1962)

Avusturya asıllı Nazi sempatizanı rahip Alois Hudal Roma'daki Pontificio Istituto Teutonico Santa Maria dell'Anima adlı Katolik okulunda rektör görevindedir. Okulda aynı zamanda İtalya'daki Almanların teolojik önderi konumundadır. İtalya'nın düşmesinin ardından Hudal ülke çapında esir edilen Alman savaş esirlerinin durumuyla yakından alakadar olmaya başlar. 1944 yılı Aralık ayında Vatikan onayıyla İtalya'da enterne edilen Almanca konuşan sivillerin durumlarını öğrenmek için yetkili kılınır. Hudal bu görevini aranan azılı Nazi savaş suçlularını kaçırmak için kullanır. Hudal'ın kaçırdığı tanınan Naziler arasında şu kişiler yer alır:

Nazi savaş suçluları enterne edildikleri kamplarda yanlış isimlerle kaydedilmiştir. Hudal sayesinde çoğu İtalya'da yeraltına çekilmiş veya kaçış yolları ile Latin Amerika'ya göçmüştür. Hudal anılarında eski Nazi ve faşistlere kaçmaları için yardım ettiğini kabul ederek savaş suçlusu olduklarını reddeder. Hudal tarafından Vatikan onaylı verilen belgeler bilinen anlamda pasaport değildir. Ancak bu belgeler sayesinde Kızılhaç örgütüne başvuru yapılarak pasaport alınabilmekteydi. bu onaylı pasaport ile de kolaylıkla ilgili ülkeden vize alınabiliyordu. Teoride Kızıl Haç her başvuru yapan kişinin geçmişini kontrol etmekle yükümlü olsa da özellikle Vatikan referansı bu prosedürün kolaylıkla aşılmasını sağlıyordu. Gizliliği kaldırılmış ABD istihbarat raporlarına göre Hudal bu dönemde Nazilere yardım eden tek din görevlisi değildir. 1984 yılında açıklanan La Vista Raporu içinde Rahip Joseph Gallov tarafından iki nazi savaş suçlusuna Macar mülteci olduklarına dair belge düzenlenmiştir.

San Girolamo rotası

Nazi kaçış yollarıyla ilgili bir eser kaleme alan yazarlar Mark Aarons ve John Loftus Hudal'ın yaptıklarının daha sonra yapılanlar karşısında çok ufak kaldığını belirtirler.[1] Hırvat Fransisken rahip Krunoslav Draganović liderliğinde kurulan kaçış yolu çok başarılı şekilde örgütlenmiştir. Roma'daki dini okul olan San Girolamo degli Illirici merkezli örgütlenme Avusturya'dan başlayarak Cenova limanında sona eren şebekeye sahiptir. Kaçış yolu öncelikli olarak Ante Pavelić ve ona bağlı Ustaşa örgütünün üyelerini kaçırmayı amaç edinmiştir. Hırvat rahipler tarafından örgütlenen kaçış yolu Roma'daki istihbarat ve diplomatik çevrelerde bilinen bir sırdır. 1945 yılı Ağustos ayında Roma'daki Müttefik Kuvvetler komuta heyeti Ustaşe'nin sığınak olarak kullandığı San Girolmao bölgesi ve bu hatla ilgili soruşturma başlatmıştır. Bir yıl sonra 12 Temmuz 1946 tarihindeki ABD Dışişleri Bakanlığı raporunda Arnavutluk, Karadağ ve Hırvat asıllı dokuz savaş suçlusunun Hırvat rahipler tarafından gizlendiği belirtilmiştir. Vatikan'ın İngiltere büyüelçisi Francis Osborne, savaş suçlularının gizlendiği istihbaratının alındığı bazı Vatikan temsilciliklerine girme izni istese de Vatikan yetkilisi Domenico Tardini tarafından reddedilecektir. ABD Silahlı Kuvvetleri karşı-istihbarat özel ajanı Clayton Mudd Ustaşa hareketine bağlı önemli savaş suçlularının San Girolamo ve Vatikan bölgesinde bulunduğunu ve saklandıklarını rapor eder. Diplomatik dokunulmazlığı bulunan araçlarla seyahat eden bu kişiler durdurulmaksızın istedikleri yere gidebilmektedir. Raporda içlerinde Pavelić olmak üzere üç kişinin Latin Amerika'ya gönderildiği belirtilir. Bu kişilerin katı anti-komünist fikirleri nedeniyle sahiplenildiği ve Sovyetler Birliği'nin savaş sonrasında artan etkisine karşı kullanılmak üzere gönderildiği ifade edilir.

ABD gizli servisleri devrede

Paperclip Harekâtıyla ABD'ye kaçırılan Nazi bilim insanları.

İlk başlarda Hırvat kaçış rotalarını takip eden Amerikan istihbarat ajanları, 1947 yılına gelindiğinde tutum değiştirdi. Gizliliği kaldırılmış belgelerde Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri istihbarat birimlerinin 1947-1950 yılları arasında yasadışı yollardan kaçırılan kişilerin ayrıntısını verir. Bu tarihten sonra aynı kaçış yolunu ABD istihbaratı da kendisi için kullanır. Bu kişiler özellikle savaş suçları iddiasıyla Sovyetler Birliği tarafından iadesi istenilen kişilerdir. ABD silahlı denetiminde bulunan bu kişilerin varlığı ABD adına bir utanç kaynağı olarak değerlendirilmiş ve Avrupa'dan uzaklaştırılmalarına karar verilmiştir.[2] Bu kapsamda özellikle toplanan ve bir ekip haline getirilen Alman bilim insanları Paperclip Harekâtıyla ABD'ye kaçırılmıştır.[3]

Arjantin

Ana madde: Peronizm
“ O dönemde Nürnberg'de insanlık tarihi için şanssızlık ve yüz karası olarak değerlendirdiğim bir şeyler oluyordu. Mahkeme sürecinin Arjantin halkı tarafından da galip devletlerin yüz karası olarak değerlendirildiğini, Müttefiklerin sorumsuz davrandığının düşünüldüğünü gördüm. Müttefiklerin aslında savaşı kaybetmeleri gerektiğini şimdi görüyoruz. „

—Juan Peron[4]

Ömrünün son dönemlerinde anılarını anlatırken kaydedilen Peron'un yukarıdaki bakış açısı dönemin Arjantin dış siyasetine de yön gösterici olmuştur. Arjantinli diplomatlar ve istihbaratçılar Nazi ve faşist kaçakların ülkeye getirilmesi için çaba göstermişlerdir. Arjantinli yetkililer hem Hırvat kaçış yollarını kullanmış, hem de kendi özgün kaçış yolalrını oluşturmuşlardır. Arjantin tarafından gerçekleştirilen ilk Nazi kaçışı 1946 yılı Ocak ayında olur. Arjantinli rahip Antonio Caggiano beraberinde rahip Agustin Barrére olduğu halde Roma'ya gider. buraya gidiş amacı kardinal payesini almak olsa da kimi özel görüşmeler yapılır. Roma'da Fransız kardinal Eugène Tisserant ile bir araya gelir. Bu görüşmede Arjantin hükûmetinin "savaş sırasındaki siyasi tutumları nedeniyle ülkelerine döndüklerinde kişisel intikam eylemlerine maruz kalabilecek kişiler" için yardım yapmak istediği belirtilir. Görüşmenin ardından 1946 yılı içinde eski Vichy Fransası görevlilerine Kızıl Haç pasaportu ve sonrasında Arjantin turist vizesi verilir. Bu şekilde Arjantin'e gelen ilk savaş suçlusu gıyabında 20 yıl hapse mahkûm olan Fransız Emile Dewoitine olur. Arjantin tarafından kurulan Nazi kaçış yolu ülkeye geldikten sonra istihbarat şefi olan eski Nazi Ludwig Freude tarafından kurumsallaştırılır. Bundan sonra Arjantin vatandaşlığı verilen çok sayıda Avrupalı savaş suçlusu, eski Nazileri kaçırmaya çalışır.

ODESSA ve Gehlen

Ünlü Nazi avcısı çift Serge Klarsfeld ve Beate Klarsfeld
Ana maddeler: Odessa (örgüt) ve Reinhard Gehlen

II. Dünya Savaşı'nın ardından Naziler de bizzat kendi silah arkadaşları için kaçış örgütleri kurmuş ve yürütmüşlerdir. Bunlardan en çok bilineni ODESSA adıyla bilinen örgüttür.[5] Ünlü Nazi avcısı Simon Wiesenthal'a göre 1946 yılında SS-Obersturmbannführer Otto Skorzeny ve Sturmbannführer Alfred Naujocks tarafından kurulan örgüt Arjantin'de Rodolfo Freude tarafından da desteklenmiştir. Örgüt Fransa'daki Drancy toplama kampı komutanı Alois Brunner'i kaçırmıştır.[6] Örgüt, Odessa örgütü hakkında araştırma yapan Nazi avcısı Serge ve Beate Klarsfeld'e karşı 9 Temmuz 1979 günü yapılan başarısız bombalama saldırısını sahiplenmiştir. Odessa örgütü lojistik desteğini Franco diktatörlüğünden sağlarken, savaşın ardından CIA için çalışmaya başlayan Reinhard Gehlen ve ekibinden de yardım almıştır. Ayrıca Batı Alman istihbarat teşkilatı Bundesnachrichtendienst tarafından da desteklenmiştir.

Popüler kültüre etkileri

  • Frederick Forsyth tarafından 1972 yılında yazılan The Odessa File adlı kitap kamuoyunun konuyla ilk kez büyük ölçüde ilgilenmesini sağlamıştır[7]
  • 1985 yapımı Kojak: The Belarus File adlı film ABD'deki eski Nazilerin istihbarat faaliyetlerini işler. Film John Loftus'un eserinden uyarlanmıştır[8]
  • Yönetmenliğini Alfred Hitchcock'un yaptığı 1946 yapımı Notorious adlı filmde Rio de Janeiro'da bulunan eski bir Nazi konu edilir[9]

Kaynakça

  1. ^ İlgili eser Unholy Trinity: The Vatican, The Nazis, and the Swiss Bankers New York, St. Martin's Press, 1991, gözden geçirilmiş yeniden basım 1998
  2. ^ Sovyetler Birliği tarafından aranılan ve iadesi istenen kişiler genellikle iade edilmemiştir
  3. ^ Bu ekip ve özellikle Wernher von Braun Saturn V projesiyle çok önemli başarılara imza atmıştır
  4. ^ Uki Goni, The Real Odessa: Smuggling the Nazis to Perón's Argentina, Granta 2003 ISBN 978-1862075528 s.100
  5. ^ Almanca: Organisation der ehemaligen SS-Angehörigen, Eski SS Üyeleri Örgütü olarak Türkçeye çevrilebilir
  6. ^ Brunner hayatta olan en yüksek rütbeli Nazi savaş suçlusu olarak kabul edilmiştir İlgili 3 Mart 2001 tarihli 11 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Guardian haberi (İngilizce) 25 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir
  7. ^ Aynı isimle 1974 yılında çekilen filmin imdb sayfası 3 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 25 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir
  8. ^ Filmin imdb sayfası 3 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 25 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir
  9. ^ Filmin imdb sayfası 6 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 25 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Guantanamo Kampı</span>

Guantanamo Kampı, 2002 yılından itibaren askerî hapishane olarak kullanılmakta olan, Küba'daki Guantanamo körfezi askerî üssünün bir bölümüne verilen isimdir. Burada, başta Afganistan olmak üzere çeşitli ülkelerde ele geçirilen, El-Kaide ve Taliban ile ilgisi olduğundan şüphelenilen kişiler tutulmaktadır. Üç bölüme ayrılmaktadır: Kamp Delta, Kamp İguana ve artık kapatılmış olan Kamp X-Ray. Tesis, zaman zaman Guantanamo, Gitmo veya Kamp X-Ray olarak anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Adolf Eichmann</span> Holokostun önemli organizatörlerinden biri olan Alman Nazi komutanı

Otto Adolf Eichmann, Hitler'e sunduğu "Yahudi Sorununun Nihai Çözümü" önerisiyle Holokost'un en büyük organizatörlerinden biri olmuş Alman-Avusturyalı SS-Obersturmbannführer'di.

<span class="mw-page-title-main">Paperclip Harekâtı</span>

Paperclip (Ataş) Harekâtı, ABD askeri istihbarat servisinin II. Dünya Savaşının sonu ve sonrasında Nazi Almanyası'ndan önemli bilim adamlarının ülke dışına kaçırılması operasyonunun kod adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ante Pavelić</span>

Ante Pavelić, Hırvat faşist siyasetçi. II. Dünya Savaşı'nda Almanya ve İtalya'nın uydusu olan Hırvatistan Bağımsız Devleti'nin başkanlığını yaptı. Savaşın ardından Nazi kaçış yolları sayesinde Arjantin'e kaçabilmiştir, ömrünün kalan günlerini işlediği savaş suçlarından dolayı yargılanmadan sığındığı Franco İspanyası'nda tamamlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Alojzije Stepinac</span>

Alojzije Stepinac ya da Aloyziye Stepinaç, Zagreb başpiskoposu, Hırvat kardinali ve savaş suçlusudur.

II. Dünya Savaşı'nda Sırplara yönelik zulüm, 1941-1945 yılları arasında Faşist ve Nazi destekli unsurların Sırplar'a karşı yürüttüğü etnik temizlik uygulamasıdır. Belgrad Üniversitesi Profesörü Ljubodrag Dimic'in yayınladığı incelemedeki rakamlara göre Sırp tarafının toplam kaybı 1.000.000'dur. Hırvatistan Bağımsız Devleti, Sırp halkın büyük çoğunluğunu Ortaçağ Engizisyonu yöntemleriyle öldürdü. Papa XII. Pius, Zagreb başpiskoposu Alojzije Stepinac, Saraybosna başpiskoposu Ivan Šarić, reis-ül ulema Fehim Spaho, Zagreb müftüsü Ismet Muftić, Kudüs Baş Müftüsü Muhammed Emin el-Hüseyni ve başka Katolik-Müslüman din adamları, NDH'deki katliamları desteklediler. II. Dünya Savaşı boyunca Ustaşa rejimi sırasında 700.000 Sırp'ı öldürmüş, 400.000'i göç etmek ve 250.000'i de Katolik olmak zorunda kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Karl Eberhard Schöngarth</span>

Dr. Karl Eberhard Schöngarth,, Nazi Almanyası'nda SS-Brigadeführer, Polis Tümgenerali ve Nazi savaş suçlusu.

<span class="mw-page-title-main">Condor Planı</span> 1970li yıllarda Latin Amerikadaki sağ diktatörlüklerin CIA desteğiyle uygulamaya koyduğu operasyon

Condor Planı veya Condor Operasyonu, 1970'li yıllarda Latin Amerika'daki sağ diktatörlüklerin CIA desteğiyle uygulamaya koyduğu operasyon. Bill Clinton döneminde (2000) açıklanan belgeler sonucunda CIA desteği daha açık biçimde ortaya konmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Franz Stangl</span> Nazi komutan

Franz Stangl, II. Dünya Savaşı Nazi Almanyası'nda Sobibor İmha Kampı ve Treblinka İmha Kampı'nın komutanıydı.

Alois Brunner, Avusturyalı bir Nazi savaş suçlusu. Brunner, Adolf Eichmann'ın asistanı idi. Haziran 1943 - Ağustos 1944 tarihlerinde Paris dışındaki Drancy kampı komutanı olarak 140,000 Avrupalı Yahudinin gaz odalarına göndermesinden sorumlu tutulur. Alois Brunner insanlığa karşı işlediği suçlar için 1954 yılında Fransa'da gıyaben idama mahkûm edildi. 1961 yılında ve 1980 yılında Mossad tarafından kendisine gönderilen mektup bombasının bir sonucu olarak, sırasıyla bir gözünü ve sol elinin parmaklarını kaybetti.

<span class="mw-page-title-main">Erich Priebke</span>

Erich Priebke, Nazi Almanyası'nda Waffen-SS'de eski bir Hauptsturmführer (yüzbaşı). 1996 yılında İtalya'da, 24 Mart 1944 tarihinde Roma'da Ardeatine mağaralarında yapılan katliama katıldığı savaş suçlarından mahkûm edildi. Partizanların bir saldırısı sonucunda 33 Alman askerinin hayatlarını kaybettikten sonra 335 İtalyan sivil, misilleme olarak öldürülmüştür. II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'nın yenilgisinden sonra 50 yıl boyunca yaşadığı Arjantin'e kaçmak için yardım aldı.

<span class="mw-page-title-main">Nazilerden arındırma</span> nazilerden arınma hareketi

Nazilerden arındırma veya denazifikasyon, II. Dünya Savaşı'nın ardından Müttefik Devletler tarafından Alman ve Avusturya toplumlarında uygulanan ve nasyonal sosyalizmin etkisini kültür, toplum, ekonomi, basın, hukuk ve siyaset alanlarından silmek için uygulanan politikaları anlatır. Politika kapsamında sorumlu örgüt liderleri görevden alınmış, ilgili kurumlar kapatılmıştır. Politika, savaşın hemen ardından toplanan Potsdam Konferansı'nda kararlaştırılmıştır. Politika kapsamındaki uygulamalar Soğuk Savaş'ın başlamasıyla beraber fiilen sona erdirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Eduard Roschmann</span> Avusturyalı asker (1908-1977)

}} Eduard Roschmann, Nazi SS örgüt üyesi ve 1943 yılında Riga'daki getto komutanı idi. Çok sayıda cinayet ve diğer zulümlerden sorumluydu.

Alois Hudal, Roma merkezli Roma Katolik kilisesinde Avusturyalı bir piskopozdu. Otuz sene boyunca, Roma'daki Santa Maria dell'Anima'nın Avusturya-Alman cemaatinin başkanıydı ve 1937 yılına kadar, Avusturya Katolik Kilisesinin etkili bir temsilcisiydi.

Dinko Šakić II. Dünya Savaşı sırasında Nisan-Kasım 1944 tarihleri arasında Hırvatistan Bağımsız Devleti'nde Jasenovac toplama kampına komuta eden Hırvat faşist bir lider ve savaş suçlusuydu. Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler Krallığı olan Imotski kasabası yakınlarındaki Studenci köyünde doğdu, genç yaşta faşist Ustaše üyesi oldu. Eksen güçleri Nisan 1941'de Yugoslavya Krallığını işgal ettiğinde, 19 yaşındaki Šakić, Jasenovac'taki yönetime katıldı. Ertesi yıl kampın komutanı oldu ve 1943'te toplama kampı komutanı Vjekoslav "Maks" Luburić'in kız kardeşi Nada Luburić ile evlendi. Nisan 1944’te Jasenovac’ın komutanlığına atandı. Konsantrasyon kampında altı ay boyunca ölen tahmini 2 bin kişinin ölümüyle suçlandı.

Pierre Daye Belçikalı bir gazeteci ve Nazi işbirlikçisiydi. Rexist Partinin destekçisi olarak Daye, II. Dünya Savaşı'ndan sonra kendini Juan Peron'un Arjantinine sürdü.

René Lagrou (1904-1969) Flaman-Belçikalı bir politikacı ve Nazi Almanyası işbirlikçisi.

Nazi avcısı, Yahudi Soykırımı'na karıştığı iddia edilen eski nazilerin veya kısaca SS olarak bilinen nazilerin silahlı paramiliter örgütü Schutzstaffel üyelerinin ve nazi işbirlikçilerinin izini süren ve bu kişiler hakkında genellikle savaş suçları ve insanlığa karşı suçlarla ilgili davalarda kullanılmak üzere delil toplayan kişidir. Önde gelen nazi avcıları arasında Simon Wiesenthal, Tuviah Friedman, Serge Klarsfeld, Beate Klarsfeld, Ian Sayer, Yaron Svoray, Elliot Welles ve Efraim Zuroff bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Otto Wächter</span> Avusturyalı avukat, Nazi destekçisi ve siyasetçi (1901-1949)

Baron Otto Gustav von Wächter, Avusturyalı avukat, Nazi politikacısı ve Nazi Partisi'nin paramiliter bir örgütü olan SS'nin yüksek rütbeli bir üyesidir.

Krunoslav Stjepan Draganović, II. Dünya Savaşı'ndan sonra Ustaşa savaş suçlularının Avrupa'dan kaçmasına yardım eden Nazilerin kaçış yolları ile ilişkili Bosnalı Hırvat Roma Katolik rahibiydi. Roma'daki St. Jerome Papalık Hırvat Fakültesi'nde yaşıyor ve çalışıyordu. Draganović bir Ustaşa üyesi ve faşist kukla devleti olan Hırvatistan Bağımsız Devletinde görevliydi. Draganović son yıllarını Saraybosna'da, Yugoslavya'daki Roma Katolik Kilisesi'nin yeni genel sicilini oluşturarak geçirdi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.