İçeriğe atla

Naymanlar

Naiman hanlığının Moğol İmparatorluğu'ndaki yeri
Makale serilerinden
Moğol tarihi
Moğol İmparatorluğu
Dört Büyük Hanlık

  • Çağatay Hanlığı
  • Kıpçak Hanlığı (Cuci)
  • İlhanlılar (Tului - Hülagû)

  • Yuan Hanedanı (Tului - Kubilay)
Hanlıklar
Tului'nin ulusundan doğan ülkeler

  • Yuan Hanedanı、Kuzey Yuan
   • Oyrat
    • Cungar
  • İlhanlılar

   • Celayir Hanedanı
Günümüzde Moğollar
• Moğolistan

• İç Moğolistan Özerk Cumhuriyeti
• Buryat Cumhuriyeti
• Kalmıkya Cumhuriyeti
• Hazaralar (Afganistan)

• Aymaklar (Afganistan)

Nayman (Çince: 乃蠻/乃蛮, Kazakça: Найман), Moğol İmparatorluğu kurulmadan önce Moğolistan'da yaşamış göçebe kabile. Kökenleri bilinmemekle birlikte Türk dilleri konuştukları için Türk halklarından olduğu tahmin edilmektedir. Bugünkü Kazakistan'ın kuzeydoğusu ile Moğolistan'ın batısında yaşamaktadır.

Tarih

Cengiz Han zamanında Nayman Devleti bölgenin en güçlü ordusuna sahipti ve Moğolların batısında bulunuyorlardı. 12. yüzyılın sonlarında Moğollardan daha fazla Naimanlı vardı. 1199'da Temuçin (Cengiz Han) müttefiki Ong Khan ile birlikte Naimanlar'a karşı bir seferberlik başlattı.[1] Naymanlar ile Kereyitler arasındaki husumetten yararlanarak ikisini savaşa itti ve güçsüzleşen her iki hanlığı kolayca ele geçirdi.

Günümüzde Naymanlar

Kazakların Orta Cüzünün 7 büyük oymağından biridir.[] Naymanlar günümüzde Kazakistan'ın Doğu Kazakistan, Semey, Jezkazgan, Kızılordu ve Çimkent vilayetlerinde, Çin Halk Cumhuriyeti'nin Altay, Tarbagatay bölgelerinde ve Moğolistan'ın Bayan Ulgey bölgesinde yaşamaktadırlar. 1952'de Öraltay'dan göçerek Türkiye'ye gelen Kazak grupların içerisinde de Naymanlar vardı. Fransa, Almanya, İsveç, Hollanda gibi Avrupa ülkelerinde de Türkiye üzerinden göçen Naymanlar bulunmaktadır. Bu bölgelerde yaşayan Naymanların nüfusunun 3.800.000 kişi olduğu bilinmektedir.[]

Kaynakça

  • Nayman Boyunun Soyu Meselesi, Prof. Dr. Abdülkadir İnan, TTK-Türk Tarih Kurumu Yayınları Belleten (1960), Sayı:96
  • The Empire of the Steppes: A History of Central Asia, by René Grousset, p190 (İngilizce)
  • History of Mongolia, Volume II, 2003 (İngilizce)
  • Edward Gibbon: The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (English). Methuen Publishing, 1920 (İngilizce)

Dipnotlar

  1. ^ Denis C. Twitchett; Herbert Franke; John King Fairbank, eds. (26 January 1995). The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States, 907–1368: Alien Regimes and Border States, 710 -1368 v. 6. Cambridge University Press. pp. 338–339. ISBN 978-0521243315. (İngilizce)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Keraitler</span>

Keraitler, Bugünkü Moğolistan'ın güney batı kısmında yaşamış göçebe bir topluluk. Cengiz Han'ın müttefiki boylardan biri ve en güçlüsüdür.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

<span class="mw-page-title-main">Merkit</span>

Merkit, Moğol İmparatorluğu kurulmadan önce Moğolistan'da yaşamış göçebe kabile. Kökenleri ilk önce Türk olduğu öne sürülmekle birlikte Moğol istilasıyla Moğollaştığı belirtilir. İstiladan sonra Moğol dilleri konuştukları için Moğol oldukları tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hanbalık</span>

Hanbalık, Kubilay Han tarafından kurulan Yuan Hanedanı'nın başkenti idi. Günümüz Pekin şehrinin merkezinde yer almaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Öngütler</span>

Öngütler, Cengiz Han zamanında Moğolistan'da adları geçen ve kendi tanımına göre Şatuolara dayanan bir Türk kavimdir.

<span class="mw-page-title-main">Kalmuklar</span> Etnik topluluk

Kalmuklar veya Kalmıklar, Batı Moğol halkı Oyratlar'ın 17. yüzyılda Cungarya'dan Hazar Denizi'nin batısına göç etmiş olan koludur. Bugün çoğunlukla Rusya'nın Kalmukya Cumhuriyeti'nde yaşamaktadırlar. ABD, Fransa, Almanya, İsviçre ve Çekya'da azınlık olarak bulunurlar. Sovyet yazar Marietta Şaginyan Ekim Devrimi'nin lideri ve Sovyetler Birliği'nin kurucusu Lenin'in babaannesi Anna Smirnov'un Kalmuk soyundan geldiğini belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Yuan Hanedanı</span>

Kuzey Yuan Hanedanı, Yuan Hanedanı'nın 1368 yılında Çin'den çıkartılarak günümüzdeki Moğolistan ve İç Moğolistan bölgelerine sürülmesi ile kurulan ve 17. yüzyılda Qing Hanedanı'nın kuruluşuna kadar varlığını sürdüren hanedan.

Kuçluk, Karahitaylar'ın son hükümdarı olan Batı Moğolistan'daki Nayman kabilesi üyesiydi. Naymanlar, Cengiz Han tarafından yenildikten sonra batıya doğru Karahitaylar'a kaçtı ve onlara danışman oldu. Daha sonra isyan ederek Karahitaylar'ın tahtını ele geçirdi. 1218 yılında Moğollar tarafından öldürüldü ve Karahitaylar Moğol İmparatorluğu'na katıldı.

<span class="mw-page-title-main">Qinzong</span> 12. Yüzyılda hüküm sürmüş Çinli imparator

İmparator Qinzong veya asıl adıyla Zhao Ji (趙桓), Çin'in Song Hanedanı'nın dokuzuncu imparatorudur. Saltanatı 1126'dan 1127 yılına kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan tarihi</span>

Moğolistan coğrafyasında gerçekleşen olayların tarihidir. Cengiz Han tarafından Moğolların birleştirilmesi ile Moğollar Dünya'nın ikinci en büyük İmparatorluğunu kurdu. Rus ve Çin sömürgesinde kalan Moğol halkı 1911 yılında bağımsızlık kazandılar.

<span class="mw-page-title-main">Mingan</span> Askeri birim

Mingan, Cengiz Han tarafından oluşturulan 1000 birimlik bir sosyal-askeri birimdi. Bu gruptan 1000 kişilik bir Moğol alayı oluşturulabilir. Orta Asya göçebeleri tarafından onlu sisteme dayalı olarak geliştirilen eski örgütlenme yönteminin bir parçasıdır. 10.000 birim ve askeri içeren Tumen en büyük gruptu ve on mingana bölündü. Bir Mingan, 10 jaghun veya 100 arbandan oluşuyordu.

Arigiba Han Shangdu'da Yuan hanedanının tahtına kısa bir süreliğine oturan Arigiba, Yesün Temür'ün oğluydu. Babası Yesün Temür'den sonra Yuan Hanedanı'nın yedinci imparatoru olması gerekirken bir darbeyle tahta geçen rakibi tarafından tahttan indirilmiştir. Çin İmparatoru olmasının yanında Moğol İmparatorluğu'nun 11. Büyük Hanı olarak kabul edilir, ancak imparatorluğun bölünmesi nedeniyle bu hükümranlığı sadece resmi anlamda kabul edilir. Arigiba, en kısa hüküm süren Yuan imparatorudur.

Yesün Timur Han veya Taiding (元泰定帝), Moğol İmparatorluğu'nun nominal olarak 10. hanı ve Çin Yuan Hanedanı'nın altıncı imparatorudur. Saltanatı 1323'ten 1328 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Cayatu Han Tuğ Timur</span> Yuan dönemi Çin imparatoru (1304-1332; hd. 1328-1332)

Cayatu Han Tuğ Timur veya Wenzong (元文宗), Moğol İmparatorluğu'nun nominal olarak 12. hanı ve Çin Yuan Hanedanı'nın sekizinci imparatorudur. Saltanatı 1304'ten 1329 yılına ve daha sonra birkaç ay sonra 1329'dan 1332 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kutuktu Han</span> Yuan dönemi Çin imparatoru (1300-1329)

Kutuktu Han Huslen veya Mingzong (元明宗), Moğol İmparatorluğu'nun nominal olarak 13. hanı ve Çin Yuan Hanedanı'nın dokuzuncu imparatorudur. Saltanatı 1329 yılında ölümüne kadar yalnızca birkaç ay sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Rinçinbal Han</span>

Rinçinbal Han veya Ningzong (元寧宗), Moğol İmparatorluğu'nun nominal olarak 14. hanı ve Çin'in Yuan Hanedanı'nın 10. imparatorudur. Saltanatı 1332 yılında ölümüne kadar yalnızca birkaç ay sürmüştür.

Orta Asya'nın Moğol istilası, Moğol ve Türk kabilelerin 1206 yılında Moğol Platosu'nda birleşmesinden sonra meydana gelmiştir. Cengiz Han'ın 1221 yılında Harezmşahlar Devleti'ni fethetmesiyle tamamlanmıştır.

Tayang Han Naymanlar'ın kağanıydı. Moğolların Gizli Tarihi'ne göre, fiziksel olarak çok zayıf doğdu ve babası İnanç Bilge Han oğlunun yetişkinliğe kadar hayatta kalacağına inanmıyordu, bu nedenle kendisine Torluq Tayang ismi verildi.

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Han'ın yükselişi</span>

Cengiz Han'ın yükselişi, 1162'de Temuçin olarak doğumundan, Moğol reislerinden oluşan bir meclis olan Kurultay tarafından kendisine "Evrensel Hükümdar" anlamına gelen "Cengiz Han" unvanının verildiği 1206 yılına kadar olan olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Moğol hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu listede Moğol İmparatorluğu'nu yöneten Moğol hükümdarları yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.